جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این جُستار، مبانی پارادایمی «عقلانیت فلسفی» در فلسفه دکارت و ملاصدرا را می‌پژوهد. منظور از عقلانیت فلسفی، چشم‌انداز عقلانی نسبت به تحلیل فلسفی مسائل بنیادینِ هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی و انسان‌شناسی است که مبتنی بر روش، اصول و پیش‌فرض‌های خاص است. دکارت پدر فلسفه جدید است و عقلانیت مدرنِ به‌معنای خاص آن، میراث فلسفه اوست. صدرا پایه‌گذار «حکمت متعالیه» است که امروزه از مهم‌ترین مکاتب فلسفۀ اسلامی به‌شمار می‌رود. تحلیل بنیادهای عقلانیت فلسفی، محور پارادایم فلسفیِ هردو فیلسوف بنیانگذارِ هم‌عصر، اما با رویکردهای متفاوت است. دکارت عقل‌جزئی (راسیونل) را مبنای عقلیِ فلسفه‌اش قرار داد، صدرا، پارادایم فلسفیِ خود را بر پایه عقل ‌کلی (شهودی) بنا کرد. «عقلانیت فلسفی» دکارت که ابزاری، عرفی و مفهومی است، متمرکز بر امور جزئی است و دستاورد آن، اپیستمولوژی، طبیعت‌گرایی، تجددگرایی و عقلانیت خودبنیاد است. «عقلانیت فلسفی» صدرا که کلی، شهودی و مبتنی بر وحی است، اولویت‌اش متافیزیک، تئولوژی و عقلانیت خدابنیاد است. «کوگیتو»، بنیاد «عقلانیت عُرفیِ» دکارت و «اصالت‌الوجود»، بنیاد «عقلانیت قُدسیِ» صدرا است. این دو نوع عقلانیت، از نظر روش، معنا، هدف و غایت، دلالت‌های خود را دارند؛ چون دارای بنیادها، پیش‌فرض‌ها و ویژگی‌های خاص هستند. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است.

چکیده ماشینی: اولین مروری نظام مند بر حوزه الهیات تطبیقی معنا و روش در الهیات تطبیقی ترکیبی از و طرحی برای حوزه نوظهور الهیات تطبیقی ارائه می دهد. این کتاب رویکردهای مختلف به این حوزه، تأثیر دیدگاه‌های دینی سایر ادیان بر نحوه انجام الهیات تطبیقی و ویژگی‌های هرمنوتیک تطبیقی الهیات را مورد بحث قرار می‌دهد. همچنین مروری بر انواع یادگیری و اهمیت الهیات تطبیقی برای الهیات اعترافی سنتی ارائه می دهد. اگرچه این کتاب عمدتاً از نمونه‌هایی از الهیات تطبیقی مسیحی استخراج می‌شود، اما چارچوب روش‌شناختی را ارائه می‌کند که ممکن است برای هر سنت دینی اعمال شود. معنا و روش در الهیات تطبیقی با تشریح تمایز اساسی بین رویکردهای اعترافی و فرااعترافی به الهیات تطبیقی آغاز می شود. این کتاب همچنین شش نوع ممکن از یادگیری الهیات تطبیقی را شناسایی و بررسی می‌کند و به پرسش‌های مختلفی در رابطه با رابطه بین الهیات تطبیقی و اقراری می‌پردازد. نگاهی منحصر به فرد و عینی به حوزه الهیات تطبیقی برای دانشمندان دین و متکلمان ارائه می دهد که می خواهند کار خود را در حوزه وسیع تری بفهمند یا قرار دهند. شامل سؤالات روش شناختی و رویکردهایی است که برای متکلمان تطبیقی از هر سنت دینی اعمال می شود. این رشته، در حالی که دیدگاه‌های منحصربه‌فردی را پیش می‌برد که ممکن است موضوع بحث‌های مستمر در میان متکلمان باشد. معنا و روش در الهیات تطبیقی، مبنای مهمی را برای محققان فراهم می‌کند تا کار خود را در حوزه وسیع‌تر الهیات تطبیقی قرار دهند و منبعی ضروری برای هر کسی است که به آن علاقه‌مند است. الهیات در گفتگو با سنت های دینی دیگر انجام می شود. فینالیست نثر 2021 در بخش الهیات و مطالعات دینی.

