جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عارف حکیم، آیت الله العظمی محمد علی شاه آبادی (قدس سره) به اذعان دیگر علما و عرفای معاصر از کمل عرفای قرن حاضر است و تا جایی که می دانیم، ایشان را موثرترین فرد در شکل دهی افکار حضرت امام خمینی(ره) دانسته اند که اگر همین یک سخن را بپذیریم، کفایت است از آنکه برای شناخت ایشان و افکارشان تلاش نمائیم هر چند تنها دو کتاب و سه رساله مکتوب از معظم له در دست باشد. ایشان نظریات خود را حول محور فطرت الهی انسان سامان داده اند تا جایی که به "فیلسوف فطرت" ملقب شده اند که در جای خود محل تامل و تأنی است. معروف است که حضرت امام(ره) درباره ایشان فرمودند: « من در عمر خود، روحی لطیف تر از روح مرحوم شاه آبادی ندیدم.» امام(ره) هفت سالی که مرحوم شاه آبادی در قم حضور داشتند در درس ایشان شرکت کردند و تاکید داشتند که « اگر آیت الله شاه آبادی هفتاد سال تدریس می کرد، من در محضرش حاضر می شدم، چون هر روز حرف تازه ای داشت.» عارف کامل آیت الله شاه آبادی از مبارزان دوران رضاخانی به حساب می آید، تحصن یازده ماهه معظم له در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در اعتراض به جنایات رضاخان معروف است. در همان دوران و در ایام محرم، ایشان یک دهه منبر می روند و سخنی را سه بار، اول، وسط و انتهای منبر هر شب تکرار می کنند:« خدایا! تو شاهد و گواه باش که این مرتبه که این جمله را بگویم، در این ده شب سی مرتبه تکرار کرده ام و اتمام حجت نموده ام و برای علمای نجف، علمای قم، اصفهان و مشهد تمام نقاطی که می دانستم و توانستم هم نامه نوشته ام، و امشب هم برای آخرین مرتبه در این مجلس می گویم و آن این است که رضا خان، دست نشانده ی انگلیس است و هدفش، اعدام قرآن و اسلام است و اگر با من روحانی مبارزه می کند، نه به خاطر خود من است، بلکه به این دلیل است که من مبلغ قرآنم، به دنیا اعلام می کنم که اگر حرکت نکنید، این خبیث اسلام را از بین می برد.» اندر احوالات ایشان و درباره شخصیت جامع و کامل معظم له سخن بسیار است و مجال اندک! شذرات المعارف که گزیده های ناب اندیشه های ایشان است، به گفته شارح این کتاب یعنی فرزند ایشان، آیت الله نورالله شاه آبادی، خلاصه ای از اندیشه معظم له نیز به حساب می آید لذاست که مطالعه آن مفید فایده فراوان خواهد بود. این کتاب کوچک، که در حدود سالهای حکومت رضاخان نوشته شده است، دارای نثری مخلوط از فارسی آمیخته به عربی رایج در مجامع علمی حوزوی آن دوران است که مشابه آن را در متونی چون "اربعین حدیث" امام یا "تنبیه الامة و تنزیه الملة" مرحوم نائینی و کتب بسیار دیگر دیده ایم. بخش اول کتاب که عنوان "الشذره الأولی: توضیح مرام الإسلام فی شفاء صدور الأنام" را بر خود دارد، با طرح مساله ضعف و ذلت مسلمانان در شرایط کنونی آغاز می گردد :"مدتی است مملکت اسلام به انتشار عقاید باطله و اخلاق رذیله و افعال قبیحه مبتلاست..." و سپس اظهار تعجب می نماید که در همین حال می بینیم بسیاری از مسلمانان به طور مداوم از این وضعیت فقط اظهار تاسف می کنند، "غافل از آنکه درد را باید معالجه نمود و مذاکره مرض و تعدد آن، راه علاج نیست!" پس باید برای علاج مرض ها ابتدا آنها را شناخت. از همین رو موضوع کتاب را می توان "آسیب شناسی جامعه اسلامی و ارائه راهکارهای اصلاحی درباره آن" دانست که بخش اول یعنی آسیب شناسی به طور خلاصه بیان شده است اما در باب راهکار پیشنهادی توضیح بیشتری آمده است. بخش دوم کتاب با عنوان "الشذرة الثانیة" شامل 23 معرفت است که با توضیح ابعاد سیاسی دین آغاز می گردد و با شرح و بسط مفهوم اخوت اسلامی و ارکان و ابعاد آن ادامه می یابد.

