جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه نظری تاریخ، به چگونگی حرکت تاریخ و نفشه مسیر حرکت آن می پردازد. بررسی کیفیت حرکت تاریخ از نظرگاه دینی، می تواند شناخت صحیحی از موقف تاریخی ما، در مسیر حرکت تاریخ به دست آورد. علامه طباطبائی تاریخ را سیر حرکت از «وحدت به کثرت» و از «کثرت به وحدت» می داند. انسان ها سعی در «استخدام» یکدیگر دارند و این گونه به یکدیگر پیوند می خورند و جامعه ابتدایی را تشکیل می دهند. ویژگی «استخدام» چون منفعت طلبی شخصی را به دنبال دارد، موجب اختلاف و هرج مرج می شود. این اختلاف تنها از سوی یک عامل بیرونی امکان برطرف شدن دارد و آن «نبوت» است. انبیای الهی با شریعت آسمانی، موجب وحدت جوامع و رشد و تکامل آنها به سوی سعادت حقیقی می گردند. بر این اساس، انبیای الهی را می توان عامل اصلی حرکت تاریخ به شمار آورد.

مجموعه حاضر به سير و سلوک در مکتب تربيتي علامه طباطبايي مي‌پردازد. اين مجموعه در چهار بخش تنظيم شده است. آداب طريقت، اخلاق عرفاني، عرفان و اخلاق اسلامي از موضوعات اين اثر مي‌باشد. نويسنده در ابتدا به مقدماتي در باب سير و سلوک پرداخته است. سپس روابط سلوکي سالکين الي الله بيان شده است. در ادامه به روش خودسازي و مسير سير و سلوک مي‌پردازد. در پايان ضروريات سير و سلوک مورد بررسي قرار گرفته است.

‫مسأله پژوهش حاضر، جستاري در باب وحي از ديدگاه علامه طباطبائي است که با روش توصيفي ـ تحليلي مورد بررسي قرار گرفته است. مراد از وحي در اين تحقيق، وحي تشريعي است، که اصطلاحاً نوعي تکلم از ناحيه خدا با برخي انسان‌هاست که با عنايت الهي داراي درک ويژه هستند. امکان ارتباط برخي انسان‌ها با جهان غيب، همواره با ترديدهايي همراه بوده که در قرآن به برخي از آن‌ها اشاره شده است. براساس يکي از اين شبهات، پيامبر مانند ساير انسان‌ها، بشر است و چون ارتباط وحياني براي ديگران امکان ندارد پس براي پيامبر هم ممکن نيست. جناب علامه، با تکيه بر آيات قرآن، مي‌گويد که همانندي در بعد بشري، موجب همساني در جميع کمالات روحاني نيست؛ وحي تصرفي از ناحيه خدا و موهبتي الهي نسبت به برخي افراد بشر است. شبهه ديگر آن است که بشر به دليل وجود مادي، نمي‌تواند با مبدأ أعلي ارتباط يابد، پس پيامبر نمي‌تواند بشر باشد. علامه مي‌گويد که انسان موجودي دو ساحتي بوده و از بعد روحاني خود با مبدأ هستي سنخيت داشته و از اين حيث مي‌تواند قابليت دريافت وحي را به دست آورد. علامه در بحث ضرورت وحي، با تکيه بر طبيعت استخدام‌گري انسان، به ضرورت عدالت در جامعه و آنگاه ضرورت قانون اشاره نموده و نتيجه مي‌گيرد که وحي کامل‌ترين قانون است زيرا کمال و سعادت انسان در دنيا و آخرت را مورد توجه قرار مي‌دهد. بر اين اساس، ارسال رسل از جانب خدا واجب است. از آيات قرآن مي‌توان دريافت که وحي رسالي سه شيوه دارد: وحي مستقيم، از وراي حجاب، به وسيله فرشته. همچنين اثبات سلامت و خطاناپذيري وحي، در گرو اثبات عصمت پيامبران در مقام تلقي وحي و تبليغ آن است. علامه طباطبائي جريان وحي را بخشي از هدايت تکويني الهي مي‌داند که در صورت خطاي پيامبر، اين هدايت عمومي از کليت خود خواهد افتاد و نقض غرض مي‌باشد؛ پس از نظر عقلي عصمت پيامبران ضروري است.