جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه های کلامی عمدتاً در مبانی فلسفی پیشین ریشه دارند و برای نقد آن ها می توان ریشه های آن ها را کاوید و نقد کرد. از این رو در این مقاله، ریشه های فلسفی نظریة بسط تجربة نبوی بررسی و تحلیل شده است تا زمینة نقد نظریة مزبور فراهم تر شود.در این تحلیل، از مبانی فلسفی عبدالکریم سروش در طرح نظریة بسط تجربة نبوی پرده برداشته شده و نشان داده شده که نظریة یادشده بسیار وامدار رویکرد سوبژکتیویستی کانت و پوپر، بازی های زبانی ویتگنشتاین و هرمنوتیک فلسفی گادامر است

«صلح» به عنوان یکی از بنیادی ترین نیازهای بشر در طول تاریخ، همواره کانون توجه و معرکه آرای فیلسوفان و متفکران بوده است. یکی از طرح هایی که بر پایه انسان محوری محض در عصر مدرنیته مطرح شد و محرک بسیاری از گام های آغازین در عرصه صلح بین الملل تلقی گردید، طرح «صلح پایدار» کانت است. اما از بررسی گفتمان مبتنی بر اندیشه شیعه، که مقصد نظام هستی را در پرتو آموزه های شریعت اسلام و احکام الهی ترسیم می کند، رویکردی خاص نسبت به صلح استنباط می شود که در محور آن، انسان عاقل دین محور است که آن را «صلح عادلانه» می نامیم. این مقاله به مقایسه دو رویکرد، یعنی رویکرد لائیک کانت به صلح پایدار، که مبتنی بر الزامات عقلی و اخلاقی است و رویکرد متفکران شیعه به صلح عادلانه، که مبنای صلح را تأمین عدالت می داند، می پردازد. رویکرد اخیر، به دلیل ریشه یابی علل تحقق صلح و ارائه طرحی جامع در زمینه بسترسازی برای صلح، از کارآمدی بیش تر و چشم اندازی روشن تر برخوردار است.

کانت در طبع دوم کتاب «نقد عقل محض» در مبحثی تحت عنوان «رد ایده آلیسم»، برای پاسخ به شکاکیت در باب عالم خارج، استدلالی ارائه می کند تا نشان دهد که وجود اشیاء خارجی شرط ضروری آگاهی از خود در زمان است و از این رو حتی تجربه درونی که از نظر دکارت تردیدناپذیر بود، تنها بر مبنای تجربه بیرونی امکان دارد. این راهبرد ضد شکاکانه که به نام استدلال استعلایی مشهور شده، توسط شارحان و فیلسوفان معاصر مورد تفسیرها و بازسازی های مختلفی قرار گرفته است. استدلال استعلایی ضد شکاکانه، شکاکیت در باب عالم خارج را از این طریق ابطال می کند که سعی می کند نشان دهد تجربه یا شناخت عالم خارج شرط ضروری برخورداری از نوعی شناخت، مفهوم یا توانایی شناختی است که از نظر شکاک غیر قابل مناقشه است یا لازمه بیان موضع شکاکانه است. استدلال های استعلایی ضد شکاکانه نوکانتی و نیز تفاسیری که از استدلال کانت صورت گرفته است، اغلب یا رویکردی معرفت شناختی دارند (که وجود اشیاء خارجی را شرط توجیه نوع خاصی از احکام می دانند)، و یا مبتنی بر تحقیق گرایی هستند (که وجود اشیاء خارجی را شرط معناداری احکام مربوط به آن ها می دانند). اما هیچ یک از این رویکردها نمی تواند پاسخی رضایت بخش برای رد شکاکیت ارائه دهند. در این پایان نامه تفسیری از استدلال «رد ایده آلیسم» کانت طرح و بررسی شده که نشان می دهد این استدلال ناظر است به شرایط ضروری تشکیل نوع خاصی از باورهای ما. بر مبنای این تفسیر، مقصود اصلی کانت در رد ایده آلیسم این است که تجربه عالم خارج شرط ضروری آن است که اصلاً بتوانیم حکمی در باب نظم حالات درون ذهنی خویش صادر کنیم. واژگان کلیدی: شکاکیت، شکاکیت در باب عالم خارج، ایده آلیسم، رد ایده آلیسم، استدلال استعلایی.

رساله فوق الذکر در چند بخش تنظیم یافته است . بخش اول، فهرست مطالب و مقدمه و زندگینامه (بیوگرافی) کانت و چهار متفکر بزرگ اسلامی معاصر را (استاد شهید مطهری و استاد شهید صدر و استاد مصباح یزدی و استاد دکتر مهدی حائری یزدی) در بردارد و بخش دوم تحت عنوان « مراحله » گزارش اجمالی آرائه کانت است و بخش سوم زیر عنوان « مرحله دوم » در برگیرنده نقد و بررس آراء کانت در چهار زمینه : 1- شناخت شناسی 2- هستی شناسی 3- فلسفه علم 4- فلسفه اخلاق است و پایان بخش رساله، جمع بندی نهایی از کل مطالب رساله و فهرست منابع و ماخذ تحقیق می باشد. یکی از بخشهای مهم این کار تحقیقی، گزارش درست، علمی، بیطرفانه و دور از تعصب آراء کانت در مرحله اول و ارتباط با مواردی است که مورد نقد و سنجش محققان اسلامی قرار گرفته است . بخش اهم این پژوهش، نقد و بررسی آراء کانت در چهار زمینه فوق الذکر است که تحقیق بنیادی و اساسی تر آن مربوط به مباحث شناخت شناسی است که نقشی کلیدی در تمام مباحث فلسفی دارد و در ان به خوبی شبهات هیوم، کانت، پوزیتیویستها و روشنفکران غربزده امروز که همان گفته ها را با رنگ و لعابهای گوناگون تکرار می کنند ،توسط محققان بزرگ اسلامی، مورد تحلیل و نقد و بررسی عالمانه قرار گرفته است. در مرحله نقد و بررسی اجمالی آراء کانت در چهار بخش شناخت شناسی و هستی شناسی و فلسفه علم و فلسفه اخلاق مسائل بطور جزء به جزء و علیحده و به روش تحلیلی مورد توجه قرار گرفته با آنکه در مرحله اول آراء کانت به نحو سیستماتیک و یک پارچه مطرح گردید لکن از باب ضرورت و سهولت دسترسی دیدگاههای نقد برانگیز او در هر مسئله بصورت اختصار مطرح شده است و در هر مورد که نیاز به ارزیابی و سنجش مجدد و توضیح و تبیین بیشتر بوده نگارنده فرصت را غنیمت شمرده و از آن بهره کامل برده است. قابل توجه است که این کار تحقیقی بنحو آکادمیک و بدور از هر گونه تعصب و غرض ورزی و قضاوتهای عجولانه انجام پذیرفته تا آنکه به همین جهت مورد تشویق پاره ای از مجامع تحقیقاتی قرار گرفته است و پیشنهاد چاپ آن را در سطح وسیع به نگارنده داده اند. در این رساله حقانیت وغنای پربار فلسفه و عرفان اسلامی در عرضه حقایق فلسفی و پاسخگوئی به شبهات گوناگون عقیدتی و تهاجم فرهنگی بخوبی جلوه نموده است . در پایان قابل ذکر است با استقبال زایدالوصف اساتید حوزه و دانشگاه مواجه شده و با نمره عالی مورد پذیرش قرار گرفته است.