چکیده ماشینی : آیا می توان ادیان را با هم مقایسه کرد؟ برای چندین دهه، رشته مطالعات دینی بر این فرض استوار بود که آنها می توانند. با این حال، تأملات پست مدرن و پسااستعماری، تردیدهای مهمی را ایجاد کرد. در مطالعات اجتماعی و فرهنگی، بررسی موارد خاص اغلب بر دیدگاه تطبیقی ​​اولویت دارد. مقایسه‌های بین‌ادیانی در مطالعات دینی و الهیات این سؤال را مطرح می‌کند که آیا مطالعات دینی در صورتی که دیگر دین تطبیقی ​​نباشد، می‌توانند زنده بمانند. آیا اگر جهان جهانی شده را محدود به امر خاص کند و چشم بر عام ببندد، می تواند عدالت را رعایت کند؟ در حالی که رویکردهای تطبیقی ​​در مطالعات دینی تحت فشار شدیدی قرار گرفته است، در الهیات شکوفا شده است. الهیات تطبیقی ​​گفت و گوی بین ادیان را با استفاده از تحقیق تطبیقی ​​انجام می دهد. این جلد این پرسش را مطرح می‌کند که آیا الهیات و مطالعات دینی می‌توانند از تأملات انتقادی و سازنده‌ی خود بهره‌مند شوند؟ آیا نقد پسااستعماری از بی طرفی و عینیت در مطالعات دینی می تواند پیوندهای جدیدی را با رویکرد قاطعانه دیدگاهی الهیات تطبیقی ​​ایجاد کند؟ در این مجموعه، پژوهشگران الهیات و دین پژوهی، روش شناسی مقایسه بین ادیان را در پرتو شبهات اخیر و ایرادات رایج مورد بحث قرار می دهند. پری اشمیت-لوکل و آندریاس نهرینگ همراه با مشارکت‌کنندگان استدلال می‌کنند که پس از دهه‌ها نقد، مقایسه بین‌ادیانی شایسته بازنگری، بازسازی و معرفی مجدد است.

توجه به انواع و مراتب عقل، به‌عنوان ابزار شناخت در فلسفه و عرفان از قرن‌ها پیش مطرح بوده است. در این میان مولانا نیز بر جایگاه و اهمّیت عقل و تمایز انواع آن تأکید داشته است. با دقت در مثنوی می‌توان دریافت که عقل جزوی و کلّی، شباهت های قابل تأمّلی با تفکّر اوّلیه و ثانویه‌،که گابریل مارسل، فیلسوف فرانسوی مطرح کرده است، دارند. مارسل دو سنخ تفکّر را از هم متمایز می‌کند؛ یکی تفکّر اوّلیه که ناظر به مسائل است و دیگری تفکّر ثانویه که ناظر به رازهاست. پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیلی-مقایسه‌ای انجام شده و نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که مولانا و مارسل از دو دریچۀ متفاوت یعنی اولی عرفانی و دومی فلسفی، دریافته‌اند که حقایق ماورائی را از طریق تجربه و شهود واز طریق مواجهه می‌توان دریافت که در نهایت با معرفتی حیرت‌زا کشف می‌شوند. همچنین تقسیمات دو سنخی برای معرفت، آثار و نتایج اخلاقی دارد که البته هدف مارسل،کارکردهای اخلاقی و معنوی آنها مورد نظر بوده، ولی هدف مولانا رسیدن و پیوستن به حقیقت و اصل وجود است و عمل اخلاقی در مسیر معرفت به امور ماورائی، وسیله‌ای برای نیل به این حقیقت است. مولانا و مارسل در این تقسیم‌بندی‌ها، فلاسفه را به جهت استفاده از ابزار مادی درفهم امور ماورائی، مورد نقد قرار داده‌اند؛ با این حال در مورد امور ماورائی مولانا معتقد است، مسیر طریقت باید به مدد یک پیر واصل طی شود اما چنین مسئله‌ای در تفکر مارسل که فیلسوف است، مشاهده نمی‌شود.

