جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشته درصدد تحقیق این مسئله هستیم که آیا در آثار آیت‌الله محمدتقی مصباح از طرح کلی دین بحث شده است یا خیر؟ و این‌که در آثارشان به این عنوان تصریح کردند یا از کنار هم قرار دادن جملات‌شان چنین استفاده‌ای می‌شود؟ و آیا بیان‌شان در این موضوع یکی است و یا متعدد می‌باشد؟ و در فرض اختلاف هر کدام از آنها چه تفاوت و اشتراکی با بقیه موارد دارند؟ شاید بتوان گفت که اگرچه ایشان به عنوان «طرح کلی دین» در آثارشان تصریح نکردند، اما از مجموع عبارات‌شان استفاده می‌شود که درصدد بحث از طرح کلی دین بوده‌اند و آن را عبارت از نظامی هماهنگ و به هم پیوسته و براساس محور واحد می‌دانند. ایشان در چهار اثر از آثار خود با رویکردهای متفاوت به این مسئله پرداخته‌اند، بنابراین از مجموع مباحث ایشان می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که: بین اجزاء این طرح کلی باید هماهنگی و ارتباط و به هم پیوستگی بوده و محور در میان همه اجزاء باید امر واحدی باشد و رابطه اجزاء هم باید طولی بوده و ارتباط منطقی و ترتبی بین آنها وجود داشته باشد. طرح باید الله‌محور باشد نه انسان‌محور که بوی اومانیستی دارد. محتوای قرآن از نظر ایشان همان محتوای دین بوده و فرقی ندارند. محور دعوت انبیاء؟ع؟ به عنوان یک طرح کلی ایمان است و لذا لازم است کشف این محور مستند به دین باشد. در نوشته حاضر جمع‌آوری داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای بوده و تحقیق به گونه توصیفی تحلیلی انجام شده است، بنابراین در مواردی صرفاً آراء ایشان نقل و تبیین شده و در پاره‌ای موارد نقد و بررسی مطالب هم انجام شده است.

این کتاب مجموعه مباحثی از حضرت آیت الله مصباح یزدی در جلسات مختلف دربارة عرفان است که توسط حجت الاسلام والمسلمین آقای محمدمهدی نادی قمی با هدف ارایه تصویری روشن از عرفان اسلامی و مشخصه های اساسی آن ، در ۵ فصل تدوین و نگارش یافته است . در فصل نخست این نوشتار به کلیاتی دربارة عرفان از قبیل انواع تمایلات انسانی و توضیح خودشکوفایی و ناخودشکوفایی آنها ، تمایلات عرفانی به عنوان تمایلات اصیل آدمی ، پاسخ به پرسش هایی چون : عرفان چیست ؟ عارف کیست ؟ و نیز شرح رابطه عرفان با فلسفه ، عقل ، وشرع پرداخته شده است . در فصل دوم این کتاب که به مسأله تحریف و انحراف در آموزه های عرفانی اختصاص یافته ، مباحثی چون : منشأتحریف و انحرافات ، تحلیل عوامل انحراف در عرفان ، استعمار و عرفان سازی و ترویج صوفیگری ، مورد بحث قرار گرفته است . در فصل سوم ضمن بحث دربارة شاخصه های عرفان اسلامی ، به پیشینه عرفان در جوامع انسانی ، تبیین شاخصه های عرفان صحيح بر مبنای تحلیل عقلی و ویژگی های عرفان اسلامی در کتاب و سنت پرداخته شده ، و پس از ارائه پاسخ هایی از امام باقر و امام صادق به سؤال متعارض با متقارب بودن دو بعد مادی و معنوی انسان ، امام خمینی ( رضوان الله عليه ) به عنوان تجسمی از عرفان راستین معرفی شده و از مسایلی همچون رجوع به آموزه های عرفانی دیگر مکاتب ، عدم انحصار عرفان در روحانیت ، و همه جانبه بودن سیر عرفانی سخن به میان آمده است در فصل چهارم ، راه صحیح نیل به مقامات عرفانی معرفی شده است . در این فصل ابتدا ضمن اشاره به شناخت راه صحیح با استفاده از عقل و نقل و با تأکید بر لزوم رجوع به اهل بیت به موانع مهم سیر الی الله اشاره شده است . مراحل سیروسلوك ، مشارطه ، مراقبه و محاسبه ، مراحل مراقبه ، ذکرو جایگاه آن ، و نماز و راز خیرالعمل بودن آن از مباحث مطرح شده در این فصل است . در پایان ، این کتاب در فصل پنجم به بررسی کرامت پرداخته است . حقیقت کشف و مکاشفه ، کرامت و حقیقت و ماهیت آن ، عرفان حقیقی و سیروسلوك ، و نیاز به استاد از دیگر مباحث پایانی این نوشتار است . چاپ پنجم این کتاب را انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۳۵۲ صفحه در سال ۱۳۹۵ روانه بازار نشر نموده است .

