جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از اساسی ترین اعتقادات مسلمانان در زمان غیبت، که در جامعه، راه پیش روى آنان و آینده‏ى انسان را تا پایان بشریت روشن ساخته، اصل مهدویت است. در دنیایى که در آن پادشاهان و سیاسیون، در پى اجراى دستورات الهى نیستند، بلکه خواهان دستیابی هر چه بیشتر مادیات هستند، تفکری که مى‏تواند به معناى حقیقی کلمه «منجى‏» و نجات‌بخش بشریت از آلام بى‌خدایى و افسردگى باشد، همانا اندیشه‏ى والای «مهدویت‏» است، که ضرورت بررسی دقیق‌تر این موضوع را روشن می سازد. پرداختن به این تفکر و کاوش زوایاى مختلف آن، تفکر احیاى مجدد دین را به ارمغان مى‏آورد. بدخواهان و دشمنان اسلام که پیشرفت اهداف شوم آنان در گرو تفرقه‌افکنی و چند‌دستگی مسلمانان است، همواره در تلاشند که با رخنه‌کردن در عقاید مسلمانان و بزرگنمایی اختلافات مذهبی، مانع از وحدت و همبستگی برادران مسلمان شده و بذر نفاق و برادرکشی را در بین آنان گسترش دهند. نفاق و عدم‌وحدت مسلمانان مسئله‌ی گریبانگیر جامعه اسلام شده است، که هر از گاه سیاست کشورهایاسلامی هم جهت با سیاست دشمنان اسلام، و با هدف منزوی ساختن و آشوب در دیگر کشورهای اسلامی است. در این پایان نامه تلاش شده ویژگی های منتظران از لحاظ فریقین بررسی شده تا اشتراک اصل مهدویت که می‌تواند محور وحدت هرچه بیشتر مسلمانان و خنثی‌کنندهافکار تفرقه‌انگیز آنان باشد مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق با استفاده از آیات قرآن که منبع مشترک در میان فرق اسلامی است و احادیث متواتر در هر فرقه، ویژگی‌های منتظران تا حدودی استخراج شده است. از جمله این ویژگی‌ها به پارسایی و پرهیزکاری، معرفت به امام زمان(ع)، منتظر برای فرج و ... می‌توان اشاره کرد. این ویژگی‌ها به صورت تطبیقی مقایسه شده‌اند و می‌توان نتیجه گرفت در بسیاری از ویژگی‌ها دارای اتفاق‌نظر می باشند و اگر اختلافی هست مربوط به زوایای نگاه به امامت و اصل ولایت می باشد.

هدف از این تحقیق عبارت است از بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر انتظارات اجتماعی جوانان شهر شیراز. فرض محوری تحقیق مدعی است که انتظارات اجتماعی جوانان تحت تأثیر عوامل ذهنی-عینی قرار دارد و با تغییر این عوامل شدت و جهت آن تغییر می پذیرد. برای انجام این پژوهش ابتدا شماری از مطالعات انجام شده در داخل و خارج وسپس نظریه های مرتبط با موضوع بررسی شد. آنگاه با روش پیمایش و با تکنیک پرسشنامه 385 نفر از جوانان 35-18 ساله ساکن شهر شیراز با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای مورد مصاحبه قرار گرفتند. پس از گردآوری داده ها اطلاعات به دست آمده در نرم افزار آماریSPSS توصیف و تحلیل شد. در بخش آمار توصیفی تحقیق جداول تقاطعی وظیفه توصیف داده ها را برعهده دارد. در بخش آمار استنباطی نیز آماره های مورد استفاده شامل رگرسیون یک متغیره رگرسیون چند متغیره آزمون تی و تحلیل پراکنش می گردد که نتایج حاصله به قرار زیر است: در تحلیل رکسیون یک متغیره متغیر شیوه جامعه پذیری در خانواده با انتظارات اجتماعی رابطه معنادار و مستقیم و متغیرهای سن و پایگاه اقتصادی-اجتماعی خانواده رابطه معنادار معکوس دارد. در بررسی تفاوت میانگین ها بین متغیرهای محل تولد وضعیت اشتغال میزان تحصیلات جوان میان تحصیلات پدر میزان تحصیلات مادر میزان درآمد خانواده و مرتبه شغلی پدر با انتظارات اجتماعی تفاوت معناداری مشاهده می شود. متغیرهای مستقل جنس وضعیت تأهل میزان استفاده از رسانه های همگانی عضویت و یا عدم عضویت در گروه های رسمی و مرتبه شغلی مادر رابطه و یا تفاوت معناداری با انتظارات اجتماعی ندارد. در تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام در معادله پیش بینی انتظارات اجتماعی متغیرهای محل تولد شیوه جامعه پذیری در خانواده میزان تحصیلات مادر و سن قادر به تبیین 20 درصد از واریانس متغیر وابسته اند.

