جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫چکيده : تحقيق حاضر، با رويکردي قرآني به تحليل صفات منافقين و آثار نفاق و پيامدهاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و ديني آن مي‌پردازد. نگارنده ضمن مطالعه و تفسير اجمالي آيات نازل شده درباره منافقين و عملکردهاي منفي آنان، پژوهش خود را در پنج فصل سامان داده است. وي نخست به بررسي معناي لغوي، اصطلاحي و قرآني نفاق پرداخته و موضع قرآن کريم در مورد نفاق و منافقين و نيز موضع احاديث، علم اخلاق و تاريخ در اين مسأله را مشخص مي‌کند. در فصل دوم به تفصيل درباره آياتي که به صورت صريح از منافقين نام برده و اعمال منفورشان را بيان کرده، پرداخته و برخي آيات سوره‌هاي آل عمران، نسا، انفال، توبه، عنکبوت، احزاب، فتح، حديد، حشر، تحريم و منافقون در همين موضوع را بررسي کرده است. آن‌گاه آياتي از قرآن کريم را که به صورت تلويحي از منافقان اسم برده و بعضي رفتار و صفات آنان را بازگفته، همراه يا ديدگاه مفسران شيعه و اهل سنت درباره اين آيات را منعکس مي‌سازد. در فصل سوم مهم‌ترين صفات منافقان همچون: بيمار بودن قلب آنان، دروغ بستن بر خدا و رسولش، معصيت، افساد روي زمين، عناد و لجاجت، داشتن ولايت کفار، تزلزل در عقايد، نيرنگ با پيامبر اکرم( و مؤمنان، فتنه‌انگيزي، کسل بودن در عبادت، آزار رسول خدا( و مؤمنان، ايجاد جنگ، درگيري و اختلاف ميان صفوف مسلمانان، فسق، بخل و... همچنين اهداف مهم آنان از اعمال منافقانه‌شان وصف شده است. نگارنده در فصل چهارم به شيوه‌هاي منافقين در تحريف حقايق از منظر قرآن پرداخته و روش‌هايي مانند شايعه پراکني، انتشار افکار انحرافي، ايجاد تشکيک، اختلاف و دودستگي و مشکل براي حکومت پيامبر اکرم( و تشويق ديگران به همکاري با آنان را بررسيده و راه‌هاي مواجهه با منافقان را از منظر قرآن بيان مي‌کند. در فصل پنجم آثار مهم نفاق همچون: عقوبت دنيوي و عذاب اخروي آنان از ديدگاه آيات قرآن بررسي شده است.

‫واژه شناسی قرآن که در دانش مفردات از آن بحث می¬شود، یکی از علوم پیش نیاز تفسیر است، به دلیل گستردگی این موضوع و اهمیت آن در فهم آیات الهی، مسلمانان از همان آغاز نزول قرآن به این مهم اهتمام داشته¬اند. به دلیل بنیه لغوی فوق العاده قرآن و نقش مؤثر و مهم مفردات، در تفسیر قرآن کریم، در دوره¬های بعدی مفسران و دانشمندان علوم قرآنی به آن عنایت بسیاری مبذول داشتند. مرحوم طبرسی، یکی از مفسرانی است که در «مجمع¬البیان فی تفسیر القرآن»، بخش جداگانه¬ای را با عنوان «اللغه»، به مفردات قرآن اختصاص داده است. زمخشری نیز که هم عصر طبرسی است، در «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» در ضمن تفسیر آیات به مفردات و معانی آن¬ها توجه ویژه¬ای داشته است. بر همین اساس در پایان نامه حاضر دویست و پانزده واژه از سوره آل عمران را با توجه به تفاسیر مجمع¬البیان و کشاف استخراج و پس از ذکر آیه و ترجمه¬ی آن، ابتدا متن «اللغه» از تفسیر مجمع-البیان طبرسی گزارش شده، سپس تلاش گردیده است تا؛ اولا دربارة آن نکات نگارشی و ویرایشی رعایت شود، ثانیا تلاش شده که متن عربی به طور دقیق اعراب گذاری شود، ثالثا با تکیه بر منابع کهن عربی از جمله: العین، مفردات راغب و لسان العرب و... ترجمه گردد، سپس در ذیل آن با مراجعه به تفسیر کشاف، دیدگاه این مفسر بزرگ در خصوص معنای واژه¬های منتخب استخراج، و پس از ذکر متن عربی، اعراب گذاری و ترجمه شده است، آن¬گاه با تکیه بر سیاق آیات و با مراجعه به تفاسیری هم چون المیزان و نمونه و نیز کتب لغتی هم چون العین، مفردات، لسان العرب، قاموس قرآن و نیز کتاب اعجاز بیانی (اثر بنت الشاطی) دیدگاه¬های دو مفسر ارزیابی شده است، البته به علت کثرت لغات و دشواری ترجمه¬ی آن، ارزیابی¬ها موجز و در حد توان گویا بوده است. کلید واژه¬ها: مفردات قرآن، بررسی تطبیقی، مجمع¬البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری