جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کانت در طبع دوم کتاب «نقد عقل محض» در مبحثی تحت عنوان «رد ایده آلیسم»، برای پاسخ به شکاکیت در باب عالم خارج، استدلالی ارائه می کند تا نشان دهد که وجود اشیاء خارجی شرط ضروری آگاهی از خود در زمان است و از این رو حتی تجربه درونی که از نظر دکارت تردیدناپذیر بود، تنها بر مبنای تجربه بیرونی امکان دارد. این راهبرد ضد شکاکانه که به نام استدلال استعلایی مشهور شده، توسط شارحان و فیلسوفان معاصر مورد تفسیرها و بازسازی های مختلفی قرار گرفته است. استدلال استعلایی ضد شکاکانه، شکاکیت در باب عالم خارج را از این طریق ابطال می کند که سعی می کند نشان دهد تجربه یا شناخت عالم خارج شرط ضروری برخورداری از نوعی شناخت، مفهوم یا توانایی شناختی است که از نظر شکاک غیر قابل مناقشه است یا لازمه بیان موضع شکاکانه است. استدلال های استعلایی ضد شکاکانه نوکانتی و نیز تفاسیری که از استدلال کانت صورت گرفته است، اغلب یا رویکردی معرفت شناختی دارند (که وجود اشیاء خارجی را شرط توجیه نوع خاصی از احکام می دانند)، و یا مبتنی بر تحقیق گرایی هستند (که وجود اشیاء خارجی را شرط معناداری احکام مربوط به آن ها می دانند). اما هیچ یک از این رویکردها نمی تواند پاسخی رضایت بخش برای رد شکاکیت ارائه دهند. در این پایان نامه تفسیری از استدلال «رد ایده آلیسم» کانت طرح و بررسی شده که نشان می دهد این استدلال ناظر است به شرایط ضروری تشکیل نوع خاصی از باورهای ما. بر مبنای این تفسیر، مقصود اصلی کانت در رد ایده آلیسم این است که تجربه عالم خارج شرط ضروری آن است که اصلاً بتوانیم حکمی در باب نظم حالات درون ذهنی خویش صادر کنیم. واژگان کلیدی: شکاکیت، شکاکیت در باب عالم خارج، ایده آلیسم، رد ایده آلیسم، استدلال استعلایی.

رساله فوق الذکر در چند بخش تنظیم یافته است . بخش اول، فهرست مطالب و مقدمه و زندگینامه (بیوگرافی) کانت و چهار متفکر بزرگ اسلامی معاصر را (استاد شهید مطهری و استاد شهید صدر و استاد مصباح یزدی و استاد دکتر مهدی حائری یزدی) در بردارد و بخش دوم تحت عنوان « مراحله » گزارش اجمالی آرائه کانت است و بخش سوم زیر عنوان « مرحله دوم » در برگیرنده نقد و بررس آراء کانت در چهار زمینه : 1- شناخت شناسی 2- هستی شناسی 3- فلسفه علم 4- فلسفه اخلاق است و پایان بخش رساله، جمع بندی نهایی از کل مطالب رساله و فهرست منابع و ماخذ تحقیق می باشد. یکی از بخشهای مهم این کار تحقیقی، گزارش درست، علمی، بیطرفانه و دور از تعصب آراء کانت در مرحله اول و ارتباط با مواردی است که مورد نقد و سنجش محققان اسلامی قرار گرفته است . بخش اهم این پژوهش، نقد و بررسی آراء کانت در چهار زمینه فوق الذکر است که تحقیق بنیادی و اساسی تر آن مربوط به مباحث شناخت شناسی است که نقشی کلیدی در تمام مباحث فلسفی دارد و در ان به خوبی شبهات هیوم، کانت، پوزیتیویستها و روشنفکران غربزده امروز که همان گفته ها را با رنگ و لعابهای گوناگون تکرار می کنند ،توسط محققان بزرگ اسلامی، مورد تحلیل و نقد و بررسی عالمانه قرار گرفته است. در مرحله نقد و بررسی اجمالی آراء کانت در چهار بخش شناخت شناسی و هستی شناسی و فلسفه علم و فلسفه اخلاق مسائل بطور جزء به جزء و علیحده و به روش تحلیلی مورد توجه قرار گرفته با آنکه در مرحله اول آراء کانت به نحو سیستماتیک و یک پارچه مطرح گردید لکن از باب ضرورت و سهولت دسترسی دیدگاههای نقد برانگیز او در هر مسئله بصورت اختصار مطرح شده است و در هر مورد که نیاز به ارزیابی و سنجش مجدد و توضیح و تبیین بیشتر بوده نگارنده فرصت را غنیمت شمرده و از آن بهره کامل برده است. قابل توجه است که این کار تحقیقی بنحو آکادمیک و بدور از هر گونه تعصب و غرض ورزی و قضاوتهای عجولانه انجام پذیرفته تا آنکه به همین جهت مورد تشویق پاره ای از مجامع تحقیقاتی قرار گرفته است و پیشنهاد چاپ آن را در سطح وسیع به نگارنده داده اند. در این رساله حقانیت وغنای پربار فلسفه و عرفان اسلامی در عرضه حقایق فلسفی و پاسخگوئی به شبهات گوناگون عقیدتی و تهاجم فرهنگی بخوبی جلوه نموده است . در پایان قابل ذکر است با استقبال زایدالوصف اساتید حوزه و دانشگاه مواجه شده و با نمره عالی مورد پذیرش قرار گرفته است.

