جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله با دیدگاه سلفی نگارش یافته و منظور از اهل سنت در عنوان رساله فقط سلفیه است. اینان به دلیل مخالف بودن با علم کلام از بکاربردن اصطلاح کلام و آرای کلامی امتناع نموده و از واژه عقیده و آرای عقیدتی استفاده می کنند.

عبدالقاهر بغدادی، دانشمند معروف قرن چهارم هجری را بیشتر با کتاب الفرق بین الفرق می‌شناسند. گویا در حدود 340 ق در بغداد به دنیا آمده و سپس به خراسان کوچیده است. وی در علومی مانند فقه، کلام، حساب، ادبیات و حدیث مهارت داشت و در مناظره و جدل نیز چیره دست بود. بغدادی نزد ابواسحاق اسفراینی و دیگر بزرگان آن ناحیه شاگردی کرد و سپس کرسی درس تشکیل داد و شاگردان زیادی تربیت کرد. شخصیت کلامی، تفسیری و فقهی ابومنصور باعث نشد که وی گرایش به تصوف نداشته باشد، و این از عجایب بود که روحیه تساهل و تسامح تصوف نتوانست از تعصب او بکاهد. سرانجام بغدادی در سال 429 نیشابور را به علت هجوم ترکمانان ترک کرد و به اسفراین رفت و در همان سال فوت کرد و در کنار استادش ابواسحاق اسفراینی دفن شد. از آثار او می‌توان به اینها اشاره کرد: الفرق بین الفرق، فضائح الکرّامیّة، تأویل متشابِه الاَخبارِ والایات، التحصیل، العماد فی مواریث العباد، تفضیل الفقیر الصابر علی الغَنیِّ الشّاکِر در تصوف، کتابی در حساب و ... دوران حضور بغدادی در نیشابور معاصر بود با حضور و قدرت کرامیه، و می‌دانیم که این زمان بر پیروان فرق و مذاهب سخت می‌گذشته است. افزون بر آن درگیری‌های مذهبی بین دیگر فرق تسنن و اوضاع آشفته سیاسی، خراسان را در معرض آشوب قرار داده بود. کتاب مهم و مشهور بغدادی الفرق بین الفرق است که پس از مقالات الاسلامیین ابوالحسن اشعری کتابی جامع و کامل است،‌ اما وی بر خلاف اشعری، حداقل رعایت بی‌طرفی را نکرد و در ورطه تعصب افتاد. وی در این راه گاهی چنان افراط کرده که کتاب وی از یک متن فرق و نحل، به یک متن جدلی ـ اتهامی و بازخواست تبدیل شده است. به هر حال، به تازگی کتابی درباره آرای کلامی و در عراق منتشر شده که دیوان وقف سنی آن را چاپ کرده است. کتاب مذکور رساله دکتری نویسنده در عراق بوده که به صورت کتاب درآمده است. نویسنده به درستی متذکر شده که بغدادی آرای کلامی خود را در خدمت فرق نویسی بکار گرفت و سپس به رد آنها پرداخت. برای شناخت بغدادی افکار کلامی او و همچنین آگاه شدن از فضای فکری خراسان در آن زمان و آنچه دانشمندان تسنن با آن مواجه بودند، کتاب مذکور مناسب است.