نویسنده سعی دارد یک مجموعه ای از عقائد و ارکان و اخلاق اسلامی را در کتاب نسبتا قطور خود شرح و توضیح دهد و موضوعات مختلف اسلامی را هم متذکر می شود از بحث ارکان اسلام گرفته تا نماز و زکات و خمس و...

تربیت اخلاقی فرایند زمینه‌سازی و به‌کار‌گیری شیوه‌هایی برای شکوفایی و ایجاد فضایل به همراه اصلاح یا از بین بردن رذایل در هر زمینه‌ای (ملکات نفسانی، رفتار و آداب اخلاقی) است. هدف از پژوهش حاضر واکاوی آموزه های اهل بیت (ع) در زمینه راهکارهای تربیت اخلاقی فرزندان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و به منظور گرد آوری داده های پژوهش، متون حدیثی مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرم های فیش برداری از منابع گردآوری و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که اساسی‌ترین مسأله در سعادت و پیشرفت انسان، فراگیری راهکارهای تربیت اخلاقی است که مبتنی بر اصول تربیت اخلاقی و هماهنگ با اهداف عالیه‌ی آفرینش باشد. این راهکارها را می توان در چهار دسته ی زمینه‌ای، معرفتی، انگیزشی و هدایتی تبیین نمود.

در پژوهش حاضر با روش تحلیل اسنادی ، اهداف ، اصول و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه امام حسین علیه السلام مورد بررسی قرار گرفته است . جامعه آماری ،‌کلیه منابع دست اول (آثار مربوط و منتسب به حضرت سید اشهدا علیه السلام ) و منابع دست دوم از منابع غنی اسلامی و احادیث و روایات و اقوال منقول از ابا عبدالله علیه السلام است که در کتاب ها، پایان نامه ها، نشریات و پژوهش ها و تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق موجود می باشد و نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و بر این اساس از منابع فوق الذکر استفاده گردیده است. ابزار پژوهش نیز فیش برداری بوده و یافته های حاصل از پژوهش مورد تحلیل قرار گرفته است که عمده ترین یافته ها عبارتند از : 1- اهداف تربیت اخلاقی از منظر امام حسین علیه السلام شامل سه هدف:رضای الهی،احیای حقیقت وجودی انسان و احیای معاد و روز حساب می باشد . 2- اصول تربیت اخلاقی از منظر امام حسین علیه السلام شامل هشت اصل: مروت، زهد، محبت،اخلاص و خدا محوری، حریت،کرامت،عزت و تحذیر و ترغیب می باشد. 3- روشهای تربیت اخلاقی از منظر حضرت امام حسین علیه السلام شامل 23 روش می باشد.

