جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر با پژوهش در آثار گفتاری و نوشتاری علّامه مصباح، اموری نظیر رابطه دنیا و آخرت، نیاز همیشگی به دین، جهانشمولی دین اسلام، و هدف و قلمرو دین را به عنوان مبانی دین شناختی دیدگاه بدیع ایشان پیرامون علم دینی معرفی کرده و به توصیف و تحلیل آنها پرداخته است. به اعتقاد علامه مصباح، انسان ضرورتا و به صورت همیشگی به دین نیاز دارد و دین اسلام که آخرین دین الهی به شمار میرود جاودانه است. با پژوهشی درون دینی، روشن می شود که دین نسبت به بیان حقایق خارجی تعهدی ندارد و مسائلِ توصیفی علوم طبیعی و انسانی، بالذات جزء دین نیست؛ چراکه رسالتِ اصلی دین، نشان دادن راه کمال قرب به خدا از طریق بیان حکم افعال اختیاری انسان است. در عین حال، توجه به هدف و قلمرو دین نشان می دهد که دین به لحاظ احکام ارزشی در همه عرصه های زندگی انسان ازجمله در علوم طبیعی و رشته های مختلف علوم انسانی مانند مدیریت، فلسفه، سیاست و... حضور دارد و به راستی این گونه، می توان علوم را شایسته نام دینی دانست.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی معناشناختی و مبانی تعقل و کرامت انسانی از دیدگاه قرآن و ائمه معصومین (ع) می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی از نوع تحلیلی است که جامعه تحلیلی تمام منابع مربوط به موضوع تحقیق و نمونه تحلیلی تمام مواردی است که محقق بضاعت علمی و موقعیتی برای دسترسی به آن را داشته است می باشد. و روش گردآوری اطلاعات نیز بصورت کتابخانه ای می باشد که با استفاده از روش کیفی و تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش نشان داد که در قرآن کریم تعقل به معنای نیرویی است در انسان که به واسطه‌ی آن حق را می‌فهمد و عمل می‌کند. اما کرامت انسانی در قرآن کریم به معنای شریف و با فضیلت، بخشنده، باگذشت و نیکو آمده است و این معانی اگر چه ظاهراً با هم متفاوتند اما اصل تمام آنها شرف است. همچنین یافته ها نشان می دهد روایاتی که عقل را نور یا جوهری نورانی معرفی می‏کند، اشاره به ذات و حقیقت عقل دارد و روایاتی که موضع عقل را مغز (دماغ) دانسته، اشاره به شأن این جهانی عقل است که عقل، اگرچه ذاتا موجودی مجرد از مادی و روحانی است، برای تدبیر نفس و بدن در نشئه دنیا نیازمند به ابزار مادی است و مغز ابزار فعالیت علمی انسان در این دنیاست. اما کرامت در روایات به ‌معنای رفعت و بزرگواری یکی از موهبت‌های اختصاصی خداوند به انسان است. موهبتی که از دو بعد قابل بررسی است. یک بعد آن کرامت ذاتی، که اشاره به رحمت عام پروردگار دارد و دیگر کرامت اکتسابی است که خداوند بر انسان منت نهاد و زمینه رشد و تعالی را در نهادش به ودیعه گذاشت، تا بتواند از آن استفاده کند. هر کدام از دو مقوله تعقل و کرامت در قرآن و روایات دارای مبانی متعددی می باشند که از جمله مبانی تعقل می توان به خلقت ممتاز انسان، و موهبت الهی بودن تعقل اشاره داشت. از نگاه قرآن و معصومین (علیهم السلام) تعقل و کرامت دو بعد مهم از ابعاد وجودی انسان می باشند که منشأ پیدایش اصلی‌ترین گرایشات خاص حیات انسانی مانند حقیقت‌جویی، زیبایی‌دوستی، میل به خلاقیت و نوآوری، کشش به سوی عشق و عواطف انسانی می شود. برای دستیابی به این امر در نظام تربیتی باید اعتدال و توازن و تناسب را در پیش بگیریم و این ممکن نمی شود مگر در سایه توجه و تربیت بعد تعقل و کرامت انسان ها.

