جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دليل النص بخبر الغدير علی امامة أميرالمؤمنين عليه‌السلام اثر ابوالفتح محمد بن علی کراجکی (متوفی 449ق)، با تحقیق علاء آل جعفر، رساله‌ای است مختصر پیرامون حدیث شریف غدیر که به زبان عربی نوشته شده است. کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز گردیده و مطالب بدون تبویب و فصل‌بندی عرضه شده است. نویسنده ابتدا به‌صورت مختصر، به تعریف واقعه غدیر پرداخته و سپس ضمن پاسخ به چهار سؤال، دلایل اثبات امامت حضرت علی(ع) و وجوب اطاعت از ایشان را مطرح نموده است.

وھذا الكتاب الذي نقدّمه باعتزاز إلىٰ القراء قد أُجريت فیه موازنة دقیقة ، وحوار علمي بین منطق أصحاب ( الشورىٰ ) وبین منطق أصحاب ( النص والتعیین ) ، مع إيراد أقوىٰ ما يمتلكه الطرفان من الأدلة ومناقشتھا بحیاد وموضوعیة ، مع بیان أي من المنطقین ھو المتماسك وأيُّھما المتھافت. وتناولت ذلك كتب العقائد والأحكام السلطانیة ثم تقدّمت به خطوة أُخرى إلىٰ أمام لتنتزع لھذه النظرية أصالتھا من مصادر التشريع الإسلامي ؛ القرآن والسُنّة.. لتكتسب نظرية الشورىٰ بعد ذلك أصالة دينیة متقدمة علىٰ شھودھا التاريخي ، بل ومبرّرة له. ويقع البحث في قسمین رئیسیین ؛ يتناول القسم الأول نظرية الشورىٰ من جمیع وجوھھا ، فیدرس الشورىٰ في القرآن والسنة ، ثم الشورىٰ في واقعھا التاريخي وفي الفقه السیاسي ، مع أھم ما يتّصل بھذه العناوين من مباحث. فیما يتناول القسم الثاني ( نظرية النصّ ) وفق المنھج نفسه ، مستوفیاً ما يتعلقّ بھذا الموضوع بحثاً ونقداً. لیخلص إلىٰ النتیجة التي يقررّھا البحث في كلا قسمیه..

این کتاب نقد و ردیه‏ای است بر کتاب قراءة فی نهج‏البلاغه دلیمی که در آن تعدادی از مطالب نهج‏البلاغه را مخالف اندیشه و شخصیت حضرت علی (ع) و فرهنگ شیعه دانسته و آنها را رد کرده است. در کتاب حاضر به آن شبهات پاسخ داده شده و درباره عصمت امام، وحی و الهام و رابطه امامت و نبوت و سیره و شخصیت حضرت علی (ع) بحث شده و از همه محتوای نهج‏البلاغه دفاع شده است.

یکی دیگر از کتاب های جناب عبید کلبانی که به بررسی مسائل اختلافی که در مذاهب اسلامی وجود دارد می پردازد کتاب من الذی قال بالنص علی الامامه که درباره امامت و جانشینی رسول الله ص می باشد که آیا در این زمینه نص جلی و دلیل مورد اعتمادی وجود دارد که جانشین پیامبر امام علی ع و ائمه اثنی عشر می باشند یا نه. نکته جالب توجه کتاب این است که بیشتر منابع و مصادر استفاده شده در کتاب از منابع و مصادر خود اهل سنت می باشد که راه را بر متعصبان خواهد بست.

عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآيات و الأخبار و الأقوال نوشته شيخ عبدالله بحرانى اصفهانى است كه‌توسط محمدباقرموحد ابطحى اصفهانى تحقيق شده است. کتاب حاضر جلد پانزدهم کتاب می باشد در مورد تأویل برخی از آیات قرآن کریم از شأن حضرت علی (ع) و فضایل آن حضرت است. در این کتاب سعی شده است با مراجعه به روایات تفسیری و اقوال مفسران و محدثان، آیاتی از قرآن کریم که درباره منزلت و ولایت حضرت علی و اهل‏بیت نازل شده است؛ مورد مطالعه قرار گیرد و تأویل این آیات بیان گردد. به همین منظور، نگارنده ابوابی در مورد موقعیت حضرت علی در قرآن مطرح نموده که حکایت از ایمان علی، علم علی، امامت علی، ولایت علی، وصایت علی، شاهد بودن علی در قیامت، رحمت بودن علی، نعمت بودن علی، صادق بودن علی، عبادت علی، لزوم محبت علی، پرهیز از بغض علی، انفاق علی، شجاعت علی و مجاهدت علی در راه اسلام بیان می‎دارند. وی ابتدا آیات قرآنی درباره موضوعات و ابواب فوق‏الذکر را بیان کرده است و سپس روایات تأویلی و دیدگاه مفسران و محدثان را در این باره نقل می‏نماید.

در این کتاب به دو حدیث معروف پیغمبر اکرم ص اشاره شده است: حدیث منزلت و حدیث طیر. از این دو حدیث اثبات خلافت و امامت بلا فصل امیر المومنین ع استفاده شده است.

