جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله نیایش‌ها و مناجات سرشار از مضامین بلند و والای عرفانی، دعای عرفه ی امام حسین (ع) است که با تعابیر متعالی عرفانی، روح و جان هر عاشق دلباخته و تشنه ی معرفت را به دریای معارف توحیدی رهنمون می‌سازد. امام حسین (ع) در این دعای پر محتوا و شیوا، عالی ترین مضامین توحیدی را در قالب کلماتی دلنشین بیان می‌کند و راه و روش بندگی و تضرع و درخواست نیاز از درگاه متعالی را به همگان می‌آموزد. از مشهورترین، برترین و شناخته شده‌ترین زیارت‌ها، زیارت جامعه‌ی کبیره‌ی‌ امام هادی (ع) است که ایشان در آن شاخصه‌ها و پایه‌های اصلی شیعه را بیان فرموده‌اند که با فقرات بلندش به اوج وجود ائمه اطهار (ع) و بلندای هستی آنان نظر دارد و زمینه‌ی معرفت برتر و عرفان کامل‌تر را فراهم می‌سازد. این زیارت، منشور بلند امامت و هدایت است که چون سیل از کوهسار حضرت علی بن محمد النقی (ع) سرازیر شده است. اسلوب، معنا، عاطفه و خیال به عنوان عناصر ادبی در آفرینش اثر ادبی نقش مهمی دارند و هر یک به عنوان مکمل یکدیگر، با تأثیری که بر خواننده می‌گذارد، موجب ماندگاری اثر ادبی می‌شود. این پژوهش در صدد است که به روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی اسلوب، معنا و عاطفه‌ی این نیایش و زیارت پرداخته و ساختارهای زیبای اسلوب، معنا و عاطفه‌ی این دعا و زیارت را نشان دهد و درجه‌ی فصاحت، بلاغت و موسیقی متن را با استفاده از آرایه‌هایی که در آن به کار رفته است، تبیین کند. از خلال بررسی های انجام گرفته این مطلب به دست آمد که حضرت سیدالشهداء (ع) و امام هادی (ع) این نیایش و زیارت پرطنین و پر محتوا را از روی طبع و به دور از تکلف و در نهایت اخلاص و بندگی، در نثری فنی بر زبان مبارکشان جاری کرده اند. در دعای عرفه و زیارت جامعه‌ی کبیره، تناسب الفاظ با یکدیگر، استشهاد به قرآن و کاربرد صور خیال در استحکام و قوت اسلوب نقش مهمی داشته و علاوه بر آن باعث عمق و ژرف معنا گردیده است. اسلوب دعای عرفه و زیارت جامعه‌ی کبیره از جهت موسیقی درونی، در درجه‌ی بالایی قرار دارد و این امر در پی استفاده از آرایه‌های لفظی چون جناس، سجع، موازنه، ترصیع، رد الصدر علی العجز و بالعکس، بوده است. حسن ارتباط معانی، استیفای معنا و کاربرد آرایه‌های بدیع معنوی موجب شده است که هم در دعای عرفه و هم در زیارت جامعه‌ی کبیره، اهداف و اغراض به صورت تمام و کمال ارائه گردند. عواطف در هر کدام، همگی از روی احساس صادقانه و با حرارت و به صورتی عمیق خود را نشان می‌دهد و این امر سبب ماندگاری و جاودانگی این نیایش و زیارت شده است.

«زیارت جامعه کبیره» هم از همان آموزه‌های توحیدی است که توأم با «توحید»، «امامت» را هم بیان می‌نماید که این خود نشان از ارتباط و پیوستگی «توحید» و «امامت» است که در مقابل آن، برخی از افرادی که در معرفت ائمه: راه اعتدال نپیموده‌اند در تلاشند تا انفصال بین این دو مهم را در قالب غلو در این متن زیارتی مطرح کنند و حتی سعی دارند که «توحید» و «امامت» را در مقابل هم قرار دهند، به گونه‌ای که «امامت» را به صورت مستقل و در حد الوهیت دانسته‌اند. در حالی که احادیث ائمه معصومین:درباره «توحید»، مُعرِّف اُلوهیت، یکتایی، خالقیت، مدبّر بودن، مالکیت و ولایت خداوند، بر تمام هستی می‌باشد. هر چند تا کنون شروح بسیاری بر این زیارت‌نامه نگاشته شده است، ولی هدف از این پژوهش رد شبهه‌ی غلو آمیز بودن متن زیارت جامعه کبیره است که تلاش شده است با توجه به عبارات خود متن زیارت جامعه کبیره ثابت شود که اولویت با توحید بوده و هیچ یک از شئون ائمه: به صورت مستقل و بدون اذن الهی مد نظر نمی‌باشد. و عدم وجود هرگونه غلو در این زیارت و بلکه ارتباط و پیوستگی بین توحید و امامت در آن ثابت گردید. این پژوهش از نوع پژوهش‌های بنیادی است و در آن به روش توصیفی و تحلیل محتوا، با توجه به آیات قرآن کریم و متن زیارتی جامعه و احادیث ائمه:به بیان عبارات توحیدی و پاسخ به شبهات پرداخته شده است.