مفاهیم نظری، به ویژه مفاهیمی که با انسان ارتباط دارند، عموماً معروض آرای مختلف واقع می شوند. از جمله این مفاهیم، « دین » و « اخلاق » است که همواره مورد چون و چرا قرار گرفته و به زعم بحث و بررسی های فراوانی که در این دو حوزه انجام شده است، اختلاف نظرها همچنان به قوت خود باقی اند. دین و اخلاق رابطه ای تنگاتنگ با یکدیگر دارند. کسان بسیاری هستند که معتقدند اخلاق، به نحوی از انحاء، نیازمند پشتیبانی دین است. در واقع، اخلاق متکی به مذهب و اعتقاد به پاداش و کیفرهای روزبازپسین، مجری و پشتوانه اصول اخلاقی می باشد. در وابستگی اخلاق به دین پرسش اساسی این است که ارزش های اخلاقی چه رابطه ای با دین دارند؟ در این مقاله نگارنده می‌کوشد که نشان دهد بر خلاف بینش مدرنیته و عصر روشنگری، انسان در برابر « ارزش» قرار گرفته است. مجموعه این ارزشهاست که « اخلاق » را می سازد. اخلاق انسانی، ارزشهایی اند که از فطرت نوعی انسان سرچشمه می گیرند و درجه تکامل نوعی انسان، بر حسب درجه رشد این ارزش های متعالی ارزیابی می شود و تکامل وجودی نوع انسان در طول تاریخ، در جهت تقویت این ارزشها حرکت می کند. در این راستا، مهم ترین رسالت ادیان، رسالت ترویج اصول و ارزش های اخلاقی است. از این رو، ادیان بر ارزش های انسانی و اخلاقی تأکید دارند؛ و هدف ادیان این است تا جامعه انسانی را انسانی تر و اخلاقی تر کنند و به تبع در اکثر ادیان، به ویژه دین مبین اسلام، ارزش های اخلاقی با دین سازگاری و وفاق دارند.

با این که همیشه از فرهنگ عرب قبل از اسلام به عنوان فرهنگ جاهلی یاد می شود، اما طبیعی است که تمامی سنت ها و نظام های اخلاقی و اجتماعی عرب را سنت های بد و نکوهیده، یا اخلاق مکروه و مذموم تشکیل نمی‌داده است؛ که اگر چنین بود آنان هرگز نمی‌توانستند به حیات خود ادامه دهند، ولی بدون تردید، در غالب شئون زندگی آنها، فرهنگ غلط و آداب و عادت های ناپسند جلوه بیشتری داشته است. ما در قرآن مجید با بسیاری از آرمان‌های اخلاقی برخورد می‌کنیم که به شکلی در میان عرب وجود داشت، فضیلت‌هایی چون سخاوت، شجاعت، صبر، وفا و ... با این ویژگی که اسلام این فضایل را به آن صورتی که در میان عرب بدوی یافت می‌شد، احیا نکرد و باز نیاورد؛ بلکه در اخذ و قبول این فضایل و جذب آنها در نظام تعالیم اخلاقی خود، آنها را تهذیب و نوسازی کرده، نیرو و انرژی را در مسیر جدیدی که آماده ساخته بوده به جریان انداخت. توجه ما در این مقاله، بیشتر به شرح خصلت ها و فضایل برجسته عرب جاهلی معطوف خواهد بود که در اسلام پذیرفته و بهسازی شده است.

نظام‌های اخلاقی طبقه‌بندی‌های گوناگون از مفاهیم اخلاقی دارند. پرسش این جستار آن است که قرآن کریم چه طبقه‌بندی از مفاهیم اخلاقی را مطرح می‌کند؟ در این نوشتار دو اصل بنیادین مطرح شده است که دیگر مفاهیم اخلاقی به آن بازگشت داده می‌شوند. نخست اصل عدالت است که بسامدی بس متکثر و متنوع در قرآن کریم دارد و از آن تفسیرهای گوناگون شده است. اما به نظر می‌رسد که عدالت در منطق دینی، به‌معنای آن است که آنچه بر خود نمی‌پسندی، بر دیگران هم مپسند و با این تفسیر، بسیاری از مفاهیم اخلاقی دیگر را می‌توان به «عدالت» بازگرداند. اصل دوم بنیادین، اصل «احسان» است. این اصل مرجع مفاهیم اخلاقی چون عفو، ‌انفاق، ایثار و ... است. در این تفسیر از منطق اخلاقی قرآنی، ‌عدالت و احسان دو مرجع مفاهیم اخلاقی‌اند. هر چند عدالت کف رفتار اخلاقی را تعریف می‌کند و احسان، ‌اوج آن را.