جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق تلاش گردیده نسبت به بررسی تفاوت های جنسیتی از دو دیدگاه قرآن مجید و فمینیسم اقدام شود.در بیان دیدگاه قرآن مجید از تفسیر نمونه نوشته آیت اله مکارم شیرازی استفاده گردیده است.هدف از این تحقیق، ابتدا شفاف نمودن دیدگاه های مذکور در خصوص تفاوت های جنسیتی و سپس ارایه پیشنهادهایی جهت طراحی ساختاری منطقی و کار آمد برای جامعه امروز است.  این تحقیق امیدوار است ضمن اصلاح و بهبود باور های نسبت به موضوع جنسیت و تفاوت های جنسیتی، موجبات رشد و تعالی جامعه به ویژه زنان را فراهم آورد.روش این تحقیق، کیفی و با استفاده از متون مکتوب و منابع کتابخانه ای است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

‫عنوان از روي صفحه عنوان پايان نامه

پژوهش «پایگاه اجتماعی زن در خانواده» با عنایت به مقایسه رویکرد اسلام و فمینیسم، به بررسی و تحلیل جایگاهی که به لحاظ اجتماعی زنان در خانواده و به دنبال آن در جامعه اشغال می‌کنند می‌پردازد و با توصیفی از وضعیت گذشته و کنونی آنان و ظلم‌ها و ستم‌هایی که در طول تاریخ بر آن‌ها روا شده، در صدد بررسی علل ظهور جنبش‌های جدید در زمینه دفاع از حقوق زنان می‌باشد، این‌که این جنبش‌های نوظهور و فعالیت‌های آن‌ها در چه زمینه‌هایی صورت گرفته و چه دستاوردها و پیامدهایی را برای زنان، خانواده و جامعه در پی داشته است. پژوهش حاضر با روش کیفی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی که حاصل مطالعات کتابخانه‌ای و فیش برداری از منابع موجود بوده است، به مقایسه پایگاه اجتماعی زن در خانواده، از دو منظر اسلام و فمینیسم پرداخته است و به این نتیجه رسیده است که گرچه فمینیسم در خاستگاه‌های اولیه خود، بعضاً نظریه‌ها و خواسته‌های قابل تأمل و قابل دفاعی داشته امّا به مرور زمان با ابزار انتقام از جنس مذکر با شیوه‌های ناکارآمد، تحقیر ویژگی‌ها و خصوصیات طبیعی زنان، انکار تفاوت‌های میان زن و مرد و در نظر گرفتن خانواده و نهاد ازدواج به عنوان عوامل بدبختی و ستم بر زنان در طول تاریخ، بیشتر تلاش خود را در جهت متزلزل ساختن بنیان‌های خانواده و نابودی کامل آن به کار بسته است. دین اسلام، با توجه به تفاوت‌ها و خصوصیات زن و مرد به حمایت از نهاد خانواده پرداخته و با تبیین جایگاه والا و انسانی برای زن در نقش‌های منحصر به فرد مادری و همسری، به تحکیم پایه‌های خانواده و به تبع آن جامعه می‌پردازد. اسلام، به عنوان مجموعه‌ای پیوسته و سیستماتیک که تمامی اجزا و قوانین موجود در آن با یکدیگر پیوستگی دارد در نظر گرفته می‌شود. سیستمی که هر یک از اجزای آن در ارتباط منطقی با سایر اجزا قابل تحلیل و بررسی می‌باشد. بررسی و تحلیل هر یک از اجزاء در خلاء و بدون در نظر گرفتن ارتباط آن با سایر اجزا ممکن است به نتایجی متفاوت از تحلیل نقش آن در ارتباط با کل سیستم منجر شود. براساس نگرش سیستمی، تمامی اجزای یک سیستم برای رسیدن به هدفی واحد، عمل می‌کنند و از آنجا که بنا بر جهان بینی اسلام، انسان جزئی از یک نظام هماهنگ و حکیمانه است لذا تفاوت‌های میان زن و مرد نیز که ناشی از این نظام هماهنگ است، نه تنها ستم آمیز نیست بلکه کاملاً حکیمانه است. بنابراین عناصر گوناگون در نظام حقوقی زن در اسلام مانند مهریه، نفقه، دیه، ارث و... که مورد انتقاد طرفداران حقوق زن می‌باشد، در درجه اول باید در نگرشی سیستمی در ارتباط با سایر اجزا تفسیر گردد و سپس در ارتباط با اهداف نظام خانواده، جامعه و غایت خلقت مورد بازبینی و بررسی و تحلیل قرار گیرد.