الأربعون حديثاً في إثبات إمامة أميرالمؤمنين(ع)، تأليف سليمان بن عبدالله ماحوزى بحرانى (1075 - 1121ق)، از جمله آثار ارزشمند حديثى پيرامون اثبات ولايت اميرالمؤمنين(ع) است كه نگارش آن در سال 1106، به پایان رسيده است. نسخه حاضر با تحقيق سيد‌‎مهدى رجايى به زبان عربى در یک جلد منتشر شده است. اين اثر در تاريخ حديث شيعه از منزلت خاصى برخوردار بوده و در موضوع خويش از نگاشته‌هاى حديثى ممتاز قرن دوازدهم هجرى بشمار مى‌آيد. همچنين در شناساندن گفتمان حديثى شيعه در مسئله امامت نيز مى‌تواند بسيار مفيد باشد. فراوانى نقل قول‌ها از آثار متنوع، نشانگر بهره‌ورى مؤلف آن از آثار مخطوط و مطبوع در روزگار خويش است؛ ازاين‌رو از حيث كتاب‌شناسى روزگار مؤلف نيز مى‌تواند برای تراث‌پژوهان اثر درخور توجهى باشد. كتاب با مقدمه محقق در شرح حال مؤلف و كتاب وى آغاز شده است. مؤلف پس از ذكر مقدمه‌اى بر كتاب، در قالب «الحديث» بحث را آغاز نموده و احاديث را با شمارگان ترتيبى از هم جدا ساخته است؛ مثل: الحديث الخامس عشر. وى مطالب مهم و اساسى را ذيل عناوينى چون تبصره، تنبيه، تتميم، فائده، تكميل و عناوينى ديگر از این قبيل گنجانده است. نویسنده در ديباچه كتاب به معرفى خويش پرداخته و خداوند را به سبب هدايت به صراط مستقيم اهل‌بيت(ع) سپاس گفته است. در ادامه به چگونگى سامان گرفتن كتاب اشاره نموده و چنين نگاشته كه به هنگامه مطالعه آثار استوار و مهم اهل سنت، به احاديث پرشمارى برخورد نموده كه جملگى بر امامت و خلافت اميرالمؤمنين على(ع) تصريح داشته‌اند و چنان شمارشان فراوان بود كه يادسپارى آنها از توان ذهن تيزبين نيز بيرون بوده است. وى از باب تمسك به روايت نبوى «من حفظ على أمتي أربعين حديثاً...» چهل حديث از غرر آنها را انتخاب و با جرح و تعديل بدانها پرداخته است. در پایان ديباچه، اثر را به ابوالمظفر شاه سلطان حسین اهدا نموده است. اين اثر از نگاشته‌هاى ارزشمند روايى شيعى است كه در موضوع اثبات امامت بلافصل امام على بن ابى‌طالب(ع) سامان پذيرفته و مؤلف چهل حديث از احاديث اهل سنّت را كه دلالتى تام و روشن بر اثبات امامت و خلافت آن حضرت پس از پيامبر اسلام(ص) دارد، گرد آورده است. البته اطلاق عنوان چهل حديث بر این كتاب شايد از باب مجاز و به تبع اسم آن باشد؛ چراكه در حقيقت و واقع امر، یک مجموعه دقيق روايى انباشته از احاديث پُرشمار است كه در نوع خود كم‌بديل و بى‌نظير است. هرچند ظاهر و عنوان اثر چنين مى‌نمايد كه یک اربعين روايى محض باشد، لكن با مطالعه عميق اثر روشن مى‌شود كه علامه ماحوزى در این اثر بسان متكلمى زبردست و مطلع به سراغ احاديث اهل سنت و شيعه رفته و با ظرافتى دقيق و روشى استوار به نقد انگاره‌هاى ناصواب و مغالطه‌آميز و ناراستى مخالفان امامت علوى پرداخته است؛ ازاين‌رو، اثر، علاوه بر جنبه حديثى، صبغه كلامى و اعتقادى دارد و رویکرد فقه الحديثى و نقد متن الحديثى آن بسيار برجسته است. از آنجا كه هدف مؤلف، اثباتى و نقدمحورانه بوده، به نقل صرف روايات نپرداخته است؛ چراكه وى پيشتر این هدف را در رساله «غاية الطالب في إثبات الوصيّة لعلي بن أبي‌طالب(ع)» مشتمل بر سيصد حديث، به انجام رسانيده است. وى هرچند در این اثر هم از آن بهره برده، لكن هدفى بس فراتر از تأليف آن داشته است. وجهه برجسته ديگر اثر، بُعد امام‌شناسى آن است كه مؤلف مسائل اساسى آن را به شكل شايسته و بايسته در لابه‌لاى كتاب بيان نموده است. این جنبه از كتاب، نویسنده را به مباحث كلامى، تفسيرى و معرفتى ژرف سوق داده و كتابش را از این حيث نيز درخور اعتنا ساخته است. مباحثى چون وجوب عصمت در امام، حقيقت عصمت، لزوم شناخت امام، حقانيت شيعه دوازده‌امامى، بررسى نصوص امامت اثناعشر و امكان ظهور خوارق عادات از ائمه(ع)، از جمله این موضوعاتند. روش حديثى علامه ماحوزى در این اثر روشى مزج‌يافته از نقل و عقل، استوار بر داده‌هاى تاريخى، بناشده بر استدلال‌هاى روشن كلامى و نمونه برجسته‌اى از تبلور عينى فقه الحديث شيعى مى‌باشد. مؤلف، نخست روايت گزين شده را نقل مى‌كند و سند حديث را كاملاً ذكر مى‌نمايد و به نام منبع و نویسنده آن و گاه هم به مكانت و اصالت علمى آن دو اشاراتى دارد. در ادامه، متن حديث را به‌نحو تمام آورده و اگر ديگر منابع نقل همگون داشته و در آنها افزوده يا كاستى هم باشد، در پى همان حديث متذكر مى‌شود كه در مواردى به ده‌ها روايت مى‌رسد. پس از مرحله نقل، وارد شرح و بسط روايت مى‌شود كه عمده نكات رجالى، ادبى، معنى لغات، تاريخى، عقيدتى و... را شامل مى‌گردد. بيشتر این نكات در پانوشت و مقدارى هم در متن آمده است. جز در موارد بسيار اندكى، همگى روايات، مورد بازكاوى و نقد متن واقع شده است. استنباط پيام روايات، وجهه مهم روش وى در این بخش مى‌باشد كه در همه جا رعايت كرده و بر بيان آن تأكيد ورزيده است و آن پيام چنين است كه همگى این روايات بر حقانيت امامت بلافصل على(ع) دلالتى صريح و استوار دارند. اگر روايت مذكور به موضوعات معرفتى ديگرى هم اشارتى داشته باشد آنها را در لابه‌لاى این مباحث و ذيل عناوين خاصى مطرح مى‌كند. از شعر عمدتاًً در استشهاد بر مدعا، گاه در بيان معناى واژگان حديث و در شناساندن پيشينه تاريخى مطلبى بهره جسته است.[۶] از ويژگى‌هاى برجسته این اثر، گستره آگاهى‌هاى مؤلف آن از كتب حديثى، كلامى، اصولى، فقهى، تفسيرى اهل سنّت، شيعه و آراى مشهور و غير مشهور دانشمندان آنها بوده است. نقل قول فراوان مؤلف آن از منابع مرجع دانش‌هاى مختلف اسلامى، بيانگر آن است كه وى به این كتاب‌ها دسترسى داشته و پرشمار از آنان مطلب و نكته‌هاى ظريفى به قلم آورده است. سيد‌‎مهدى رجايى ضمن گزارش نسخه‌هاى موجود از این اثر در ایران، زحمت تحقيق و استنساخ و تطبيق نسخه‌هاى آن را بر عهده گرفته و با دقتى فراوان توانسته جملگى منابع مورد استفاده مؤلف را استخراج و در پانوشت ارجاع دهد. ايشان اختلاف نسخه‌ها را با علائم اختصارى در پانوشت گوشزد كرده است. همچنين توضيحات تفصيلى و سودمندى در تبيين بيشتر و بهتر مطالب و موضوعات، در پايين هر صفحه با نشانه عددى، از متن اصلى كتاب ممتاز شده است. شايان ذكر است بيشتر پانوشت‌ها از مؤلف بوده و محقق محترم، آنها را از پانوشت‌هاى خويش با عبارت «منه» نمايانده است. علامه ماحوزى در پانوشت به مسائل ادبى، رجال‌شناسى، يادداشت‌هاى توضيحى، نقدها و ردها و نكاتى ديگر از این قبيل پرداخته است. در اصل متن اوليه، عنوان بخشى از مطالب خالى بوده، ولى این كاستى را محقق اثر جبران نموده و عناوين احاديث را داخل علامت [] در آغاز حديث نمايانده است. فهرست اجمالى مطالب كتاب در انتهاى اثر آمده است.

