جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كنز الولد نوشتۀ ابراهيم بن حسين الحامدى دومين داعى مطلق طيبى، كتابى است از جمله كتب سرّى فرقۀ اسماعيليه شاخۀ طيبيه است كه به بيان عقايد اين گروه مى‌پردازد.در اين كتاب عقايد اسماعيليه طيبيه و اسرار التوحيد اسماعيلى به‌خوبى ترسيم مى‌شود. ابراهيم بن حسين در اين كتاب جهان‌شناسى نوافلاطونى-اسماعيلى داعى کرمانى(از داعيان اسماعيلى) را به گونه‌اى مبتكرانه با نظريات اساطيرى درهم آميخته و براساس آن جهان‌شناسى خاصى را بنيان نهاده كه به عنوان نمونه مورد استفاده متفكران متأخر طيبى واقع شد و رسائل اخوان الصفا نيز توسط همين داعى به محافل طيبيان يمن راه يافت.مستعلويان طيبى، همانند اسماعيليان فاطمى(در مصر) براى ظاهر و باطن دين و احكام شرعى اهميت يكسانى قائل بوده‌اند و علاقۀ دورۀ فاطمى را به جهان‌شناسى و بينش ادوارى تاريخ كه اجزاء عمدۀ تشكيل‌دهندۀ نظام حقايق مستعلويان نيز شدند حفظ كردند، ولى اصلاحاتى نيز در تعاليم مذهبى-فلسفى خود وارد نمودند كه به نظام حقايق آنها ویژگی‌هاى خاصى مى‌بخشيد. يكى از ويژگى‌های «كنز الولد» از بعد فلسفى آنست كه در اين كتاب براى نخستين‌بار در تاريخ انديشۀ اسماعيلى از رسائل إخوان الصفا و نيز الرسالة الجامعه ياد مى‌شود و مؤلف در مناقشات خويش با مخالفان بر ديدگاه‌هاى مطرح‌شده در اين رسائل اعتماد مى‌ورزد.از اين‌رو مى‌بينيم كه داعيان طيبى در يمن همان روش حامدى را در اعتماد به رسائل مذكور در پيش گرفته و آنرا به عنوان‌كتاب مورد اعتماد پس از قرآن كريم در نظر مى‌گيرند. مؤلف در اين كتاب به‌خوبى به بيان عقايد اسماعيليه و اصول و احكام اين فرقه پرداخته و به توصيف دقيق فلسفۀ دعوت و صور عرفانى آن و دانش حقايق باطنى و نيز الهيات و مراتب روحى و دينى اقدام نموده است.در موارد بسياری «كنز الولد» از «ظهور ولد تام» یعنى امام قائم منتظر سخن مى‌گويد كه پس از تمام شدن ادوار هفتگانه‌اى كه نزد اسماعيليه معروف و مشهور است ظهور خواهد كرد. «كنز الولد» شامل يك مقدمه و چهارده باب است:الباب الاول:في التوحيد من غير تشبيه و لا تعطيل.الباب الثاني:الابداع الذى هو المبدع الاول.الباب الثالث: المنبعثين عن المبدع الاول معا و تباينهما.الباب الرابع:المنبعث الاول القائم بالفعل و ما ذلك الفعل؟الباب الخامس:المنبعث الثاني القائم بالقوة و ما سبب ذلك؟الباب السادس:الهيولى و الصورة و ما هما في ذاتهما و سبب تكثفهما و امتزاجهما.الباب السابع:ظهور المواليد الثلاثة:المعدن و النبات و الحيوان.الباب الثامن:ظهور الشخص البشرى اولا و في كل ظهور بعد وفاء الكور.الباب التاسع:ظهور الشخص الفاضل من تحت خط الاعتدال.الباب العاشر:الارتقاء و الصعود الى دار المعاد.الباب الحادى عشر:معرفة الحدود العلوية و السفلية.الباب الثاني عشر:الثواب و الارتقاء في الدرج الى الجنة الدانية و العالية.الباب الثالث عشر:اتصال المستفيد بالمفيد و ارتقائه اليه و اتصاله به.الباب لرابع عشر:العذاب بحقيقته و كيفيته.

