جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫معناشناسي بخشي از دانش زبان¬شناسي يا شاخه‌اي مستقل از آن است كه از رهگذر آن مي‌توان به تحليل معناي واژه‌ها و جمله‌هاي يك متن پرداخت و جايگاه دقيق كلمه‌ها و تركيب‌هاي آن را با توجه به نظام معنايي كه در آن قرار دارد، به دست آورد. اين نوشتار به معناشناسي واژه عفو در قرآن كريم مي‌پردازد. عفو در لغت حامل معاني مختلف و حتي متضاد است. همچنين در قرآن نيز چندين معنا از سوي مفسران براي آن ارائه شده است كه اين معاني با توجه به واژگان هم‌نشین به دست مي‌آيد و سياق به عنوان يكي از مهم‌ترين قرينه‌ها براي فهم واژگان قرآن، در ایجاد معانی مختلف عفو در آيه نقش عمده و تعيين كننده‌اي دارد، البته به نظر مي‌رسد بهترین راه برای دست یابی به دقیق‌ترین معنا، توجه به سیاق آیه همراه با بهره گیری از تحلیل جامعه شناختی و روان شناختی حاکم بر فضاي نزول و سیاق آیه است كه در اين پژوهش براي يافتن معناي عفو در قرآن از اين روش بهره گرفته شده است. همچنين بررسي واژگان به ظاهر مترادف با عفو نظير صفح، غفر و جوز نشان مي‌دهد كه اين واژگان با وجود اين‌كه در ظاهر هم معناي با عفو به نظر مي‌رسند ولي به سبب اندك تفاوت معنايي كه بين اين واژه‌ها و عفو وجود دارد، هرگز نمي‌توانند به عنوان واژه‌اي مترادف، جانشين معنايي آن در قرآن كريم شوند. تحليل معناشناسي عفو در قرآن نشان مي‌دهد كه اين واژه داراي معنايي اصلي و پايه است كه روح آن را تشكيل مي‌دهد؛ به طوری که در همه آيات و با هر سياقي اين معنا به عنوان هسته مركزي اين واژه حضور دارد و اين معنا همان گذشت است. گذشت از مفاهيم برتر اخلاقي است كه در سعادت و تعالي فردي و اجتماعي انسان‌ها نقش مؤثري ايفا مي‌كند و دارای آثار و فوائدي است. اين آثار شامل مغفرت الهي، رحمت خدا، تأليف قلوب، آرامش خاطر، و... مي‌باشند كه اين پژوهش به آن‌ها پرداخته است. واژگان كليدي: معناشناسي، عفو، قرآن، گذشت، آثار عفو، تفسير موضوعي، فضاي نزول

---

---

‫يکي از ويژگيهاي حضرت زهرا? در روايات، حجيت است و لازمه حجيت، برخورداري از مقام عصمت است. اين پژوهش در چهار بخش، به تحليل عصمت آن حضرت? در قرآن و روايات پرداخته است. امکان عصمت، از دليل عقلي و نقلي برخوردار است و داراي مراتب و درجاتي است و هيچ منافاتي با اختيار انسان ندارد. عصمت پيامبران و پيشوايان ديني اکتسابي است و در عين حال که صدور گناه از آنان، امتناع ذاتي ندارد، به معناي استمرار ملکه عصمت است. به باور دانشمندان اماميه، صدور گناه کبيره و صغيره در تمام طول عمر، از معصوم ممتنع است. با توجه به روايات معتبر شيعه و اهل سنت، آيه تطهير در شأن اهل بيت? نازل شده است و حضرت زهرا? يکي از آنان است. بنابراين، بر اساس اراده تکويني الهي، آنان از هرگونه رجس و پليدي به دورند. مراد از «قربي» در آيه مودت، بر اساس ديدگاه شيعه و بسياري از دانشمندان اهل سنت، اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و يکي از آنان، حضرت زهرا? مي باشد. اين آيه شريفه، مودت اهل بيت? را به عنوان مزد رسالت قرار داده است. همچنين براي عصمت حضرت زهرا?، به آيه مباهله و اطعام نيز استدلال شده است. نويسنده در پايان، به عصمت حضرت زهرا? به واسطه روايات استدلال کرده است. اين روايات دو دستهاند: دسته نخست، رواياتي چون حديث ثقلين، حديث سفينه و حديث معيار صلح و ثبات هستندکه شامل حضرت زهرا? نيز ميشوند. حديث ثقلين، عترت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را عِدل قرآن دانسته است و اين مسئله بر عصمت آنان دلالت دارد. دسته دوم، رواياتي هستند که به صورت خاص، بر عصمت آن حضرت? دلالت دارند؛ مانند حديثي که در آن، خشم و رضاي زهرا ? خشم و رضاي خداوند دانسته شده، او را بهترين موجودات و سَروَر زنان بهشت دانسته، اذيت او و محبت به او را اذيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و محبت به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم دانسته، اطاعت از حضرت? را واجب دانسته است. همچنين خطبه فدکيه، که حضرت? در آن، عصمت قولي و فعلي را براي خود ثابت نموده است، از روايات دسته دوم است.

‫هدف اين پاياننامه، يافتن آن دسته از آيات مباركهاى است كه عرفا توجه بيشترى به آنها كردهاند. آيات مربوط به آفرينش آدم و هبوط وى، كرامت انسان، عالم اَلَست، عباد الرحمن، انبياء بويژه خاتم پيامبران از جمله آيات مورد عنايت عرفا تلقى شدهاند. منابع اين پاياننامه عبارتند از: كشف الاسرار و عدة الابرار، مثنوى، آثار حكيم سنائى، آثار عين القضاة، منطقالطير، مرصادالعباد، كشفالمحجوب، كلياتشمس و ...