ملحقات الاحقاق کتابی است در ح‍اش‍ی‍ه‌ ک‍ت‍اب‌ اح‍ق‍اق‌ ال‍ح‍ق‌ و ازه‍اق‌ ال‍ب‍اطل‌ ن‍ورال‍ل‍ه‌ب‍ن‌ ش‍ری‍ف‌ال‍دی‍ن‌ ش‍وش‍ت‍ری‌ اس‍ت‌ که توسط سید شهاب الدین مرعشی نجفی و به اهتمام سید محمود مرعشی نوشته شده است. ملحقات احقاق الحق مشتمل بر 30 جلد است، به اضافۀ يك جلد فهارس ملحقات كه توسط گروهى زير نظر مرحوم آيت‌اللّه سيد‌‎شهاب‌الدين مرعشى نجفى تهيه و تدوین شده است. مرحوم آيت‌اللّه مرعشى در انتهاى جلد سوم، استدراكات آيات نازله در شأن على(ع) را ذكر كرده‌اند. از جلد چهارم اين مجموعه ملحقات آغاز و تا جلد هفتم صفحه 390 ادامه مى‌يابد. ص 390 تا 484 جلد هفتم به تتمه متن «احقاق الحق» اختصاص يافته و سپس ملحقات کتاب كه تا جلد 33 را در بر مى‌گيرد، بدان افزوده شده است. جلد حاضر به مستدرك آیات نازله و روايات وارده دربارۀ فضايل على(ع) اختصاص يافته است.