‫بررسي نظريه فمينيسم و نقد آن با تکيه بر مباني اسلامي، مسأله پژوهش حاضر است که با روش توصيفي و تحليلي صورت گرفته است. فمينيسم به‌معناي آزادي‌خواهي زنان، ابتدا به عنوان يک جنبش اجتماعي در قرن نوزدهم شکل گرفت و تدريجاً به يک نظريه بدل گرديد. عوامل سياسي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي که در ظهور فمينيسم نقش داشته است با عنصر دين در ارتباط است. رويکرد تبعيض‌آميز کتاب مقدس، تفکر زن‌ستيزانه انديشمندان غربي، و نفي کرامت زن از عواملي هستند که زمينه نظري فمينيسم به‌حساب مي‌آيد. همچنين خشونت، استثمار پيوسته، سرمايه‌داري، ليبراليسم و رنسانس هم زمينه‌هاي عملي فمينسيم هستند. جنبش‌هاي فمينيستي به دليل تکيه بر مباني مختلف فلسفي در غرب، از گرايش‌هاي متنوعي برخوردار است؛ رويکردهاي ليبرالي، مارکسيستي، راديکال، سوسياليستي، پست‌مدرن و اسلامي مهم‌ترين گرايش‌هاي فمينيسم هستند. ثمره اين تنوع، تفاوت تحليل‌هاي فرودستي زنان، و در نتيجه، اختلاف در راه‌حل‌هاي پيشنهادي است. مباني نظري فمينيسم به دو دسته عام و خاص تقسيم مي‌گردد. اومانيسم، سکولاريسم و برابري، مباني عام نظريه فمينيسم است که در همه گرايش‌ها حضور دارد. و مباني خاص فمينيسم همان مباني فلسفي است که هر گرايشي به آن تکيه مي‌کند. در مقابل اين رويکردها، اسلام بر اساس جهان‌بيني خاص خود، شخصيت زن را از زاويه‌اي متفاوت مي‌نگرد؛ خدامحوري، تناسب‌محوري در امر تشريع، هدف‌مندي هستي، خليفه بودن انسان، تأکيد بر نقش دين در قانون‌گذاري، تفاوت ملاک‌هاي ارزش‌گذاري، و اصالت همزمان جامعه و فرد، مباني و اصولي هستند که نگاه متفاوت اسلام به شخصيت زن را پديد مي‌آورد. بر اين اساس، براي رفع ستم از زنان، ابتدا بايدذهنيت انسان‌ها را اصلاح نمود، و آرامش‌محوري و سعادت‌محوري را جايگزين محوريت توسعه و رفاه نمود. همچنين در روابط اجتماعي بايد بر محوريت اخلاق و معنويت تکيه کرد و قوانين حقوقي روشني را بر مبناي آموزه‌هاي ديني تنظيم نمود.