این رساله به بررسی شبهه غلو در زیارت جامعه کبیره می پردازد. زیارت جامعه کبیره از جمله ذخایر بی‌بدیل روائی است که از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به دست ما رسیده است که لبریز از معارف ناب می باشد. این بخش از معارف که نسبتاً مورد غفلت قرار می گیرد، محتوای بسیار عمیق و دقیق فردی و اجتماعی، معرفتی و اخلاقی را در خود جای داده است.زیارت جامعه کبیره قطعاً از مهم ترین قله های معارف است که در بخش امام شناسی بی نظیر است.در گام نخست مفهوم زیارت بررسی می شود. سپس معنای زیارت، مشروعیت آن و آداب و ارکان و لوازم آن ذکر شده و در ادامه به شبهاتی پیرامون زیارت در نزد وهابیان پاسخ داده می شود.در مرحله بعدی خود زیارت جامعه به طور مفصل بررسی شده که شامل انواع زیارت های جامعه، محورهای زیارت جامعه، زیارت جامعه در گفتار دانشمندان، اهمیت زیارت جامعه و صحت سند آن می باشد. بحث بعدی در مورد غلو است، که معنای غلو، ملاک حد و میزان غلو و نشانه های آن، پیشینه ی مکتب غلو، مخالفت متکلمان امامیه با پدیده ی غلو و در پایان به این شبهه که آیا اعتقاد به کمالات حجج الهی غلو است یا خیر پاسخ داده شده است.فصل پایانی با عنوان زیارت جامعه و غلو است که فرازهایی از این زیارت که در نظر برخی افراد بوی غلو می دهد و در تعارض با آیات قرآن است پاسخ داده شده و ثابت شده که نه تنها هیچ گونه غلوی در عبارات زیارت جامعه دیده نمی شود، بلکه در سازگاری کامل با قرآن کریم است. و در پایان به برخی شبهات افرادی نظیر آقای سروش و کدیور که این زیارت را ساختگی و جعلی و مرامنامه ی شیعیان غالی پنداشته اند، به صورت مستند پاسخ داده شده است.

زیارت جامعه کبیره از جمله ذخایر بی بدیل روائی است که از اهل بیت ( ع ) به دست ما رسیده است.آیات اعتقادی فراوانی در این زیارت شریفه موج میزند که بارز ترین آن امامت است در این پژوهش آیات اعتقادی که با متن زیارت جامعه کبیره هماهنگ است بارز می شود.روش پایان نامه توصیفی - تحلیلی است .در این پژوهش پس از توضبح مفاهیم کلیدی ، با عرضا آیات اعتقادی مانند آیات توحید ، نبوت ، امامت و معاد بر این زیارت صورت می گیرد و با متن زیارت شریفه تطبیق داده می شود.

بحث پیرامون امامت از امهات سلسله مباحث کلامی و اعتقادی است. برترین مقام جهان هستی مقام امامت است، بالاترین وظیفه هر مسلمان هم شناخت این مقام و معرفت به آن است. برترین انسان عالم خلقت، امام معصوم علیه‌السلام است و به همین دلیل است که کسی جز امام معصوم علیه‌السلام نمی‌تواند مقام امامت را آن‌طور که باید معرفی کند. یکی از بهترین تعاریف از مقام و جایگاه، صفات و خصوصیات امامان معصوم علیهم‌السلام در زیارت جامعه کبیره تجلی‌یافته که از زبان شریف امام هادی علیه‌السلام صادرشده است. این پایان‌نامه بر آن است تا تبیین کلامی امامت در زیارت جامعه کبیره را بررسی نماید؛تا راهی باشد برای ارتباط قلبی با امامان معصوم و مقدمه‌ای باشد در شناخت و معرفت آن بزرگواران علیهم‌السلام. در این نوشتار اثبات ضرورت و دلایل شرعی و عقلی وجوب امامت موردبررسی قرارگرفته است. شیعه، امامت را از اصول دین و عقاید اسلامی می‌داند، ولی دیگر مذاهب کلامی، آن را از فروع دین می‌شمارند. ریشه تفاوت این دو دیدگاه به این مطلب برمی‌گردد که ازنظر شیعه، نصب و تعیین امام از شئون خداوند و به نحو انتصابی است؛ ولی در نظر مذاهب دیگر، نصب و تعیین امام از شئون و وظایف مکلفان و به نحو انتخابی است. محورهای اصلی مبحث امامت که اکثر متکلمان به آن پرداخته‌اند و در زیارت جامعه کبیره مورد کاوش و بررسی قرارگرفته، شامل مواردی مانندِ چیستی امام، راه تعیین و تشخیص امام، صفات،ویژگی‌ها و وجوه ممیزه امام نسبت به دیگران است.