هدف پژوهش بررسی فلسفه اخلاق از دیدگاه کانت و نشان دادن تمایز این فلسفه با فلسفه ها و نظریات اخلاقی دیگر و همچنین تاکید بر نکاتی که در فلسفه اخلاق کانت دارای اهمیت ویژه ای است. روش پژوهش کتابخانه ای است. نتیجه کلی نشان میدهد تمام نظریه های اخلاقی به گونه ای به نسبیت در حوزه اخلاق می انجامد و تنهای نظر اخلاقی کانتمطلق است و همچنین فلسفه اخلاقی کانت و در پیوند با کل فلسفه راه رهایی از تبعیت و راه روشنگری را بر انسان می نمایاند.

در فلسفه جدید و معاصر تقریباً هرگونه بهره گیری از مفهوم بازی در جهت ارائه نگاه نو و یا تقابل با سنتی کهن قرار میگیرد. پرسش این رساله این است که مفهوم بازی چگونه از عهده این مهم برمی آید و آنچه در تقابل با آن قرار میگیرد چیست؟ در بخش اول میبینیم کانت با اینکه حکم ذوقی را عینی و شناختی نمیداند، بازی قوا را مبنای اعتبار کلی آن قرار میدهد. او با این تبیین از اصول نقد اول که هر گونه اعتبار را منوط به عینیت میدانست فاصله میگیرد و با کمرنگ کردن فاصله ذهنیت – عینیت تمایل خود را به دوری از سوبژکتیویسم نشان میدهد و قدم در راهی نو مینهد. در بخش دوم، شاهد آنیم که شیلر از این کارکرد بازی در کانت در حل مساله خود، مساله گسست میان ماده و صورت، بهره میگیرد و سعی میکند به وسیله آن از این گسست و تقابل متافیزیکی فرارود. در بخش سوم، میبینیم ویتگنشتاین با قیاس بازی با زبان در مقابل نظریه تصویری مبتنی بر نگاه سنتی به زبان قرار میگیرد و با نظریه بازیهای زبانی از زبان متافیزیکی جدا میشود. در بخش چهارم گادامر را بررسی میکنیم که فهم را برمبنای بازی تبیین میکند و با تفسیری غیرسوبژکتیو از بازی، نگاهی از فهم و حقیقت ارائه میکند که از نگاه متافیزیکی و سوبژکتیو به آنان فراتر میرود. در بخش پنجم پس از آنکه خوانش بازی گونه نیچه از هراکلیتوس و نیز حضور بازی در اندیشه های مهم نیچه بررسی میشود، این امکان مطرح میشود که فلسفه نیچه به مثابه یک بازی درک گردد. بدینگونه بازی در متن فلسفه ای قرار میگیرد که تمام قد در برابر متافیزیک ایستاده است. در بخش نتیجه نیز پس از اشاره به نقش کلید گونه بازی، کارکرد این مفهوم در فلسفه جدید و معاصر را فراتر رفتن از متافیزیک و سوبژکتیویسم میشناسیم.

