جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫بررسي نظريه فمينيسم و نقد آن با تکيه بر مباني اسلامي، مسأله پژوهش حاضر است که با روش توصيفي و تحليلي صورت گرفته است. فمينيسم به‌معناي آزادي‌خواهي زنان، ابتدا به عنوان يک جنبش اجتماعي در قرن نوزدهم شکل گرفت و تدريجاً به يک نظريه بدل گرديد. عوامل سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي که در ظهور فمينيسم نقش داشته است با عنصر دين در ارتباط است. رويکرد تبعيض‌آميز کتاب مقدس، تفکر زن‌ستيزانه انديشمندان غربي، و نفي کرامت زن از عواملي هستند که زمينه نظري فمينيسم به‌حساب مي‌آيد. همچنين خشونت، استثمار پيوسته، سرمايه‌داري، ليبراليسم و رنسانس هم زمينه‌هاي عملي فمينسيم هستند. جنبش‌هاي فمينيستي به دليل تکيه بر مباني مختلف فلسفي در غرب، از گرايش‌هاي متنوعي برخوردار است؛ رويکردهاي ليبرالي، مارکسيستي، راديکال، سوسياليستي، پست‌مدرن و اسلامي مهم‌ترين گرايش‌هاي فمينيسم هستند. ثمره اين تنوع، تفاوت تحليل‌هاي فرودستي زنان، و در نتيجه، اختلاف در راه‌حل‌هاي پيشنهادي است. مباني نظري فمينيسم به دو دسته عام و خاص تقسيم مي‌گردد. اومانيسم، سکولاريسم و برابري، مباني عام نظريه فمينيسم است که در همه گرايش‌ها حضور دارد. و مباني خاص فمينيسم همان مباني فلسفي است که هر گرايشي به آن تکيه مي‌کند. در مقابل اين رويکردها، اسلام بر اساس جهان‌بيني خاص خود، شخصيت زن را از زاويه‌اي متفاوت مي‌نگرد؛ خدامحوري، تناسب‌محوري در امر تشريع، هدف‌مندي هستي، خليفه بودن انسان، تأکيد بر نقش دين در قانون‌گذاري، تفاوت ملاک‌هاي ارزش‌گذاري، و اصالت همزمان جامعه و فرد، مباني و اصولي هستند که نگاه متفاوت اسلام به شخصيت زن را پديد مي‌آورد. بر اين اساس، براي رفع ستم از زنان، ابتدا بايدذهنيت انسان‌ها را اصلاح نمود، و آرامش‌محوري و سعادت‌محوري را جايگزين محوريت توسعه و رفاه نمود. همچنين در روابط اجتماعي بايد بر محوريت اخلاق و معنويت تکيه کرد و قوانين حقوقي روشني را بر مبناي آموزه‌هاي ديني تنظيم نمود.

