جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫قرآن بسندگی به توجه تام و همه جانبه به قرآن گفته می شود كه در حوزه دين و تفسير قابل بحث است. قرآن¬بسندگی در دین در بحث از منابع شریعت، در رابطه بین کتاب و سنت به عنوان دو منبع وجوبی در تشریع و استخراج برنامه¬های دینی، به حالت و رابطه¬ای اطلاق می¬شود که در ارتباط این دو در دین شناسی، توجه تام به قرآن می¬شود و برای امور دینی کافی به نظر می¬رسد و نقش سنت نادیده انگاشته می¬شود. قرآن ¬بسندگی¬نخستین که به قرآن¬بسندگی در منابع شریعت نامبردار بود، به عنوان راهبرد تک منبعی در منابع شریعت، یک مسیر انحرافی و دستاویزی سیاسی بود که نابود کننده¬ی تفسیر ماثور بود و به عنوان عامل بسترساز در قرآن¬گرایی افراطی نقش داشت. قرآن¬بسندگی در تفسیر به عنوان یک جریان افراطی-انحرافي، در زیر مجموعه روش تفسیر قرآن به قرآن و جهد و جد مفسر و افراط او حاصل می¬شود، می¬توان آن را یک جریان افراطی در نظر گرفت که مفسر مجتهد می¬خواهد با تكيه صِرف به قرآن، به تفسير و تفهيم آن دست يابد. برای قرآن بسندگي در تفسیر، ادله¬ای طرح شد که پس از تحلیل و بررسی آن معلوم شد كه ادله به قابل فهم بودن قرآن، حجیت ظواهر آن و اندیشیدن در قرآن و پند گرفتن از آن دلالت داشت و در بالاترین سطح از ادله، آیات دسته جامعیت به استقلال قرآن در تبیين رهاورد و مقاصد خود در امور هدايت دلالت داشت و بیشتر از این از ادله قرآنی چیزی قابل برداشت نیست. از ادله روایی هم به استفاده از قرآن تشویق شده بود که راهی برای دوری از مهجوریت قرآن بود. با توجه به اين تحليل؛ قرآن-گرايي افراطي اتقان و استواري لازم براي ارائه تفسير كارامد را ندارد و ادله آن کافی نیست و استفاده از اين روش در تفسير قرآن ، یک برداشت ناقص از تفسير قرآن به حساب مي¬آيد. در توجه به قرآن و استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن به عنوان یگانه روش راستین و اصیل، مي توان به قرآئن درون متنی قرآن توجه حداکثری داشت و از سنت به عنوان قرینه منفصل در تفسیر کمک گرفت. تفسیر معتبر در گرو همین پیشنهاد قابل ملاحظه و ارزش است.

---

‫اين پاياننامه در چهار فصل تنظيم شده است: در فصل اول، مباحثى از قبيل تحريف و اقسام آن و تبليغات سوء برخى نسبت به شيعه و نيز ضابطه و معيار تكفير و شناخت ضروريات دين مطرح گرديده است. در فصل دوم، عمدهترين ادله طرفداران تحريف قرآن و در فصل سوم، عمدهترين شبهه قائلين به تحريف قرآن يعنى روايات موجود در مجامع روايى شيعى و سنى مورد نقد و بررسى تفصيلى قرار گرفته است. در فصل چهارم، دلايل مهم نفى تحريف قرآن اعم از نقل، عقل، سنت و اجماع طرح و سپس آراء قريب به پنجاه تن از بزرگان شيعه از قرن سوم تا عصر حاضر بتفصيل بيان شده است. همه آنها متفقا وقوع هر نوع تحريفى را در قرآن نفى كردهاند.

