جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر در صدد است تا با رویکردی تحلیلی‌‌‌، اختلاف دیدگاه دنیل دنت و سم هریس - دربارۀ تعارض ارادهٔ آزاد و جبرگرایی - را تبیین و ارزیابی کند؛ هرچند هر دو فیلسوف‌‌‌، فیزیکالیست تحویل‌گرا هستند، اما دربارهٔ این مسئله رویکردهای متفاوتی دارند. دنیل دنت‌‌‌، با حذف شرط امکان‌های بدیل و با تکیه بر مفاهیم کنترل‌‌‌، خود‌کنترلی، و تأمل‌‌‌، تقریری خاص از مبدأیت فاعل نسبت به عملش ارائه کرده و این‌گونه ارادهٔ آزاد را تبیین می‌کند. او به عنوان یک نئوداروینیست‌‌‌، پدیده‌های فیزیکی و ذهنی انسان را بر اساس نظریهٔ تحوّل تبیین می‌کند و در عین پذیرش جبر علّی‌‌، نشان می‌دهد که چگونه هنوز فاعل می‌تواند در تصمیمات و اعمالش فاعلیت داشته باشد. در نتیجه، او جبرگرایی را مستلزم اجبار نمی‌داند. در حالی‌ که سم هریس‌‌‌، با نگاهی عصب‌شناسانه و بر پایهٔ آزمایش‌های لیبت‌‌‌، ارادهٔ آزاد را توهّم دانسته و به عنوان یک ناسازگارگرای جبرگرا‌‌‌، به نقد دیدگاه سازگارگرایان‌‌ ‌‌ - از جمله دنت‌‌ ‌‌ - می‌پردازد و دنت در مقابل‌‌‌، از موضع خود دفاع می‌کند. جستار حاضر پس از تحلیل دیدگاه این دو فیلسوف و تبیین نقد و پاسخ‌‌‌، به ارزیابی دیدگاه آنها می‌پردازد. ناسازگاری درونی دیدگاه‌های این دو فیلسوف‌‌‌، ناموفق بودن در توجیه عناصر دیدگاهشان و غیر مستدل بودن نقدهای آنها علیه هم‌‌‌‌، از جمله مواردی هستند که بر پایهٔ آنها‌‌‌، هیچ کدام را در دفاع از موضعشان موفق نمی‌بینیم؛ هرچند دنت - در دفاع از موضعش‌‌ ‌‌ - نسبت به هریس، قوی‌تر ظاهر می‌شود.

مسئله ی جبر و اختیار یکی از مسائل بنیادین تاریخ اندیشه ی بشری است که ذهن هر انسان متفکری را به خود مشغول می دارد.در حالی که اعتقاد رایج بر این بوده که دو سویه ی مسئله در تعارضی آشتی ناپذیر با یکدیگر قرار دارند گروهی از فلاسفه توانستند با طرح اندیشه ی سازگاری آزادی و جبر پرتوی تازه بر شیوه ی نگرش به این مسئله بیفکنند.امروزه سازگارگرایی به دلیل سرشت میانه جوی خود مورد اقبال هر چه بیشتر فلاسفه واقع شده و ساحت اندیشه با خیل نظریات سازگارگرایانه ی اندیشمندان جدید روبرو است.در رساله ی حاضر برآنیم که ضمن ترسیم تصویری کلی از مباحث تاریخی پیرامون این مسئله به شرح و بسط آراء سه سازگارگرای جدید بپردازیم: ج.ل آستن، پی.اف استراسون و آر.جی والاس. قابل ذکر است که روش تحقیق و بررسی ما در راستای این مهم متناسب با ماهیت موضوع مورد بحث از نوع اسنادی، توصیفی و تحلیل محتوایی می باشد.نام آستن پیوندی نا گسستنی با سنت "فلسفه زبان معمولی" دارد؛ سنتی که مدعی بود حقایقی در متن زبان روزمره و معمول ما نهفته است که بی توجهی به آن فلاسفه را گرفتار مشکلاتی بزرگ و خیال پردازی هایی عظیم نموده است.در این راستاست که آستن سعی دارد یکی از همین مشکلات بزرگ را -یعنی مسئله ی آزاد بودن اراده ی انسانی یا مجبور بودن آنرا - حل نماید: همه ی ما بطور معمول زمانی که مرتکب عملی نادرست یا نامطلوب می شویم به عذر تراشی و توجیه عمل خود می پردازیم، عذر هایی که چنانچه موجه و پذیرفتنی باشند ما را از ساحت مسئولیت و تبعات آن می رهانند. به این ترتیب کاربرد پذیری عذر ها در زندگی روزمره حاکی از مجموعه ای از کنش های نا آزاد و متقابلا مجموعه ای از کنش های آزاد است.این نتیجه به تعبیر آستن "ما را از شر مسئله ی آزادی خلاص می کند".در استراسون، دیگر فیلسوف نام آور این سنت و بنیان گذار رویکرد رفتار بازتابی در حل مسئله ی اراده آزاد،با تلاشی مشابه تلاش آستن و البته در قالبی جدید روبرو هستیم."آزادی و آزردگی " مقاله ی مشهور و تاثیر گذار وی، شامل ارائه ی گزارشی توصیفی از روانشناسی اخلاقی بالفعل انسانی است. نقطه آغاز تحقیقات ما، به پیشنهاد وی، عبارت است از اهمیت بسیاری که برای رفتارها و منظورهای دیگران نسبت به خودمان قائلیم، آنچه که به نوبه خود عکس العملها و احساسات متقابل ما را در قبال آنها شکل می دهد. بروز این عکس العملها و در واقع رفتارهای بازتابی از سوی ما برخاسته ازبطن طبیعت انسانی ما و بیانگر نیاز نوع بشر به احساس حدی از احترام و اراده خوب از سوی دیگران نسبت به خود است .مسئول دانستن - یعنی در معرض سلسله رفتارهای بازتابی قرار دادن آنها- بخشی از نحوه ی زندگی طبیعی ماست و بر فرض که روزی صحت فرضیه ی دترمینیسم به اثبات برسد، آنرا یارای مقابله با طبیعت گریز ناپذیر آدمی نیست.رویکرد نو آورانه ی استراسون در عین نقاط قوت و کارایی های خود، گرفتار اشکالاتی نیز بود که اصلاح و بازبینی دیگر فلاسفه را می طلبید. والاس فیلسوف اخلاق معاصر و یکی از سازگارگرایان جدیدی است که در عین اذعان به ارزشمندی ایده رفتار های بازتابی به بسط و تکمیل این رویکرد همت گماشته است.وی می کوشد با منظور نمودن ملاحظات منصفانه بودن ِ اعتقاد به مسئولیت رویکرد بازتابی کارا تری را ارائه دهد.

ریچارد هولتون در اینجا به بحث از اراده آزاد می پردازد و این مساله را از دیدگاه تعارض قوانین فیزیک و همچنین علم ازلی سابق بررسی می کند.

امیل رساله‌ای است درباره سرشت آموزش و طبیعت انسان که روسو آن را مهمترین نوشته‌های خود می‌داند. به سبب نوشتی بخشی با عنوان اعتراف ایمان ساویارد ویکار در پاریس و ژنو ممنوع شد. این بخش حاوی اعتقادات و آراء دینی روسو بود. این کتاب به طور عمده پرسش‌هایی فلسفی و سیاسی را درباره رابطه فرد و اجتماع مورد بحث قرار می‌دهد، به ویژه این‌که چگونه انسان با وجود زندگی در جامعه فسادآور انسانی می‌تواند خیر ذاتی درونی انسانی را حفظ کند. کتاب در پنج بخش تنظیم شده است که اختصار چنین‌اند: در کتاب اول او از اولین مراحل رشد فیزیکی و عاطفی کودک بحث می‌کند و این‌که چگونه می‌توان یک کودک را بنا به اصول فلسفی بنیادین بار آورد. کتاب دوم برهم‌کنش درونی کودک و جهان را مورد بررسی قرار می‌دهد . روسو عقیده دارد که این مرحله از تربیت کودک نه به واسطه کتاب‌ها بلکه باید به واسطه رابطه او با طبیعت شکل گیرد. کتاب سوم به انتخاب یک پیشه می‌پردازد چرا که روسو معتقد است که باید به کودک مهارت‌هایی را نیز آموزش داد که متناسب با سن او باشد. کتاب چهارم به آخرین مرحله می‌پردازد که قرار است بعد از ساخت یک موجود عاقل و اندیشمند، یک موجود احساس‌مند و عاشق بسازد. به تعبیری می‌بایست که عقل را به واسطه احساسات محافظت کنیم. در این‌جا دیگر با یک نوجوان مواجهیم که می‌تواند عواطف انسانی به خصوص همدلی را درک کند . در کتاب پنجم روسو به بحث از آموزش سوفی، همسر امیل می‌پردازد. این بخش کوتاه راجع به آموزش زنان بحث‌های بسیاری در میان متقدان را بر انگیخته است.

ترجمه ماشینی: بسیاری از پژوهش‌های معاصر درباره اراده آزاد بر این موضوع تمرکز می‌کنند که آیا با جبر علّی سازگار است یا خیر. به عقیده سازگاران، ممکن است یک عامل در همه انتخاب ها و اعمال خود مصمم باشد و همچنان آزاد باشد. از سوی دیگر، ناسازگاران معتقدند که وجود اختیار با حقیقت جبر ناسازگار است. دو تصور کلی غالب از ماهیت اراده آزاد وجود دارد. مطابق اولی از اینها، اراده آزاد در درجه اول تابعی از توانایی انجام کاری غیر از آن است که در واقع انجام می دهد. در این دیدگاه، اراده آزاد به طور مرکزی به احتمالات جایگزین بستگی دارد. رویکرد دوم به جای آن بر مسائل مبدأ تمرکز دارد، و معتقد است که اراده آزاد اساساً تابعی از این است که یک عامل منشأ اعمال او به شیوه‌ای خاص است. این کتاب این دو مفهوم متفاوت را با اراده آزاد مشخص می کند، رابطه بین آنها را بررسی می کند و چگونگی ارتباط آنها با بحث بین سازگار گرایان و ناسازگاران را بررسی می کند. در نهایت برای نسخه ای از منبع ناسازگاری استدلال می کند.