جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از بحث های مهم در عرفان، انسان کامل و ویژگی های اوست. سنایی به عنوان اولین شاعر عرفانی، اولین کسی نیز هست که این مساله را وارد شعر فارسی کرده و آن را مورد بحث و فحص قرار داده است لذا بررسی نظر او در این باب بسیار حائز اهمیت است. سنایی به انسان کامل از دو زاویه نگریسته است: از دیدگاه فلسفی یا به تعبیری ابن عربی وار و از دیدگاه اخلاقی. اما دیدگاه اخلاقی در نظریه سنایی بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است. سنایی در دیوان خود ابتدا ویژگی هایی را برای انسان کامل برمی شمارد سپس به این دلیل که آنها دست یافتنی نیستند به رعایت حداقل اخلاق بسنده می کند و انسان کامل را کسی می داند که سه ویژگی داشته باشد: 1- پرهیز از رذائل 2- آراستگی به فضائل 3-عمل گرایی

هزل من هزل نیست، تعلیم استبیت من بیت نیست، اقلیم است(سنایی، 1359: (718سنایی غزنوی، اغلب با ویژگی «شاعر مبتکر» شناخته می شود. یکی از ابتکارات وی، یافتن گوهر طنز ادبی است در نوشتار با کارکردهای عرفانی؛ آنچه پیش از او فقط در حوزه اجتماعی- انتقادی وارد شده بود. عارفان از سنایی به بعد، از آن برای آموزش نکته های عرفانی، بهره ها برده اند. در این مقاله بر آنیم تا برای یافتن شگردهای طنزنویسی سنایی غزنوی (545 یا 529- 467 ق) با هدف بیان و آموزش نکته های عرفانی و اخلاقی و حکمی در مثنوی حدیقه الحقیقه، نخست به تعریف جامعی از طنز و معرفی شگردهای معمول آن پرداخته شود و سپس ویژگی های زبان صوفیان بررسی و طبقه بندی شود؛ آن گاه در حکایت های حدیقه، شگردهای طنز و پیام های عرفانی، اخلاقی و فلسفی آنها تحلیل و بررسی شود. نتیجه های به دست آمده از این پژوهش، یافتن و جمع بندی پیام های عرفانی و حکیمانه و اخلاقی طنزآمیز حدیقه و زبان ویژه سنایی برای رسیدن به این کارکرد است.

تاملات ادیبان و شاعران درباره موضوعات ماورایی، چه بسا شعر آن ها را به سوی عرفان و زهد می کشاند. این تاملات درباره مرگ به عنوان شریک همیشه همراه زندگی و زاویه نگاه آنان، از مباحثی است که در وجوه متنوع ادبیات جهانی جایگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. با وجود آن که این موضوع از تجارب مشترک و بالقوه جوامع انسانی به شمار می رود، اما به سبب نزدیکی و ارتباط تاریخی دو ملت ایران و عرب و وجود بارقه هایی از اندیشه های نزدیک شونده در میان آنان، موجب پرداختن این مقاله به مقایسه میان سنایی شاعر ایرانی و ابوالعتاهیه شاعر عرب در زمینه زهد و مرگ اندیشی شده است. این مقایسه هم به دلیل مشابهت دوران های زندگی این دو شاعر و نیز تاثیرپذیری ژرف آنان از عوامل ماورایی و روحی و انقلابی است که در وجود و شعر آن ها حاصل می آید. علاوه بر آن که تاثیر انقلاب روحی و درونی آن ها را می توان در ساختار شعری و مایه های اصلی اندیشه آن ها و واکنش های کمابیش مشابه جست و جو کرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.