این کتاب برگرفته از سخنرانیها ، مقالات ، کتابها و جلسات پرسش و پاسخ استاد مصباح یزدی درباره ولایت فقیه است که توسط حجت الاسلام والمسلمین محمد مهدی نادری قمی تنظیم و نگارش شده است و در شش فصل به مباحث زیر می پردازد . فصل اول ، درباره اهمیت و ضرورت بحث ولایت فقیه و جایگاه علمی و پیش فرضهای نظریه ولایت فقیه بحث می کند . فصل دوم به بحث از رابطه دین با سیاست می پردازد . در فصل سوم ، جایگاه مردم در نظريه ولایت فقیه بررسی می شود . فصل چهارم ، با استناد به ادله نقلی و عقلی به اثبات ولایت فقیه می پردازد . در فصل پنجم نیز مفهوم ولایت مطلقه فقیه تبیین می شود و جایگاه ولایت فقیه در قانون اساسی ونیز رابطه مرجعیت و ولایت فقیه مورد بررسی قرار می گیرد . در فصل ششم بحثی درباره خبرگان و ولایت فقیه صورت میگیرد . این کتاب در ۱۶۰ صفحه توسط انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در سال ۱۳۹۱ منتشر شده است .

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب بخش دوم از مجموعه مباحث معارف قرآن است که پس از بازنگری و تحقیق مجدد به صورت متن درسی برای واحد تدوین شده است . این کتاب پژوهشی در قلمرو مباحث جهان شناسی در قرآن است که در پنج فصل و شانزده درس تنظیم شده و به ارائه دیدگاه قرآن دریاب مسائل مربوط به کیهان ، پدیده های جوی ، زمینی ، موجودات عالم از قبیل فرشتگان ، جن و مسائل مربوط به عرش و کرسی می پردازد . قرآن و مسائل جهان شناختی عنوان فصل نخست این کتاب است که در آن به تبیین اهداف و نگرش ها درباره آیات جهان شناسی و شیوه صحیح مواجهه با آنها پرداخته شده است . فصل دوم به بحث آفرینش جهان اشاره دارد . پدیده های کیهانی و پدیده های جوی و نیز پدیده های زمینی و رابطه پدیده های زمینی با جوی از جمله موضوعاتی است که در فصل سوم این کتاب با عنوان « پدیده های جهان وحکمت آفرینش آنها ، آمده است . « فرشتگان" عنوان فصل چهارم این کتاب است که در آن به بیان اوصاف فرشتگان ، اختلاف به آنها و نوع و ماده خلقت ایشان و نیز وظایف و افعال آنها پرداخته شده است . « جن و شیطان » پنجمین فصل کتاب است که به توضیح وتشریح اوصاف و افعال فرشتگان ، ماده آفرینش جن و مفهوم شیطان و کارهای ابلیس و ... می پردازد . انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) این کتاب را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرده است .