‫مقدمه: ونزّلنا عليك الكتاب تبياناً لكلّ شى‏ءٍ وهدىً و رحمةً و بشرى للمسلمين« (نحل/89) قرآنى كه امروز پيش روى ماست، بزرگترين موهبت الهى به انسان است كه بر زبان غايت آفرينش جارى فرمود؛ تا جانها تشنه وسرگشته را سيراب نمايد وحقايق پوشيده در پرده‏هاى جهل وغفلت را آشكار سازد. كتابى عزيز كه هيچ باطلى را در آن راهى نيست. كتابى كه جز »مطهّرون« به كنه آن راه نتوانند يافت، جز مؤمنان، از آن شفا نتوانند جست وكافران را جز هلاكت نخواهد افزود. راه بهره‏گيرى از هدايت اين صحيفه نور، تفكر وتدبّر در كلمات بلند آن است؛ چنان كه خود توصيه فرموده وكسانى را كه بى تدبر از كنار كلمات آن مى‏گذرند نكوهش نموده است: »افلا يتدبّرون القرآن أم على قلوب اقفالها« (محمد (ص) / 24). در كلمات نورانى پيشوايان دين - كه قرآن ناطقند - مجمل اين كتاب توضيح داده شده واز متشابهات آن پرده برداشته شده است؛ لذا برماست كه در كنار تدبر، جهت فكر را با الهام از روايات، به سمت وسوى صحيح تمايل كنيم. در اين رساله، تلاش بر آن بوده است كه تا حد امكان وبا بضاعتى بسيار ناچيز، گامى در مسير تدبر وبهره‏گيرى از انوار هدايت الهى برداريم؛ اميد كه او، خود، در ادامه راه ما را يارى فرمايد، تا بدانجا رسيم كه گويا آيات را بى‏پرده از حضرت حق مى‏شنويم. گام لرزان ما تنها در اين مسير بود كه در هربار{P ) امام صادق (ع) فرمودند: »هميشه آيات قرآن را آنقدر تكرار مى‏كنم تا به حالتى برسم كه گويا آن را مستقيماً (بى‏واسطه) از آن كه نازلش فرمود مى‏شنوم« (مستدرك الوسائل، ج 4، ص 106). P} خواندن كتاب الهى به پيامى جديد وهدايتى نو دست يابيم وطاير بلند همت آرزويمان، در انتظار آن كه لطف حق، چندين برابر، »اضعافاً كثيرة«؛ به استقبالمان آيد. {P ) بقره / 245. P} در اين رساله، تا حد توان ومجال، به زواياى گوناگون ادب در كلام خدا پرداخته‏ايم. ابتدا مباحثى كلى مطرح شده كه پيش درآمدى براى فهم بهتر مطالب بعد باشد وسپس به جست وجوى مصاديق ادب در كلام خدا همت گمارده‏ايم. در اين مسير، از سخنان نورانى ائمه هدى (ع)، بزرگان دين ومشعل داران راه هدايت، بهره جسته‏ايم ودل وجان به سخنان شيواى ايشان سپرده‏ايم. پرداختن به واژه‏شناسى، بخصوص در مواردى كه گوناگونى محسوسى در معانى به چشم مى‏خورد، در تعريف كليد واژه‏ها ودر رفع ابهام از برخى عبارات، به طور خاص مد نظر بوده ودر اين موارد، سعى شده است سير تطور معنايى واژه دنبال شود. وبعضاً معناى امروزى كلمه ومعناى قديم آن مورد مقايسه ومقابله قرار گيرد. نكته ديگرى كه اشاره به آن خالى از فايده نيست؛ اين كه در اين رساله، به بررسى سند احاديث نپرداخته‏ايم؛ زيرا گذشته از محدوديت مجال، احاديث ذكر شده، احاديث غير فقهى وعموماً اخلاقى، تربيتى بوده، رسايى متن آنها از بررسى سند كفايت مى‏كند. وبالاخره آن كه در اين رساله، اساس بر ذكر نمونه‏ها وبررسى مثالى برخى مطالب است، نه ارائه كل مطلب؛ آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگى بايد چشيد گستردگى عنوانها، نشان دهنده گستره وسيع ميدان است ودر هر بخش، به عنوان نمونه، به مثالهايى از هر عنوان اشاره مى‏كنيم وبرخى را به طور كامل‏تر توضيح خواهيم داد. نمونه‏ها معمولاً از مواردى انتخاب شده‏اند كه بيش از بقيه آشنا وبه عنوان معضلات يا مسائل مبتلا به اجتماعى مطرح مى‏باشند. اميد كه اين تلاش ناچيز، در مسير حق وحقيقت راهگشاى ارباب معرفت باشد كه فرموده‏اند: »ربّ حامل فقهٍ إلى مَن هو افقه منه«: چه بسا كسى كه حامل دانشى است كه آن را به شخص فهيم‏ترى{P ) حديث از امام صادق (ع) نقل شده است. الكافى، ج 1، ص 403. P} منتقل سازد.

‫مقدمتان فى علوم القرآن در اصل مقدمه دو تفسير به نامهاى المبانى لنظم المعانى و المحرر الوجيز بوده كه با اهتمام آرتور جفرى در يك مجلد به چاپ رسيدهاست. بخش اول و دوم اين كتاب را به ترتيب آقايان مجيد معارف و عبدالوهاب شاهرودى ترجمه، نقد و تحقيق كردهاند. بخش اخير اين اثر كه شامل فصل نهم و دهم مقدمه المبانى و تمام مقدمه المحرر الوجيز است، در اين پايان نامه بررسى شده و امورى كه انجام گرفته عبارتند از: تصحيح اغلاط مطبعى، شرح اعلام، استخراج مآخذ روايات و اشعار و استدراك مطالب در منابع ديگر.