از آنجا که «انتظار» از مهم ترین مقوله های دینی در تشیع محسوب می شود و نیز ترویج فرهنگ انتظار در خانواده ها نقش مهمی در تربیت دینی جامعه اسلامی دارد، واکاوی مشخصه های الگوی خانواده منتظر می تواند در التزام عملی بُعد موعود باوری نقش بسزایی داشته باشد.بدین سان، نسل جوان و نوجوان با مبحث امامت، ولایت، موعود و مهدویت آشنا شده و از آسیب های آن آگاهی می یابند. فرهنگ انتظار می تواند در نهاد خانواده تقویت گردد. شاخصه های الگوی چنین خانواده ای در پرتو عنایت به فرامین و سیره اهل بیت علیهم السلام تحقق می یابد و تقویت موعودباوری و توجه خاص به امر خودسازی در خانواده به موازات تربیت دینی فرزندان نقش مهمی در تبدیل این پایگاه مقدس به خانواده منتظر خواهد داشت.

اعتقاد به ظهور منجی که در هندسه معرفتی مسلمانان از آن به «مهدی» یاد می شود از باورهای مشترک میان ادیان آسمانی است. پیشوایان حقیقی دین مبین اسلام از زمان صدر اسلام به تبیین مسئله مهدویت پرداخته و بدین ترتیب، کمک شایانی به شیعیان در دوران غیبت امام عصر علیه السلام کرده اند. این نوشتار بر آن است تا مسئله مهدویت را با روش نقلی و تا تمرکز بر سخنان امام صادق علیه السلام واکاوی کرده، در اختیار شیعیان و رهروان مکتب تشیع قرار دهد. بر اساس مهم ترین یافته های این تحقیق، دوران امام صادق علیه السلام به دلیل ویژگی های خاص تاریخی مجال بیشتری برای تبیین این مسئله فراهم نموده است، تا آنجا که جزئی ترین مسائل مربوط به مهدویت در این دوران بیان شده، وظایف منتظران در عصر غیبت، حوادث آخرالزمان، اتفاقات قیام تا استقرار حکومت و... نیز از تبیین آن حضرت دور نمانده است.

مهدویت به عنوان یکی از مهمترین پایه های فکری شیعیان از اهمیت ویژه ‌ای برخوردار است. این مبحث به دلیل اینکه راه نجاتی برای بشریت است مورد توجه همگان واقع شده است. همین موضوعسبب شده است تا کوچکترین انحرافی در آن بتواند تاثیرات مخربیبر جامعه و مردم بگذارد. هدف از انجام این پژوهش شناخت و معرفی کم و کاستی ها و اشتباهاتی است که نسبت به موضوع مهدویت در جامعه و در میان بعضی از مردم رواج دارد و آنها بدون آگاهی، آن را پذیرفته و به آن عمل می کنند. در این تحقیق با استفاده از آیات و روایات و مستندات راهکارهایی برای رفع ابهامات موجود، به دست آمده است . نتایج بدست آمده در این تحقیق عبارتند از اینکه هر فرهنگ در سیر حرکت زمانی خود در دوره های متفاوت به موانع و کج فهمی هایی بر می‌ ‌خورد. بهترین راه برای ادامه دادن به این حرکت، برداشتن آن موانع و انحرافات است. این آسیب ها و انحرافات را نباید ناشی از ضعف مبحث مهدویت دانست؛ بلکه باید علت آن را کسانی دانست که چنین انحرافاتی را به وجود آورده اند. این آسیب ها و انحرافات متناسب با زمان تغییر می کنند. بنابراین در هر زمان باید محققین به روشنگری بپردازند تا انحرافات و آسیب های به وجود آمده مهدویت را کم اهمیت جلوه ندهد. منتظر واقعی کسی است که برای اصلاح خود و جامعه خویش تلاش می کند و هیچگاه دچار یاس و ناامیدی نمی شود و چشم به طلوعی می دوزد که روزی به وقوع خواهد پیوست و برای این طلوع لحظه شماری می کند ولی ناسپاسی نمی کند و در مقابل مشیت الهی تسلیم باقی می ماند. چنین انتظاری که همراه با تمام معیارهای اسلامی و شیعی باشد، برترین اعمال است. کسانی که در این راه تلاش می کنند و مفاسد اجتماعی مانع حرکت آنها به سوی حق نمی شود در زمره منتظران واقعی قرار می گیرند. مهمترین عاملی که می تواند جامعه شیعی را از آسیب های مختلف در موضوع مهدویت حفظ کند تلاش جدی در امر دین شناسی و توجه به همه ابعاد آن است.

تدوين الگوي اسلامي پيشرفت، از جمله دغدغه هاي سال هاي اخير حضرت آيت الله خامنه اي براي بهبود کارآيي نظام اسلامي در مسير دستيابي به آرمان هاي آن و تحقق تمدن نوين اسلامي در جهان است. از سوي ديگر، آرمان مهدويت و انتظار موعود، افق مطلوب انقلاب اسلامي و جهت گيري فعاليت ها و سياست گذاري هاي آن در انديشه ايشان و نيز در انديشه امام خميني (ره) به عنوان رهبران اين انقلاب بوده است. اين نوشتار در صدد بررسي مناسبات آموزه انتظار ظهور و حکومت مهدوي، با الگوي پيشرفت و کارکردهاي اين آموزه در تدوين الگوي اسلامي پيشرفت با توشه گيري از انديشه هاي مهدوي مقام معظم رهبري و با روشي توصيفي-تحليلي و مقايسه اي است. يافته هاي پژوهشي حاکي از آن است که از منظر مقام معظم رهبري، انتظار موعود، روح حاکم، ابزار سنجش، هدف و معيار الگوي اسلامي پيشرفت بوده و داراي کارکردهايي همچون اميدافزايي، ايجاد بلندهمتي، غرب ستيزي، تلاش جهادي و برنامه ريزي در مسير تدوين و اجراي الگوي پيشرفت است.

نوشتار پيش رو، به بيان يکي از آموزه هاي مهم مهدويت به نام «انتظار از منظر اهل سنت» مي پردازد.انتظار به عنوان باوري اساسي در ميان اهل سنت، داراي شاخصه ها و مباحث مختلفي است که با باز خواني هر کدام از آن ها، نسبت به ابعاد انتظار شفافيت و باز شناسي بيش تري پيدا مي شود. مثلا يک بار مباحث «رويکردشناختي انتظار» که به رويکرد «حديث محوري» و «باورمحوري» قابل تقسيم است، مطرح مي گردد و از اين طريق به گستره وجودي انتظار در منابع حديثي و کتاب هاي علماي اهل سنت پي برده مي شود، بار ديگر به دنبال طرح مباحث ديگري نظير «ماهيت شناختي وکارکردشناختي انتظار» رفته و با واکاوي انتظار از اين دو منظر، به تقسيمي نظير انتظار عام و خاص و نيز انتظار مثبت و منفي رهنمون مي شويم. در بحث کارکرد شناسانه انتظار که حاوي تنوعاتي نظير انتظار مثبت و منفي است، انديشمندان اهل سنت در بيانات و مکتوبات خويش به صورت فراگير به اين موضوع پرداخته و با ضوابطي دقيق، به بيان تمايزات آن دو مبادرت کرده اند. همچنين با تشريح نقش غير سازنده انتظار منفي و با تبيين نقش تاثير گذار انتظار مثبت، زمينه ساز ترويج انتظار مثبت در ميان اهل سنت شده اند.