هدف پژوهش بررسی این نکته می باشد که با توجه به اینکه این دو فیلسوف بسیار اثر گذار در جامعه فلسفی خویش بوده اند٬ نتایج فلسفی هر یک به چه شکل بوده است. روش نمونه گیری به صورت کتابخانه ای می باشد. در طرح پژوهش ابتدا بررسی معرفت شناسی نزد کانت٬ سپس بررسی معرفت شناسی نزد ملاصدرا و در نهایت بررسی و تطبیق این دو فیلسوف در مسئله معرفت شناسی انجام شده است. نتایج نشان می دهد که بنابر مبانی٬ کانت در مسئله معرفت شناسی در مرتبه پدیداری متوقف شده و در بسیاری از مغضلات را پدید می آورد در حالیکه مبانی ملاصدرا به صورتی که راه به فرای پدیدار می برد.

چکیده (فارسی): هر فیلسوفی که بنیان گذار یک مکتب فلسفی بوده و می باشد، در فلسفه او یک نکته کلیدی وجود دارد که آن محور اساسی تفکرات او به حساب آمده و به همه اندیشه های او در قلمروهای مختلف شکل می دهد. این نکته کلیدی و محوری در فلسفه نقادی کانت که شامل نقد عقل محض، نقد عقل عملی و نقد قوه حکم می باشد، مسئله زمان است؛ زیرا هدف نهائی او در این فلسفه اثبات یک امر پیشینی در قلمرو معرفت انسانی، عمل اخلاقی و تفکرات ذوقی و غایتی است و بر همین است که او همه احکام علمی، اخلاقی و ذوقی – غایتی را تألیفی ماتقدم می داند. از نظر کانت این امر پیشینی و ماتقدم چیزی جز حضور عنصر کلیت و ضرورت در این احکام نیست. او مدعی است زمان امری پیشینی است و این دو بیانگر ویژگی دامنه شمول زمان اند. این تفکر زمانی کانت در موارد مختلف از فلسفه جدید و معاصر تأثیر گذاشته و به نوعی حضور دارد

کانت در جواب به هیوم سعی کرده است رابطه ترکیبی علت و معلول را در مفهوم ابژه نشان دهد واز این طریق اعتبار عینی رابطه علی را به اثبات برساند. کانت پس از آن که می پذیرد نمی تواندکلیت و ضرورت رابطه علی را در ابژه تجربی (عین خارجی) به اثبات برساند، به مفهوم ابژه استعلائی منتقل می شود. ابژه استعلائی مفهومی است پیشین که کلیت و ضرورت آن بر احکام فاهمه استوار است. نگارنده این تحقیق را بر اساس تفکیک بین دو معنای ابژه به پیش برده است:ابژه تجربی که متکفل ماده شناخت و واقعیت عینی است و ابژه استعلائی که متکفل صورت شناخت و اعتبار عینی است. تفکیک دقیق بین این دو معنای ابژه و به تبع آن تعیین سهم ماده شناخت و صورت آن اکثر شارحان کانت را دچار سردرگمی کرده است. خود کانت در این جهت بسیار مقصر است، زیرا هر جا اصطلاح عینی را به کار برده معلوم نکرده است که آیا مراد او ازعینیت واقعیت عینی است یا اعتبار عینی. نگارنده سعی کرده است تا آن جا که به علیت و توالی عینی مربوط می شود این ابهام را بزداید. اگرچه کانت در تحلیل مفاهیم، استنتاج استعلائی وشاکله سازی تلاش زیادی کرده است، اما به نظر نگارنده بیان کانت هنوز نمی تواند رابطه مفاهیم پیشین از جمله علیت را با واقعیات عینی (پدیدارها به بیان کانت) به خوبی توجیه کند. نظریه معقولات ثانیه فلسفی در فلسفه اسلامی بهترین رهیافت برای حل این مسأله است؛ بیان کانت را بااین رهیافت می توان تکمیل نمود. کانت هم در شاکله سازی و هم در تحلیل اصول برای مفهوم زمان نقش حیاتی قائل است. او تحت تأثیر این رهیافت مفهوم زمان را در تعریف علیت (توالی زمانمند) اخذ کرده و در مقام اثبات علیت از آن بهره برده است. ربط علیت به مفهوم زمان از اساس خطا است. نگارنده نشان داده است که چگونه اشتباهات کانت از این رهیافت ناشی شده است.کانت تحت تأثیر این رهیافت اولا بی جهت بحث علیت را به علل ناقصه محدود و ثانیا عقل محض را در تعارض سوم و چهارم جدل به تعارض دچار کرده است.