علم کلام علمی است که ریشه در قرآن و حدیث دارد، در واقع عامل اصلی پیدایش مباحث و مسائل کلامی در اسلام قرآن کریم و روایات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)و امامان معصوم( علیهم السلام )بوده است که سبب گسترش و نهادینه شدن مسائل کلامی گردیده است. لذا برخی مسائل کلامی صرفاً برخاسته از روایاتند. مانند نظریه بدا و رجعت ،هردو مقوله ای اند که ابتدا از طریق سخنان حدیثی مطرح شده اند، هر چند برای اثبات این عقاید، گاهی از قرآن کریم هم مدد گرفته می شود، چنان‌که فهم برخی آیات به مدد این اعتقادات آسان تر می شود . یکی ازمشخصه های بارز دانش کلام دراسلام ، دفاع از دین و تبلیغ و تشویق نسبت به آن است که در کتاب و سنت به عنوان یک ضرورت غیر قابل اهمال مورد تأکید قرار گرفته است. در این میان غیر از مؤدیات کتاب و سنت، سیره علمی و عملی اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نیز بر این مهم، تعلق گرفته است و هر یک از آن بزرگواران در راستای اعتلای این مهم، اقدامات تابنده ای داشته اند ،یکی از ستارگان همیشه فروزان آسمان ولایت و امامت که تأثیر آموزه های اعتقادی واحادیث ایشان در شکوفایی تمدن و بالندگی علم مسلمین، زبانزد عالم است، حضرت امام علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ است . این پژوهش از جهاتی به بعد علمی امام (علیه السّلام) می پردازد واز سوی دیگر نقش وتاثیر کلام آن حضرت را دراحیاگری مباحث کلامی بررسی می کند , که به برخی از آن هابه طور مختصر اشاره می شود: چگونگی بحث در اعتقادات , ارائه دلایل منطقی برای متقاعد کردن مردم وچگونگی رفع شبهاتی که در مسائل مختلف به وجود آمده است.و نیز نقشی که حضرت در تقریب بین ادیان ایفا کردندوهمچنین با وجود فرق فکری مختلف در عصر امام , حضرت توانستند باعث سالم سازی افکار وتعد یل فرقه های کلامی شوند. همینطورامام علیه السلام در عصری زندگی می کردند که توانستند آن همه معارف بلند توحیدی و فقهی و مسائل اجتماعی بخصوص شناخت پروردگار متعال و پیامبر (صلی الله علیه و اله وسلم) را برای مردم تبیین نمایند و ما از برکت معارف رضوی می بینیم که در عیون اخبارالرضا چقدر مسائل سنگین و با ارزش ذکر شده است . همچنین ایشان به عالم آل محمد (صلی الله علیه و اله و سلم) ملقب شدند ، به واسطه اینکه کلام ائمه قبل از خویش را تشریح کردند ، مواردی بوده که کلماتی از امیرالمومنین (علیه السلام) و دیگر ائمه (علیهم السلام) در محضر ایشان خوانده می شد و مردم تلقی درستی نسبت به آن مطلب نداشتند و حضرت با بیانات کافی و شافی خود گره از فهم این مطالب برمی داشتند ؛ همچنین در مباحث معرفتی ، حضرت معارف توحیدی را چقدر زیبا بیان نموده اند و اگر این بیانات نبود ، این مقدار معارف توحیدی گسترش پیدا نمیکرد . درضمن آشنایی با روشهای علمی امام در برخورد با مسائل کلامی مانند روش منطقی بحث و مناظره -پاسخگویی عقلانی به سوالات مخالفین و مغلوب نمودن انها دررسیدن به تاثیر آموزه های کلامی ایشان برجامعه ی علمی وکلامی آن دوران و عصر حاضر از دیگر اهداف مورد نظر پژوهشگر می باشد.بهره گیر ی ازروشهای امام در تبیین و دفاع از معارف دین -تبلیغ دین و ترویج مسائل علمی کلامی درهرعصرو دوره ای و ترغیب اندیشمندان علم کلام به استفاده از روشهای ایشان در حوزه های مختلف اعتقادی نیزمورد نظر می باشد درضمن با دریافت نتایج مورد نظر می توان به جهت دهی فکری و سالم سازی افکار اندیشمندان و متکلمان کمک شایانی نمود.

یکی از مباحث کلامی، بررسی مکاتب کلامی است که در منطقــــه جغرافیایی وجود داشته و دارای پیروانی بوده اند؛ سیستان نیز یکی از مناطقی است که اکثر فرقه های اسلامی در آنجا دارای عالمان سرشناسی بوده اند؛ مانند «شیعه اثناعشری، زیدی، اسماعیلی، خوارج، اهل حدیث، شافعی، معتزلی، حنفی و صوفی» و بعضی از این عالمان دارای آثار کلامی یا دارای آثار حدیثی بوده اند که با رویکرد کلامی- اعتقادی احادیث را نقل می کرده اند؛ لذا در این کتاب مکاتب کلامی آنجا و آثار کلامیشان و اندیشه های کلامی آنجا را بررسی می کنیم.

ترجمه ماشینی: ایران خانه یکی از معدود تمدن های جهان است که بیش از دو هزار و پانصد سال است که دارای سنت مستمر تفکر فلسفی بوده است. با توسعه الهیات اسلامی در قرون وسطی، بسیاری از مکاتب آن با جریان های فلسفی موجود فارسی در تعامل بودند و به یک کلام فلسفی متمایز یا الهیات جزمی تبدیل شدند. از استادان قطعی متکلمان شیعه و سنی، ایرانیان متعددی بودند، از جمله غزالی و فخرالدین رازی که در اینجا حضور برجسته ای دارند. گزیده های مهمی از مکاتب کلامی شیعه و سنی (از جمله معتزله و اشعریه) در این جلد گنجانده شده است که بسیاری از آنها تاکنون هرگز در غرب به صورت ترجمه در دسترس نبوده اند.