‫در اين پژوهش به نقد و بررسي آموزه‌هاي مربوط به جنسيت، فمينيسم و نسبت ميان زن و مرد و حقوق و ابعاد انساني آنان پرداخته شده و ديدگاه دين اسلام در مورد جنس زن و حقوق او و برابري او در ابعاد انساني با جنس مرد مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نويسنده در سه فصل به تبيين ديدگاه‌هاي فمينيست‌ها و نقد ديدگاه‌هاي افراطي آنان در مورد زنان و ظلم به زنان و تبعيض‌هاي گسترده عليه زنان به ويژه در جهان غرب پرداخته است. وي در فصل اول، پيشينه‌اي از زن و تاريخچه آن و دوران طلايي زندگي زنان و همچنين دوران سختي‌هاي آنان و رنج‌ها و ظلم‌هايي که به آنان در طول تاريخ روا داشته شده و نيز قوانين تبعيض آميز عليه زنان در جوامع مختلف بشري را بيان کرده است. نويسنده در فصل دوم، جنبش آزادي زنان در رويکرد فمينيستي مورد بحث قرار داده و ضمن تعريف فمينيسم، پيشينه و عوامل پيدايش آن در عصر رنسانس و نظريه‌هاي مختلف در مورد تفاوت جنسيتي و اقسام تفکرات فمينيستي، اعم از فمينيسم راديکال، مارکسيستي، سوسياليستي، ليبرالي، خانواده‌گرا، پست‌مدرنيستي و اسلامي را مطرح کرده و ابعاد جامعه شناختي و روان شناختي پيدايش اقسام فمينيسم را بررسي نموده وبه تجزيه و تحليل مؤلفه‌هاي فمينيسم و افکار فمينيست‌ها و مفاد کنوانسيون رفع تبعيض عليه زنان و اهداف و ماهيت کنوانيسون به ويژه اصل تساوي بين زن و مرد، تساوي در حقوق، آموزش، خانواده و... پرداخته و مفاد و وجوه مشترک و اختلاف کنوانسيون رفع تبعيض عليه زنان با شريعت اسلام را مطرح کرده است. وي در فصل سوم، به تبيين ديدگاه دين اسلام درمورد زن و تساوي زن و مرد در انسانيت، آفرينش، پاداش‌ها، کيفرها، کمالات، تکاليف الهي، وظايف اجتماعي، بالندگي و کمالات عبادي پرداخته و فلسفه تشکيل خانواده در آموزه‌هاي اسلامي، بايسته‌هاي فعاليت‌هاي اجتماعي زنان و مشروعيت اين فعاليت‌ها، مسئوليت مرد در تأمين نفقه و مسائل اقتصادي خانواده، ساختار نظام خانواده، سرپرستي و قواميت مرد و تفاوت‌هاي اجمالي حقوق زنان و مردان در زمينه ارث و ديه را مورد شرح و بررسي قرار داده است.

‫ای‍ن‌ رس‍ال‍ه‌ ض‍م‍ن‌ ب‍رش‍م‍ردن‌ وی‍ژگ‍ی‌ ه‍ای‌ ان‍دی‍ش‍ه‌ دف‍اع‌ از زن‌ در ای‍ران‌ و ب‍ی‍ان‌ چ‍ارچ‍وب‌، روی‍ک‍رده‍ا و م‍ش‍خ‍ص‍ات‌ ک‍ل‍ی‌ آن‌، ت‍لاش‌ م‍ی‌ک‍ن‍د. ی‍ک‌ ت‍ب‍ی‍ی‍ن‌ ن‍ظری‌ از زم‍ی‍ن‍ه‌ه‍ا، م‍وان‍ع‌ و چ‍ش‍م‌ ان‍دازه‍ای‌ ت‍ح‍ق‍ق‌ ن‍ظری‍ه‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ف‍م‍ی‍ن‍ی‍س‍م‌ در ای‍ران‌ ارائ‍ه‌ ک‍ن‍د روش‌ پ‍ژوه‍ش‌ ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای‌ (م‍طال‍ع‍ه‌ اس‍ن‍ادی‌) اس‍ت‌ در ای‍ن‌ پ‍ژوه‍ش‌ اب‍ت‍دا ب‍ح‍ث‍ی‌ پ‍ی‍رام‍ون‌ ن‍ظری‍ه‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ارائ‍ه‌ ش‍ده‌ و س‍پ‍س‌ ب‍ا ت‍وج‍ه‌ ب‍ه‌ رون‍د ش‍ک‍ل‌ گ‍ی‍ری‌ ف‍م‍ی‍ن‍ی‍س‍م‌ در غ‍رب‌، چ‍ارچ‍وب‍ی‌ ب‍رای‌ م‍طال‍ع‍ه‌ وض‍ع‍ی‍ت‌ ان‍دی‍ش‍ه‌ دف‍اع‌ از ح‍ق‍وق‌ زن‌ در ای‍ران‌ ت‍ه‍ی‍ه‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌ ب‍راس‍اس‌ ای‍ن‌ پ‍ژوه‍ش‌ ب‍ه‌ دل‍ی‍ل‌ ع‍دم‌ ش‍ک‍ل‌ گ‍ی‍ری‌ ه‍وی‍ت‌ گ‍روه‍ی‌ در زن‍ان‌ و ف‍ق‍دان‌ دم‍وک‍راس‍ی‌، م‍س‍ئ‍ل‍ه‌ زن‌ ه‍ن‍وز دچ‍ار گ‍س‍ی‍خ‍ت‍گ‍ی‌ ن‍ظری‌ اس‍ت‌ و ه‍م‍ی‍ن‌ آش‍ف‍ت‍گ‍ی‌ ه‍ا س‍ب‍ب‌ ن‍ات‍وان‍ی‌ ت‍ب‍ی‍ی‍ن‌ واق‍ع‍ی‍ت‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ در م‍س‍ئ‍ل‍ه‌ زن‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌.