انتظار حالتی روانی است که سبب وجود آمادگی در شخص و زمینه‌ساز تحول در معرفت، احساس، رفتار و عمل آدمی می‌شود تا لایق رسیدن به چیزی که منتظر آن است، شود. شعر"انتظار" به خصوص وجه دینی آن در میان شاعران ایرانی، جایگاه شایسته‌ای دارد و حافظ از زمره‌ی شاعرانی است که انتظار در سراسر دیوان او نمود دارد. هدف پایان‌نامه‌ی حاضر و آنچه که این پژوهش را نسبت به دیگر پژوهش‌های انجام‌شده، متمایز می‌کند، رویکرد کلی و همه جانبه‌ای است که در این پایان‌نامه تلاش شده‌است در مورد مفهوم انتظار در شعر حافظ انجام گیرد و تمامی ابعاد انتظار را ازجمله: انتظار غنایی، انتظار منجی، انتظار تاریخی، انتظار محبوب آسمانی و انتظار تحول اجتماعی، شامل می‌شود.شیوه‌ی کار بدین شرح است که مصادیق موجود با مفهوم انتظار در دیوان حافظ، به دو صورت دسته‌بندی شده‌اند: دسته‌بندی نخست براساس ویژگی‌های منتظِر و دسته‌بندی دوم براساس منتظَر یا فرد مورد انتظار واقع‌شده می‌باشد و در ذیل هر عنوان، توضیحاتی برای روشن‌شدن مطلب آمده است. در مجموع 253 بیت و 11 غزل با مفهوم انتظار، از دیوان حافظ استخراج شد. آنچه از بررسی مصداق‌های گردآوری شده، به دست آمد، به این شرح می‌باشد: بیشترین نمود انتظار در دیوان خواجه به انتظار غنایی(انتظار معشوق، همسر، فرزند، ساقی) اختصاص پیدا می‌کند. انتظار در شعر خواجه شش ویژگی آشکار دارد: صبر، امیدواری، جاودانگی، دعا، سوختن و ساختن، پیامبری صباانتظار مطرح‌شده در شعر حافظ، انتظاری است همراه با تلاش و تکاپو که مخاطب خویش را نوید می‌بخشد و امیدوار می‌سازد: عاقبت دست بدان سرو بلندش برسدهر که را در طلبت همت او قاصر نیست وجود حس انتظار در اشعار خواجه و ویژگی‌های ملازم آن بر جذابیت شعر او افزوده است و سبب شده است مخاطبان بسیاری از عوام و خواص دیوان او را مطالعه کنند.

این رساله مشتمل بر یک مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول به کلیات و مباحث مقدماتی می پردازد. فصل اول این بخش به معنای انتظار و تعریف دین می پردازد و تعاریف دینی را در گروههای مختلفی تقسیم کرده و به مشکل عمده تعریف دینی اشاره می کند، فصل دوم ثمرات و فوائد مترتب بر این بحث را می شمارد و رد فصل سوم این بخش به بررسی رویکردهای سنتی و جدید مساله پرداخته و متذکر می شود علیرغم اتخاذ نگرش حق جویانه-سنتی-در قبال نگرش مصلحت جویانه-جدید-می توان ازانتظارات انسان از دین سخن گفت همانگونه که معقول است از انتظارات دین از انسان بحث کرد. و نهایتا فصل اخیر این بخش به روش شناسی بحث مورد نظر، اختصاص یافته بدین شکل که بررسی این مقوله ، آیا یک بحث درون دینی است یا باید با یک بحث برون دینی از مساله بحث کرد؟ اشکالات و نقدهایی که در هر دو جانب صورت گرفته است را مورد بررسی قرار می دهد. بخش دوم این رساله از قلمرو تاثیر انتظارات ما بر فهم دینی سخن میگوید که انتظارات ماتا چه حدودی می تواند درتحدید قلمرو دین نقش داشته باشد؟ فصل اول این بخش برخی از مجاری مه به صورت افراط گونه درتاثیرات فهم دینی ادعا شده را مورد نقد و بررسی قرار می دهد و در فصل دوم به تاثیر مبادی کلامی ، معرفت شناختی و فلسفی بر معرفت دینی صحه گذاشته می شود . و در فصل اخیر این بخش با طرح مباحث هرمنوتیک به بررسی میزان ارتباطی که این مباحث درتاثیر گذاری انتظارات بشر بر فهم دینی می گذارد، و حدود آن را مورد بررسی قرار می دهد . بخش سوم رساله از دو مساله به عنوان مبادی انتظارات ما از دین بحث می کند. در فصل اول با اشاره مختصر به مساله صدف و گوه ردین بر این نکته تاکید شده بر فرض قبول تقسیم صدف و گوهر، انتظارات ما نخواهد توانست شناخت گوهر دین را تعیین کند و در فصل دوم مساله حداقلی و حداکثری بودن دین مطرح می شود، و حداقلی بودن دین مورد نقدهای جدی واقع می شود و بر عدم تعیین انتظارات ما در حداقلی بودن دین اشاره می کند. بخش 1پایانی رساله ، به بررسی نیازهای اساسی ما به دین می پردازد که از این میان از هفت نیاز عمده بحث می کند که دین در پاسخگویی به این خواسته های بی بدیل بشری است: 1-احساس تنهایی. 2-اندیشه تر از مرگ. 3-نیاز به معناداری زندگی. 4-نیاز به امیدی که بتوان با آن رنج زندگی را تحمل کرد. 5-عطش جاودانگی6-پشتوانه بودن دین برای اخلاق7-نیاز به اجرای عدالت