کرامت در لغت به معنی شرافت و بزرگواری و در اصطلاح به نوعی عطیه‌ی الهی اطلاقمی-گردد،که در نهاد بشر بوده و هویتش را تشکیل می‌دهد، و به دو دسته‌ی ذاتی و اکتسابی تقسیم می‌شود، ولی بغرنج‌ترین مسئله‌ی عصر حاضر آن است که غالب تحقیقات، کرامت اکتسابی، و به ندرت کرامت ذاتی را از جنبه‌ی مواهب معنوی مورد بررسی قرار داده‌اند، که در این میان به فضلیت جسمی بشر، بر سایر مخلوقات توجهی نشده است، و هر فرقه‌ای با داشتن نوعی پیش‌فهم نادرست مبادرت به تعریف بسته و درون دینی از انسان نموده، که این امر نتیجه‌ای جز تضارب افکار و تضییع حقوق وی را در پی نداشته است. بنابراین محوریترین بحث‌‌ پژوهش‌حاضر، استخراجملاک-های کرامت ذاتی انسان از منظرقرآن و روایات، در دو ساحت روح و جسم، و معرفی آن‌ها به جهانیان به عنوان بهترین منشور حقوقی بشر بوده است. بر این اساس مهمترین نتایج و دستاورد-های قرآنی و روایی تحقیق حاضر عبارتنداز: تبیین و اثبات کرامت تکوینی انسان در دو بعد ظاهری و باطنی، تعریف جامع انسان بنا بر ویژگی‌های فراطبیعی‌ آن، افشای بی‌اعتباری دیدگاه‌ها و رویکرد-های متعارض کرامت ذاتی انسان، پناه بردن به اجتهاد کلان، در اصلاح برخی از قوانین فقهی فرعی نادرست و قوانین بین المللی مغایر با مبانی‌ تکریم انسانی، محور قرار دادن «انسانیت» و «عطایای ذاتی پروردگار» به انسان در برخورداری از حقوق شهروندی و نه امور فعلی که عارضی‌اند، بهره‌مندی همه‌ی ادیان، مذاهب، مستضعفان فکری، کافران و حتی افراد لائیک از حرمت انسانی، محوریت قرآن و روایات معتبر در استخراج مبانی کرامت، توجه به نقش ارج نهادن به منزلت انسان در خلق آثاری ارزشمند چون محبت، همدلی، وحدت و عدالت در دنیاو به ارمغان آوردن صلحی پایدار و جهانی .

تبیین تحقق مدینه فاضله ی مهدوی (عج) با رویکرد فلسفی و عرفانی باتوجه به خلاء ‏پژوهشی در این زمینه و وجود جریان‌های مهدویت گرایی معاصر، حائز اهمیت بسیاری ‏است.‏دراین پایان نامه نخست به معرفی مدینه فاضله پرداخته شده و سپس مبانی فلسفی– عرفانی ‏تحقق آن نظیر؛ سریان ولایت و عشق، افاضه فیض، تجلی اسماء، مقتضیات فطرت و عنایت، ‏با تحلیل ونو آوری ویژه ای مورد بررسی قرار گرفته است و آن گاه ضمن بیان برخی حقایق ‏فلسفی– عرفانی و شاخصه ها و برکات مدینه فاضله، آراء و دیدگاه‌های فلاسفه و عرفایی ‏چون؛ افلاطون، ارسطو، ابن سینا، صدرای شیرازی، شیخ اشراق، ابن عربی، سید حیدر آملی و ‏عبدالرزاق کاشانی و..، استقرا و در دسته بندی ویژه‌ای ارائه گردیده است .‏‏ هم چنین یکی از ارکان مورد توجه در این تحقیق بررسی مناسبات دیدگاه ها وآراء فلسفی ‏‏– عرفانیبا آیات وروایات بوده است. ‏بدین ترتیب ترسیم وتحلیل سیمای این مدینه در اندیشه فلسفی وعرفانی وارائه مناسبت آن ‏بامتون دینی، گامی موثر در راه مبرهن نمودن تحقق این مدینه با ادله‌ی عقلیه و نقلیه در ‏فرجام قدسی تاریخ است، که این پایان نامه به قدر وسع، در این راستا تلاش نموده است ‏

