جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫مسأله پژوهش حاضر، جستاري در باب وحي از ديدگاه علامه طباطبائي است که با روش توصيفي ـ تحليلي مورد بررسي قرار گرفته است. مراد از وحي در اين تحقيق، وحي تشريعي است، که اصطلاحاً نوعي تکلم از ناحيه خدا با برخي انسان‌هاست که با عنايت الهي داراي درک ويژه هستند. امکان ارتباط برخي انسان‌ها با جهان غيب، همواره با ترديدهايي همراه بوده که در قرآن به برخي از آن‌ها اشاره شده است. براساس يکي از اين شبهات، پيامبر مانند ساير انسان‌ها، بشر است و چون ارتباط وحياني براي ديگران امکان ندارد پس براي پيامبر هم ممکن نيست. جناب علامه، با تکيه بر آيات قرآن، مي‌گويد که همانندي در بعد بشري، موجب همساني در جميع کمالات روحاني نيست؛ وحي تصرفي از ناحيه خدا و موهبتي الهي نسبت به برخي افراد بشر است. شبهه ديگر آن است که بشر به دليل وجود مادي، نمي‌تواند با مبدأ أعلي ارتباط يابد، پس پيامبر نمي‌تواند بشر باشد. علامه مي‌گويد که انسان موجودي دو ساحتي بوده و از بعد روحاني خود با مبدأ هستي سنخيت داشته و از اين حيث مي‌تواند قابليت دريافت وحي را به دست آورد. علامه در بحث ضرورت وحي، با تکيه بر طبيعت استخدام‌گري انسان، به ضرورت عدالت در جامعه و آنگاه ضرورت قانون اشاره نموده و نتيجه مي‌گيرد که وحي کامل‌ترين قانون است زيرا کمال و سعادت انسان در دنيا و آخرت را مورد توجه قرار مي‌دهد. بر اين اساس، ارسال رسل از جانب خدا واجب است. از آيات قرآن مي‌توان دريافت که وحي رسالي سه شيوه دارد: وحي مستقيم، از وراي حجاب، به وسيله فرشته. همچنين اثبات سلامت و خطاناپذيري وحي، در گرو اثبات عصمت پيامبران در مقام تلقي وحي و تبليغ آن است. علامه طباطبائي جريان وحي را بخشي از هدايت تکويني الهي مي‌داند که در صورت خطاي پيامبر، اين هدايت عمومي از کليت خود خواهد افتاد و نقض غرض مي‌باشد؛ پس از نظر عقلي عصمت پيامبران ضروري است.

‫قرآن کريم بر ايمان و عمل صالح، تأکيد فراواني دارد. پژوهش حاضر اين دو موضوع را از نظر علامه طباطبائي? و با توجه خاص به تفسير الميزان، بررسي نموده است. از نظر علامه چون ايمان داراي زيادت و نقصان است، داراي مراتب نيز هست. مراتب ايمان از نظر ايشان عبارت است از: اذعان و باور قلبي، اعتقاد تفصيلي به حقايق ديني، تسليم عبوديت خدا شدن در همه اعمال، و حصول يقين به عدم استقلال غيرخدا. متعلقات ايمان عبارت است از: ايمان به خدا، قيامت، پيامبران الهي، کتب آسماني و ملائکه. مهمترين مراحل و مقدمات عمل صالح، عبارت است از: انگيزه عمل صالح، اميد اجر و ثواب دنيوي و اخروي و حرکت براي انجام عمل. از نظر علامه? ميان ايمان و عمل صالح، رابطه تنگاتنگي وجود دارد؛ زيرا ايمان رکن، مقوّم و دعوتکننده به عمل صالح است و عمل صالح، زمينهساز تحقق و عامل تقويت و ارتقاي ايمان است. به نظر وي، آثار ايمان و عمل صالح به دو دسته دنيوي و اخروي تقسيم ميشوند. آثار دنيوي نيز يا فردي است و يا اجتماعي. برخي از آثار دنيوي فردي عبارت است از: آرامش روحي، محبوبشدن در دلها، استجابت دعا، فراواني رزق، سعادت و خوشبختي، نداشتن حزن و اندوه، شجاعت و توانايي، و حيات طيبه. برخي از آثار اجتماعي آن عبارت است از: ايجاد امنيت و برقراري عدالت و نظم در جامعه، جلوگيري از فساد، اصلاح جامعه و تعاون و همکاري بين مؤمنين، مسئوليتپذيري، و نزول برکات. برخي از آثار اخروي ايمان و عمل صالح عبارت است از: بخشش گناهان، تبديل گناهان به حسنات، ورود به بهشت، برخورداري از درجات عالي بهشت، حصول رضايت خداوند و پاداش جاويدان، پاداش مضاعف، رزق کريم در بهشت، جلب رحمت خداوند و حصول اجر عظيم. نتيجه اينکه بين ايمان و عمل صالح رابطهاي جداييناپذير وجود دارد و براي ترتّب آثار يادشده، ايمان بايد همراه با عمل صالح باشد.

---

---

---