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب که جلد چهارم و پنجم از مجموعه معارف قرآن است ، پژوهشی است در قلمرو مسایل نبوت شناسی که پس از بازنگری و تحقیق مجدد ، در قالب متن درسی برای ۴ واحد آموزشی تدوین شده است . هدف اصلی کتاب ارائه دیدگاه قرآن کریم درباره مسائل مربوط به وحی ونبوت ، ونیز اوصاف ، وظایف و رسالت پیامبران ، و خاتمیت و امامت است . در بحث انسان شناسی به این نکته اشاره شده که شناخت حسی و شناخت عقلانی برای همه انسان ها عمومیت دارد . اما آیا این دوگونه شناخت برای تشخیص راه صحیح در مسیر سعادت ابدی و رسیدن به کمال نهایی ، کافی است ؟ اگر این آگاهیها بسنده نیست ، آیا خداوند انسان را در گمراهی و سرگردانی به خود واگذاشته یا به طریقی خاص ، خلأ این شناخت را پر کرده است ؟ اگر پاسخ مثبت است ، آن آگاهی چیست ؟ چه کسانی توان دریافت آن را دارند ؟ آیا این شناخت به دور از هرخطایی به مردم می رسد ؟ مردم چگونه می توانند صاحبان این آگاهی ، و ارتباط آنان با خدا را بشناسند ؟ با توجه به ختم نبوت وقطع این ارتباط ویژه ، هدایت مردم را چه کسانی برعهده دارند ؟ کتاب پیش رو که برای پاسخ به این پرسش های اساسی تدوین شده ، مباحث ذیل را در بردارد : مفهوم ، امکان و ضرورت وحی و نبوت ، اهدف و آثار نبوت و راه های اثبات آن ، مصونیت وحی و عصمت پیامبران ، وحدت دین الهی و لزوم ایمان به تمام پیامبران ، شرايع الهی و مشترکات و تمایزات آنها ، کثرت پیامبران و تفاوت مراتب آنان ، وظایف و مقامات پیامبران و اوصاف عمومی ایشان ، رفتار مردم با پیامبران ، سنت الهی در برخورد با اقوام پیامبران ، خاتمیت ، ضرورت ها و ویژگی های اسلام ، و امامت این کتاب از سوی انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۶۹۶ صفحه در سال ۱۳۹۳ منتشر شده است .

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب بخش اول از مجموعه مباحث معارف قرآن است که پس از بازنگری و تحقیق مجدد ، به صورت متن درسی و برای ۳ واحد درسی تدوین شده است . در بخش خداشناسی که اولین بخش از درس های تفسیر موضوعی قرآن کریم است ، مباحث مهمی از این دست مورد بررسی قرار گرفته است . روش ارایه بحث در این کتاب که در ۳ فصل و نوزده درس تنظیم شده ، بر شیوه تفسیر موضوعی استوار است و در هریک از مسایل و موضوعات ، آیات قرآنی مربوط استخراج ، دسته بندی ، بررسی و تفسیر شده است . فصل اول این کتاب با عنوان « شناخت خدا » ، به مفهوم شناسی و اهمیت شناخت خدا ، شناخت خداوند در قرآن ، انواع معرفت و گرایش به خدا ، اقسام و مراتب خداشناسی ، حد شناخت حضوری و حصولی خداوند اختصاص یافته است . در فصل دوم کتاب با عنوان « توحید » به بیان مفهوم ، مراتب توحید ، ارزش مراتب توحید ، قرآن و استدلال بر توحید و اقسام توحید در اصطلاح فيلسوفان و متکلمان پرداخته شده است . در فصل سوم که به « افعال خداوند » اختصاص یافته موضوعاتی از قبیل خلق و تدبیر و رابطه آنها ، قلمرو خالقیت و تدبير الهی ، توحید افعال و اصل علیت ، فاعلیت خدا و سایر موجودات ، گستره قدرت ، مشیت و اراده خداوند ، قلمرو قدرت خداوند و امور محال ، قدرت خدا وافعال قبيح ، مراد از حسن و قبح و معیارآن ، بازخواست نشدن خداوند و راز آن ، هدف افعال الهی ، هدف از آفرینش جهان و انسان ، مراتب الهی با اشاره به علم ، کتاب ، اذن ، مشیت و اراده الهی ، مفهوم قضا و قدر و رابطه آنها ، انواع و گستره تقدیر و قضای الهی و جایگاه قضا در افعال الهی و اراده و اختیار انسان مورد بحث قرار میگیرد . چاپ دوم این کتاب به همت انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۶۰۸ صفحه درسال ۱۳۹۴ منتشر شده است .

