جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جنبش‌هاي نوپديد ديني هرگروه و حرکت اجتماعی - معنوي است كه بعد از دهه 1800 ميلادي مبتني بر مولفه‌هاي مدرنيته بالاخص اومانيسم، سكولاريسم، عقلانيت ابزاري و غيره، داعيه ايده جديد و آساني در به سعادت رساندن انسان معاصر را دارند. هر چند که مراد از سعادت در مصاديق گوناگون بسيار پراكنده و بعضا متناقض است. مقاله حاضر كوششي براي تهيه پاسخي ولو اجمالي براي دو مسئله است. اول اينكه، گسترش جنبش‌هاي ديني موجب ترويج چه عقايدي در بستر فرهنگ ايراني مي‌شود؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت: روح تعاليم جنبش‌ها حاوي مؤلفه‌هاي است كه بعضا در تعارض با فرهنگ معنوي ايرانيان است. در حقيقت، ترويج جنبش‌هاي نوپديد ديني در فضاي فرهنگي ايرانيان موجب اشاعه باورها و معنويتي ناهمگون مي‌شود. كه در اين مقاله به پنج مورد از آن نظير: اومانيسم معنوي، تحريف فرجام‌گرايي، معنويت اباحه‌گرايانه، تعبير زميني از عشق معنوي، تعبير مادي از آرامش معنوي مي‌پردازيم. و دیگری، چگونه مي‌توان مواجهه مناسب و كارآمدي با گسترش جنبش‌هاي نوپديد ديني به دست آورد؟ نگارنده اذعان مي‌دارد كه لازمه اتخاذ بهترين «سياست مواجهه» پيشبردن سياست با دو رويكرد «راهكار بنيادين» و «راهكارهاي موضعي» است. راهكار بنيادين نهفته در تحقق نظريه‌اي تحت عنوان«ضرورت تبيين دانش جامعه‌گراي عرفاني ناظر به مسائل روز معنوي» است. محصول اين نظريه تهيه قوانيني مبتني بر نظريه‌پردازي در حوزه جامعه‌شناسي عرفاني براي مديريت و اداره فرهنگ جامعه است و همچنين قوانيني مبتني بر نظريه‌پردازي در حوزه عرفان جامعه‌شناسانه‌ براي ارشاد و هدايت فرهنگ جامعه. وانگهي، راهكارهاي موضعي تا قبل از تنظيم نهايي راهكار بنيادين بر اساس ضرورت‌هاي پراكنده و گوناگون ارائه مي‌گردد لكن بعد از تنظيم راهكار بنيادين تمامي راهكارهاي موضعي از دل آن بيرون خواهد آمد.

آيين هندو يکي از تأثيرگذارترين اديان شرقي در شکل‌گيري جنبش‌هاي نوپديد ديني و معنوي در غرب است. کتاب‌ها، مقالات و سخنراني‌هاي بي‌شمار مرتاضان و يوگي‌هاي هندو در غرب، با تزريق نوعي پلوراليسم ديني، زمينه را براي مخالفت نسل جوان غربي با سنت‌هاي جزم‌انديش يهودي- مسيحي آماده ساخت و به مرور زمان، موجب ظهور صدها دين و معنويت نوپديد شد. جنبش‌هاي هندويي در غرب، گاهي به سنت‌هاي اصيل هندو وفادار بوده‌اند و گاهي نيز اصالت لذت و عصيان را با انديشه‌هايي کاملا التقاطي، سکولار و بدون مبنا عرضه می‌کردند. در نوشتار حاضر، ضمن معرفي برخي از چهره‌هاي اصلي آيين هندو در غرب، به بررسي نقش آيين هندو، مديتيشن و يوگا در فرايند دگرانديشي غرب و برخي علل گرايش غرب به اين آيين هندو می‌پردازيم.

در سال‌هاي اخير، موج توجه به عرفان‌‌ها و مشرب‌هاي معناگراي سکولار در جهان و کشور ما به شدت فراگير شده است. يکي از دلايل مهم عدم توانايي مسئولان براي مهار چنين پديده‌هايي، واقع‌گرا نبودن و نپذيرفتن شرايظ حقيقي اجتماع و نظريه‌پردازي بدون پشتوانه آماري است. منظور ما در اين بحث، آسيب‌شناسي علمي نوعي از دينداري است که واکنش‌هايي چون عرفان‌ها و مشرب‌هاي سکولار را سبب مي‌شود و همين‌ظور آسيب‌شناسي روابظ و مناسبات اجتماعي و فرهنگي است که ضايعه شناخت نادرست اسلام ناب محمدي(ص) را به وجود مي‌آورد و سبب غالب‌شدن گفتمان‌هاي غلظ و افراظي ديني و ضد ديني در کشور مي‌شود. نخستين مبناي نظري در اين جنبش‌ها بي‌شک، اومانيسم است. اومانيسم در اينجا به نيهيليسم و پوچ‌انگاري درباره فلسفه حيات انسان مي‌رسد و به انسان اجازه مي‌دهد که در اين وضع فاجعه‌آميز، هر چه مي‌تواند انجام دهد و دنيا در نهايت، بي‌معناست. در باب اقبال ايرانيان به جنبش‌هاي معناگرا از علل گوناگوني، مي‌توان سخن گفت که گاه برآمده از دل جريان کلي معناگرايي جهاني است که خود در واقع، معلول پديده جهاني‌شدن، رشد فناوري اظلاعات و سرعت دسترسي به منابع اظلاعاتي است و گاه اوضاع و احوال اقليمي فرهنگي و سياسي جامعه ايران، باعث بروز و بسظ جريان‌هاي مزبور در آن شده است.