کتاب حاضر در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد پنجم: الاعتقادات، تصحيح الاعتقادات، المزار؛ ألاعتقادات فی دین الامامیة یا اعتقادات الامامیة مشهور به اعتقادات صدوق کتابی مختصر در علم کلام شیعه نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق). او در این کتاب با استناد به روایات معصومان به اثبات عقائد شیعه می‌پردازد. شیخ صدوق این کتاب را هنگام سفر به نیشابور و به درخواست عالمان نیشابوری نوشته است. این کتاب دارای شروح و ترجمه‌های فراوانی است. کتاب الاعتقادات مشتمل بر ۴۵ باب است که شیخ در هر باب با عنوان «باب الاعتقاد فی...» آن را آغاز کرده است. عناوین برخی از این ابواب بدین شرح است: بیان اعتقادات شیعه در توحید، صفات ذات و صفات افعال، افعال بندگان، جبر و تفویض، اراده، مشیت، قضا و قدر، فطرت و هدایت، استطاعت، بداء، لوح و قلم، عرش و کرسی، نفوس و ارواح، موت و رجعت، رستاخیز و مباحث مربوط به آن، بهشت و دوزخ، وحی، امر و نهی، قرآن، مقام انبیا سل و حجج و ملائکه و عصمت ایشان، نفی غلو و تفویض، تقیه، مقام اجداد پیامبر (ص)، ‌شأن لویان، احادیث، حظر و اباحه و... تَصحیحُ اِعتقاداتِ الاِمامیّة یا تَصحیحُ الاعتقاد کتابی در دانش کلام از شیخ مفید(درگذشت ۴۱۳ق) است. این کتاب، شرح و نقدی است بر کتاب «الاعتقادات»، نوشته شیخ صدوق. برخلاف شیخ صدوق که برای اثبات مطالب تنها بر آیات قرآن و روایات تکیه کرده است، شیخ مفید از روش عقلی بهره برده است. بداء، سؤال در قبر، قضا و قدر، معنای عرش، رجعت و چگونگی نزول وحی ازجمله مسائل کتاب است. در تصحیح الاعتقاد انتقاد عمده شیخ مفید بر شیخ صدوق این است که وی در اثبات اعتقادات و تفسیر آیات و روایات دقت عقلانی کافی ندارد. کتاب تصحیح الاعتقادات، شرحی است بر کتاب الاعتقادات یا اعتقادات الامامیه نوشته شیخ صدوق که در آن مهم‌ترین اعتقادات شیعه امامیه آمده است. همان‌طور که از عنوان تصحیح الاعتقادات پیدا است، تلاش شیخ مفید بر‌ آن بوده است تا دیدگاه‌های استادش شیخ صدوق را درباره اعتقادات شیعه امامیه نقد و تصحیح کند. شیخ صدوق در کتاب الاعتقادات برای اثبات اعتقادات شیعه از آیات قرآن و احادیث کمک گرفته است؛ اما شیخ مفید در شرح این کتاب از روش عقلی هم بهره گرفته است. ازجمله امتیازات کتاب تصحیح الاعتقاد را آن می‌دانند که دو روش فکری متفاوت در کلام شیعه را منعکس می‌کند : روشی که به استدلال‌های عقلی توجه نمی‌کند و بر روایات مبتنی است و مکتبی که به عقل بها می‌دهد و آن را به لحاظ شرعی معتبر می‌داند. شیخ مفید در تصحیح الاعتقادات بارها بر شیخ صدوق خرده گرفته است که همچون اصحاب حدیث به استدلال‌های عقلی بی‌اعتنا است و تنها بر روایات تکیه می‌کند. برخی از اشکالات شیخ مفید بر شیخ صدوق در این کتاب عبارت است از: تفسیر نادرست آیات قرآن، عدم استناد به روایات صحیح، بی‌توجهی از معنای درست برخی الفاظ موجود در قرآن و روایات، پیروی از شیوه اهل حدیث در برداشت از روایات، یعنی عدم تلاش عقلانی کافی در معنای روایات. البته شیخ مفید در مواردی دیدگاه شیخ صدوق را پذیرفته است. ازجمله آنها مسائلی چون رجعت، برانگیخته‌شدن پس از مرگ، شفاعت و وعد و وعید است. کتابُ الْمَزار؛ مَناسِکُ الْمَزار معروف به اَلْمَزارُ الصّغیر تألیف شیخ مفید(متوفای ۴۱۳ق) است. شیخ مفید در این کتاب، مجموعه روایاتی درباره زیارت پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) جمع آوری نموده است. المزار شیخ مفید از معتبرترین منابع برای کتاب‌های زیارتی و دعا به شمار می‌آید و علما و دانشمندان شیعه نیز بر آن اعتماد و استناد نموده‌اند. شیخ مفید در آغاز کتاب، انگیزه خود را بر نگارش کتابی در شیوه زیارت دو امام حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) گرفت، با توجه به اینکه کتابی مستقل در زیارت ائمه(ع) از علمای اصحاب نگاشته نشده بود. البته شیخ مفید در بخش دوم کتاب، زیارت پیامبر(ص) و دیگر ائمه(ع) را نیز اضافه کرده است. این کتاب شامل موضوعاتی است از جمله: 1.