آيت‌الله مصباح معناشناسي مفاهيم اخلاقي را وظيفة فيلسوف مي‌داند. معناشناسي به ارتباط الفاظ و مفاهيم، که از کارکردهاي لغت‌شناسان است، نمي‌پردازد، بلکه منظور از «معناشناسي اخلاق» بررسي و ارائه تعريفي از مفاهيم است که براي تبيين حقيقت و تعيين قلمروي محکي مفاهيم اخلاقي به کار مي‌رود. فلاسفة اخلاق در بسياري از معاني مفاهيم اخلاقي اختلاف‌نظر دارند که اين اختلاف ريشه در روش آنها دارد. اين تحقيق، به روش تحليلي و با استفاده از تبيين‌هاي عقلاني، به روش فهم معناي مفاهيم اخلاقي نزد آيت‌الله مصباح مي‌پردازد. روش مراجعه به مصداق، امر آمر، عرف، شهود و عقل از روش‌هاي کسب معنا براي مفاهيم اخلاقي شمرده شده است. مفاهيم اخلاقي نزد آيت‌الله مصباح، از سنخ مفاهيم فلسفي هستند. ازاين‌رو، بايد مانند مفاهيم فلسفي معناشناسي شوند. اين مفاهيم، با توجه به روش مقايسه ميان واقعيات و انتزاع معنا و ويژگي خاصي که مناسب هدف بحث است، فهميده مي‌شوند. برخي از مزاياي اين روش معناشناسي، امکان صحت‌سنجي، انتقال به ديگران و خطاناپذيري آن است.

اين مقاله شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام به جابربن يزيد جعفي در باب اوصاف شيعيان واقعي. يكي ديگر از اين اوصاف، اجتناب از تأخير در انجام كار خير و پرهيز از تسويف است. تسويف يعني انسان كار امروز را به بعد موكول كند. يكي از ريشه‌هاي امروز و فردا كردن كارها، غفلت است. غفلت انسان را بكلي از انجام تكليف بازمي‌دارد. راز موفقيت انسان در زندگي و انجام موفق كارها، اجتناب از تسويف و غنيمت شمردن فرصت‌هاست. مانع ديگر، كاهلي و بي‌حالي در انجام كارهاي خير است. نتيجة اين نوع برخورد با انجام امور خير، قساوت قلب است. اهمال و سستي و سهل‌انگاري نيز از موانع شتاب در كار خير است. عمر انسان بسيار گذرا و كوتاه است؛ شايسته است همتي كنيم و از لحظات عمر خود بهره ببريم. بنابراين، اگر كسي بخواهد به فرمايش امام محمدباقر علیه السلام نزد خدا عزيز و محبوب باشد، بايد در كارهاي خير شتاب كند و گرفتار موانعي مانند تسويف، غفلت و سستي و كاهلي نشود.

اين متن شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در باب اوصاف شيعيان واقعي به جابربن يزيد جعفي. يكي از اوصاف شيعيان واقعي، محبوب واقع شدن نزد خداي متعال با تزيين اعمال و كردار درست است. محبوب واقع شدن نزد ديگران ميلي است فطري كه خداي متعال در نهاد بشر قرار داده است. اگر انسان عظمت الهي و ارزش محبوب شدن نزد خداي متعال را درك كند، محبت ديگران نزد او رنگ مي‌بازد. البته جلب محبت ديگران از راه ادعاي ايمان، تقوا، انقلابي بودن، اهل عبادت از جمله حيله‌هايي است كه نمي‌توان به وسيله آنها نزد خدا نفوذ كرد. ازاين‌رو، صدق و درستي در كارها، يكي از راه‌هاي محبوب واقع شدن است. همچنين، راه ديگر محبوب واقع شدن، شتافتن براي انجام كار خيرا ست. اگر بخواهيم محبت پايدار خدا را به دست آوريم، بايد رفتارهايمان توجه ويژه خدا را جلب نمايد. اين مقاله به تفصيل به اين موضوع مي پردازد.

شرح الهیات شفا مجموعه درس‌گفتارهای آیت الله مصباح یزدی طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ است که طی ۱۴۱ جلسه در مؤسسه “در راه حق” برای طلاب ارائه شده است. از این مجموعه تاکنون شرح مقاله اول تا پنجم در ۳ جلد تدوین و نگارش شده و توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی به چاپ رسیده است، و بقیه آن نیز در حال تدوین و نگارش است. مجموعه پیش‌رو دوره کامل صوتی این جلسات است که برای استفاده علاقمندان عرضه می‌شود.