فمینیسم جنبشی است برای مطالبات زنان که در پی اعتراض به برخی از نابرابریهای خانوادگی و اجتماعی ،شکل گرفت ؛ وبراساس یک سری انگاره های مشخص به تجزیه و تحلیل این نابرابریها می پردازد و راهبردهای متفاوت با دیدگاههای مختلفی را ارائه می دهد . به علت وابستگی دیدگاهها به مکتب های فلسفی و سیاسی غرب ، گرایشهای متفاوتی از فمینیسم به وجود آمد . فمینیسم های رادیکال ،مارکسیست ،سوسیالیست ،لیبرال ،فرامدرن و اسلامی از مهمترین گرایشات فمینیستی هستند که هر کدام با منظری خاص و جداگانه به مسایل زنان ،می نگرند . هدف تمام گرایشات فمینیسمی ،ایجاد جامعه ای است که درآن تفاوت گذاری بر اساس جنسیت جای خود را به تشابه بدهد ،تا آرمان برابری زن و مرد درهمه عرصه ها و فعالیت ها به وجود آید . و در صحنه فعالیت های اجتماعی ،زن و مرد به طور مساوی ،نقش بازی کنند ، بدون آنکه احساسات ؛روحیات ،استعدادها و توانایی های فکری و جسمی آنان تأثیری درایفای ،نقش های اجتماعی داشته باشد . فمینیست ها ، هستی را همچون دفتری می دانند که آغاز و سرانجامش ناپید است و در این هستی خود را بی نیاز از وحی دانسته و انسان را مصدر تشریع قرار می دهند ؛ آنان صفات زنانه را صفات برتری می دانند و جنس مذکر را عامل فرودستی ،زن معرفی می کنند . درمقابل ، اسلام براساس خدا محوری بنا شده است ؛و جهان دراین دیدگاه ،هدفمند ودارای برنامه می باشد . در اسلام ،حقیقت انسان ،هویت اوست نه جنسیت ؛ زن و مرد از یک جوهره مشترک بوده و صفات مردانه و زنانه هیچ کدام مایه برتری نسبت به دیگری نیست . اسلام قائل به تساوی زن و مرد ، درذات و تفاوت در وظیفه می باشد ؛ همچنین دستورات اخلاقی اسلام براساس ذات مشترک انسانی است و کلیه ارزشها و ضد ارزشهای اخلاقی ریشه در روح و جان آدمی دارد و نمی تواند وابسته به جنسّیت افراد باشد .اسلام راه رفع ظلم به زنان را اصلاح ذهنیت ها و توجه دادن به اهداف واقعی خلقت و آشنایی زن و مرد به شخصیت و کرامت یکدیگر و تدوین برنامه های اخلاق محور ،می داند . اسلام و فمینیسم دو مقوله کاملاً جدا از هم با مبانی ،اهداف و کارکردهای متفاوت هستند و هیچ گاه با هم تلفیق نمی شوند .