‫ای‍ن‌ رس‍ال‍ه‌ ض‍م‍ن‌ ب‍رش‍م‍ردن‌ وی‍ژگ‍ی‌ ه‍ای‌ ان‍دی‍ش‍ه‌ دف‍اع‌ از زن‌ در ای‍ران‌ و ب‍ی‍ان‌ چ‍ارچ‍وب‌، روی‍ک‍رده‍ا و م‍ش‍خ‍ص‍ات‌ ک‍ل‍ی‌ آن‌، ت‍لاش‌ م‍ی‌ک‍ن‍د. ی‍ک‌ ت‍ب‍ی‍ی‍ن‌ ن‍ظری‌ از زم‍ی‍ن‍ه‌ه‍ا، م‍وان‍ع‌ و چ‍ش‍م‌ ان‍دازه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ق‌ ن‍ظری‍ه‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ف‍م‍ی‍ن‍ی‍س‍م‌ در ای‍ران‌ ارائ‍ه‌ ک‍ن‍د روش‌ پ‍ژوه‍ش‌ ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای‌ (م‍طال‍ع‍ه‌ اس‍ن‍ادی‌) اس‍ت‌ در ای‍ن‌ پ‍ژوه‍ش‌ اب‍ت‍دا ب‍ح‍ث‍ی‌ پ‍ی‍رام‍ون‌ ن‍ظری‍ه‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ارائ‍ه‌ ش‍ده‌ و س‍پ‍س‌ ب‍ا ت‍وج‍ه‌ ب‍ه‌ رون‍د ش‍ک‍ل‌ گ‍ی‍ری‌ ف‍م‍ی‍ن‍ی‍س‍م‌ در غ‍رب‌، چ‍ارچ‍وب‍ی‌ ب‍رای‌ م‍طال‍ع‍ه‌ وض‍ع‍ی‍ت‌ ان‍دی‍ش‍ه‌ دف‍اع‌ از ح‍ق‍وق‌ زن‌ در ای‍ران‌ ت‍ه‍ی‍ه‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌ ب‍راس‍اس‌ ای‍ن‌ پ‍ژوه‍ش‌ ب‍ه‌ دل‍ی‍ل‌ ع‍دم‌ ش‍ک‍ل‌ گ‍ی‍ری‌ ه‍وی‍ت‌ گ‍روه‍ی‌ در زن‍ان‌ و ف‍ق‍دان‌ دم‍وک‍راس‍ی‌، م‍س‍ئ‍ل‍ه‌ زن‌ ه‍ن‍وز دچ‍ار گ‍س‍ی‍خ‍ت‍گ‍ی‌ ن‍ظری‌ اس‍ت‌ و ه‍م‍ی‍ن‌ آش‍ف‍ت‍گ‍ی‌ ه‍ا س‍ب‍ب‌ ن‍ات‍وان‍ی‌ ت‍ب‍ی‍ی‍ن‌ واق‍ع‍ی‍ت‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ در م‍س‍ئ‍ل‍ه‌ زن‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌.

انقلاب اسلامى و حضور قدرتمند زنان مسلمان در بزرگترین رویداد سیاسى ـ اجتماعى قرن بیستم، توجه جهانیان را به ایران اسلامى و رویکرد تازه زنان جلب کرد و در پى آن تلاشهاى زیرکانه‏اى براى تغییر چنین نگرشى صورت گرفت، پس از ورود جریانهاى جدید به عرصه مباحث فرهنگى کشور، موضوع دفاع از حقوق زنان بویژه با ویژگیهاى غربى آن مطرح و برجسته شد و جریان جدیدى به نام «فمینیسم» چهره نشان داد. بر اساس آموزه‏هاى فمینیسم، گروهى از زنان براى رسیدن به استقلال مطلق در برابر مردان و رسیدن به حقوقى مشابه و برابر با حقوق مردان، حرکت جدیدى را آغاز کردند و حتى در مواردى براى ایجاد سازگارى بین فرهنگ دینى و غربى، این جنبشهاى وارداتى را، فمینیسم اسلامى! نام نهادند و تلاش براى توجیه مبانى و حقوق اسلامى بر پایه فرهنگ غربى را در دستور کار خود قرار دادند. اما در نهایت، حاصل این تلاشها موجب به وجود آمدن فاصله‏اى عمیق بین زنان و مردان، تضعیف نهاد خانواده، بالا رفتن معنادار آمار طلاق، افزایش خشونت خانگى و... گردیده است. چنین نگرشى در زمینه مشارکت اجتماعى، زن را از هسته اجتماعى به پوسته آورده و نقش کلیشه‏اى مردانه به وى داده است. این نوشتار در صدد بازخوانى فمینیسم، بویژه فمینیسم به اصطلاح اسلامى و بررسى آسیبها و پیامدهاى چنین جنبشى با تکیه بر نگرشها و گرایشهاى مختلف فمینیستى در ایران و شاخصه‏هاى اصلى آن است.