عقل عملی و کارکرد آن یکی از کهن‌ترین مسائل تاریخ تفکر بشری است که تا عصر حاضر همواره مورد توجه و چالش اندیشمندان غربی، شرقی و اسلامی بوده است. این رساله، رسالت عقل در اخلاق را از جنبه‎های مختلف ازجمله تکون مفاهیم اخلاقی ، تأثیر انگیزشی آن و بررسی کفایت آن برای اخلاقمند شدن را از دیدگاه دو فیلسوف اسلامی و غربی، علامه طباطبایی و کانت، مورد بررسی و تحلیل و نقادی قرار می‌دهد. و مدعی است که علامه طباطبایی در حوزه اخلاق، چه در مقام شناسایی احکام و فضائل اخلاقی و چه در مقام عمل کردن بدان‌ها، علاوه بر عقل عملی، بر نقش دین تأکید می ورزد در نتیجه عقل بشر را برای اخلاقمند شدن کافی ندانسته و علاوه بر عقل، دین را در این زمینه راه گشا می‌داند. در حالیکه کانت در اخلاق چه در حوزه شناسایی و چه در حوزه انگیزشی قائل به خودبسندگی عقل عملی است و در نتیجه قائل به کفایت عقل در اخلاقمند شدن است و به این ترتیب به استقلال اخلاق از دین اذعان می‌کند. این رساله درصدد است با توصیف مستند و جامع وجوه تفارق و تشابه نظریات علامه طباطبایی و کانت درباره جایگاه عقل در اخلاق، به تحلیل و نقادی نظرآن‌ها پرداخته و معلوم دارد که ادعای کدام فیلسوف درباره چنین رسالتی برای عقل از استحکام بیشتری برخوردار است.

هدف از این تحقیق، بررسی تطبیقی اثبات وجود خدا از دیدگاه ملاصدرا و عقل‌گرایان (دکارت، هگل، کانت)، می‌باشد. مسئله وجود خدا از بنیادی‌ترین مسائلی است که در زندگی هر انسانی وجود دارد و در سایه اعتقاد به وجود خدا است که اعمال و رفتار انسان صبغه خاصی پیدا می‌کند؛ اگر هم به خدا اعتقاد نداشت باز اعمال و رفتارش رنگ ‌و ‌بویی دیگر می‌گیرد. روش تحقیق، تحلیلی – توصیفی و نحوه تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌صورت کیفی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دکارت، اثبات خدا را طبق برهان‌های خود، بدیهی می‌داند که در برخی از مباحث مثل واجب‌الوجود و برهان امکان وجود بی‌شباهت با ملاصدرا نیست. فلسفۀ هگل، عمدتاً فلسفه‌ای است؛ مبتنی بر تجربه و وظیفۀ فلسفه شناخت خداست. هگل، برخلاف ملاصدرا که در اثبات خداوند دیدگاه متکلمان اسلامی را دارد؛ تنها از خداوند به خودآگاهی کلی (و معقول)، نام می‌برد و در نهایت با بیان روح‌القدوس، خدای فلسفی را اثبات می‌کند. ملاصدرا برخلاف کانت که سیر برهان‌های اثبات خدا را بر مسیر «براهین وجودی»، «براهین جهان‌شناختی» و در نهایت «براهین کلامی طبیعی»، می‌داند؛ با تمسک به ادله‌ای مثل برهان صدیقین، خود را «معتقدی جزمی» می‌داند که از منظر عقل نظری خداوند را اثبات می‌کند. فرض ضرورت وجود خداوند از منظر کانت، متناسب با عقل عملی و اخلاق است و خدای نظری را غیرقابل اثبات می‌داند. نتیجه تحقیق، نشان می‌دهد که برخی نظریات ملاصدرا با دکارت، قابل تطبیق است؛ ولی کلیات نظرات وی با هگل و کانت، تعارض‌های فراوانی که ناشی از توجه ملاصدرا به عقل نظری و متکلمی است؛ دارد.