حجابکه عبارت است از لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه از ضروریات دین مبین اسلام است . حجاب جزئی از تمدن ، فرهنگ و آداب و رسوم اسلامی و شریعت الهی است . لزوم پوشش و حجاب به طور طبیعی در فطرت زنان به ودیعت نهاده شده است و از آنجا که احکام و دستورات ادیان الهی هماهنگ و همسو با فطرت انسانی تشریع شده است ، در همه ی ادیان الهی و پوشش و حجاب زن واجب گشته است .در این نوشته که تحت عنوان بررسی مبانی فقهی حجاب از دیدگاه مذاهب اسلامی صورت گرفته ،نوع تحقیق توصیفی -تحلیای و ابزار آن کتابخانه ای و مراجعه به سایت ها و نرم افزارهای معتبر می باشد. همچنین پرسش های مهمی که از این تحقیق به ذهن می رسد این است که آیا مبانی فقهی حجاب در دیدگاه مذاهب مختلف اسلامی یکسان است یا متفاوت ؟و ادله ضرورت حجاب چه چیزهایی می تواند باشد؟نتیجه بدست آمده از این تحقیق این است کههر چند اصل حجاب مورد اتفاق جمیع فقهای اسلام است اما این که حدود این پوشش به چه نحوی باید باشد ، تاحدودی مورد اختلاف است و منشا این اختلاف ،تفاوت دیدگاه فقها درباره موارد استثنا از حکم وجوب پوشش است و با توجه به نظر فقهای شیعی و سنی در مورد استثنائات وجوب پوشش ،حدود پوشش زن را مشخص کرده در نهایت امتیاز فقه امامیه بر فقه مذاهب اهل تسنن در این خصوص مشخص گردید.

این مقاله با استفاده از الگوی «روش شناسی بنیادین» درصدد است مبانی و جهت گیری های فلسفی دخیل در نظریه های جامعه شناسی دین را بررسی کند. جامعه شناسان با تکیه بر اصول و مبادی نظری خاص، به تحلیل دین پرداخته و به جهت گیری هایی همچون نگاه ماده انگارانه به دین، محوریت انسان و منافع دنیوی او، استفاده از معرفت حسی و روش تجربی در تحلیل دین و درنهایت، بازکاوی منشأ دین و توجیه کارکردی آن ملتزم شده اند. جهت گیری های مزبور، تعارض جامعه شناسی و دین، تقلیل گرایی، تساهل و تسامح روش شناختی و نیز تقویت سکولاریزم و پلورالیزم مذهبی و اجتماعی و درپی آن، گردن نهادن به جنبش های مذهبی متکثر و متضاد را موجب شده است. این درحالی است که اگر جامعه شناسان در طرح نظریه های خود، به مبانی دیگری ملتزم می شدند بسیاری از پیامدهای معرفتی، اجتماعی و فرهنگی فرصت بروز نمی یافت و وضع مذهب در جامعة نوین به گونه ای دیگر رقم می خورد.

از آنجا که تربیت درست و همه جانبه انسان دغدغه و مسأله همیشگی ادیان و مکاتب و جوامع انسانی بوده است، در طول سالیان شاهد شکل گیری و نظریه پردازی متعدد در این زمینه بوده ایم. با توجه به اهمیت بعد عواطف در انسان که موتور حرکت انسان برای انجام کارها به شمار می رود و رفتار های انسانی رانمی توان بدون توجه به عواطف مورد بررسی قرار داد لذا در این پژوهش در صدد بوده ایم که مبانی هستی شناسی تربیت عاطفی ازدیدگاه قرآن کریم را مورد بررسی قرار دهیم. شیوه کار اینگونه بوده است که با مراجعه به آیات ارزشمند قرآن کریم مبانی مرتبط با اجزای هستی شناسی یعنی خداوند و انسان و جهان استخراج شده و با توصیف و تحلیل مطالب اصول و روشها شناسایی گردد . جهان هستی ازجمله چیزهایی است که با توجه به اینکه مخلوق خداوند است، هدفمند است و زیبا لذا در تربیت عاطفی نقش انکار ناپذیری دارد پس این مبانی به استخراج اصول و روشهایی انجامید که براساس آن همواره جهان هستی انسان را به سوی خداوند دعوت نماید و یادآوری باشد که به انسان آرامش و شادی هدیه می نماید و کمک می کند که همواره هدفمند زندگی کند و با برنامه ریزی و آراستگی به سوی کمال وجود خویش گام بردارد .

فرهنگ، روش و شیوه زندگی مرسوم و عادت شده جامعه در عرصه‌های گوناگون حیات اجتماعی است و آموزه‌های اجتماعی اسلام و خصوصاً قرآن کریم در متن آیات خود مبانی و شاخصه‌های آن را معرفی نموده است. قرآن کریم در مواجهه با انسان، جهان‌بینی قرآنی معرفی نموده است.از طرفی جامع? بشری بعد از تحمل تجربه‌های تلخ تاریخی خود، حال در عصر کنونی به چالش و بن‌بستی جدی در قبال انسان و فرهنگ برخورد نموده است. بنابراین از یک طرف،با توجه به نوپایی موضوع در میان مسلمانان و کمبود منابع در این عرصه و همچنین با توجه به این‌که اید? اسلامی آن، به گونه‌ای جامع‌نگر و تفصیلی، تاکنون تشریح و تبیین نشده، تحقیق در این موضوع و تشریح ابعاد آن، با تکیه بر آموزه‌های منبع اصیل شریعت؛ یعنی قرآن کریم، ضروری به نظر می‌رسد.

«حدیث» وسیله اطلاع ما از سنّت معصومان علیهم‏السلام است. سنّت رفتار، گفتارو امضای معصوم(ع) وهمتای قرآن و یکی از منابع شناخت دین خداست. برخی افراد، که در زمان حیات معصومان علیهم‏السلام زندگی می‏کردند به طور مستقیم به سنّت دسترسی داشتند، اما دیگران به طور غیر مستقیم و با غور و جست‏وجو در احادیث، در صدد نیل به مراد معصومان علیهم‏السلام می باشند. بی‏شک، دست‏یابی به این مطلوب مهم، نیازمند بکارگیری روشهایی است که بر پایه مبانی استواری بنا شده اند. مجموعه این مبانی و روشها در جهت فهم حدیث دانش فقه الحدیث نام گرفته است. از سوی دیگر، دانش هرمنوتیک کلاسیک با هدف تنقیح مبانی و روش‌های فهم متن به وجود آمد و زمینه ساز تحولات فکری گسترده ای شد. وجود دغدغه‌ها و رهیافت‌های مشابه، بهره گیری این دو حوزه از تجربیات مشترک یکدیگر را ضروری ساخته است. مطالعات تطبیقی یکی از بهترین راه کارها برای انجام چنین تعامل سازنده ای می باشد. در پژوهش حاضرتلاش می شود مبانی فقه الحدیث را بررسی کنیم. همچنین مبانی متناظر آن را در هرمونتیک کلاسیک که علی رغم پاره ای اختلافات، دارای شباهتها و اشتراکات بسیار با مبانی مذکور در فقه الحدیث است، مورد پژوهش و مقایسه قرارداده و شباهت ها و تفاوتهای آن را در جهت امکان تاثیر متقابل بر یکدیگر بررسی می کنیم.

چکیده:اسلام بارهبانیت وکناره گیری ازسایرمردم ودست کشیدن ازکاروتلاش درراه تامین نیازهای مادی،مخالفت ورزیده است،وتمام جوانب زندگی ونیازهای مادی،معنوی،فردی واجتماعی اوراموردتوجه قرارداده است .مبانی و اصول کار و تلاش فردی و اجتماعی در اسلام وماکیاولیسم متفاوت است؛ کار وتلاش فردی واجتماعی در مبانی دینی و اعتقادی اسلام دارای جایگاه ویژه است ؛ و مبتنی برپذیرفتن اصول اعتقادی است. اما در مکتب ماکیاولی : «هدف وسیله را توجیه می کند».و دنیای بشر را پهنه برخورد میان بخت و نیروی انسان می‌ دید.در مکتب ماکیاولی فریب و نیرنگ در دادوستدها نفی خیرخواهی وهمیشه در پی سود خویش بودن.پیشوایان دین، کار و تلاش برای امر معاش و گذراندن زندگی را امری مقدس، خداپسندانه و عبادتی بزرگ شمردهاند. رشد و تعالی همه جانبه اقتصادی بدون کار و تلاش امکانپذیر نمی باشد..در این نوشتار به بیان مبانی وجایگاه کار و تلاش فردی واجتماعی از منظر اسلام و ماکیاولیسم پرداخته ایم.واژه های کلیدی:مبانی،کار،تلاش،فردی،اجتماعی،اسلام،ماکیاولیسم