جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله رویکردهای مختلف در باره تعدد ادیان، پلورالیسم دینی از منظر قرآن، و ادله قرآنی طرفداران پلورالیسم حقانیت و نجات و نقد آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیدهنقد و بررسی پلورالیسم دینی در عرفان اسلامی (با تکیه بر آراء ابن‌عربی و مولوی) به کوشش هاجر آویشپلورالیسم دینی، یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفه‌ی دین و کلام جدید بوده و راهی است برای تبیین تنوع و تکثر ادیان وحیانی و غیر وحیانی. این نظریه بر آن است که تمامی ادعاهای ادیان مختلف، می‌توانند به وجهی درست باشند. مدافعان این نظریه، برای اثبات مدعای خود به سخنان و آراء عارفان مسلمانی چون ابن‌عربی و مولوی، متوسل شده‌اند. بدین جهت بر خود لازم دانستیم تا به نقد و بررسی این نظریه در مکتب عرفانی ابن‌عربی و مولوی بپردازیم.این رساله، یک تحقیق کتابخانه‌ای با روش توصیفی ـ تحلیلی است، و هدف آن نقد و بررسی نظریه‌ی پلورالیسم دینی در آراء عرفانیِ ابن‌عربی و مولوی می‌باشد. بدین منظور؛ ابتدا مبانیِ نظریه پلورالیسم دینی، در آراء و سخنان ابن‌عربی و مولوی بررسی شده و سپس بحث حقانیت ادیان گوناگون در آراء این دو عارف مورد بحث قرار گرفته و نظر نهایی آنان درخصوص حقانیت دین اسلام بررسی شده است، همچنین به بحث نجات و رستگاری پیروان ادیان مختلف پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه به دست آمده است که آراء عارفان مسلمان، علی‌رغم داشتن مضامین کثرت‌گرایانه، تفاوت اساسی با آن دارد. ابن‌عربی و مولوی، با وجود این‌که عقیده دارند که در همه ادیان حقایقی یافت می‌شود و نمی‌توان همگی آنان را باطل محض دانست، اما از سوی دیگر معتقدند که دین اسلام دارای بیشترین و کامل‌ترین حقیقت می‌باشد. در واقع، ایشان بر اساس مکتب وحدت وجودی خویش، حقیقت را مشکک و دارای درجات مختلف دانسته‌اند که بالاترین درجه‌ی آن در دین اسلام یافت می‌شود. و نیز معتقدند که هر دینی به هر اندازه‌ که از حق برخوردار است، به همان میزان قابلیت نجات پیروان خود را دارد. واژگان کلیدی: پلورالیسم دینی، عرفان، وحدت وجود، تجربه عرفانی، رستگاری، ابن‌عربی، مولوی.

سطوح مختلف معنايي قرآن و ذوبطون بودن آن، امري پذيرفته‌شده در بين فريقين است. برخي ـ به خطا ـ از اين ويژگي منحصر به فردِ کلام الهي، پلوراليسم و تکثر قرائت‌ها را نتيجه گرفته‌اند؛ درحالي‌که از منظر عموم مفسران و انديشمندان، مقصود از بطون قرآن، فهم‌هاي طولي و ذومراتب، غيرمتعارض، روشمند، غير متداخل در حوزۀ نصوص و به‌مثابۀ پشتوانۀ استناد آراي متکثر مفسران و فقيهان مي‌باشد که هيچ‌گونه تلازم و پيوندي با پلوراليسم و تعدد و تکثر قرائت‌ها ندارد؛ ضمن آنکه تکثر قرائت‌ها: اولاً، به تکثر تعارض‌آميز و متناقض، و ثانياً، به حجيت و اعتبار بخشيدن به همۀ قرائت‌هاي ديني و فِرَق مذهبي مي‌انجامد؛ امري که با اصيل‌ترين اهداف انبيا، يعني هدايت الهي، منافات دارد و به سردرگمي و ضلالت بندگان منجر مي‌گردد. بنابراين ذوبطون بودن کلام الهي با پديدۀ تکثر قرائت‌ها، کاملاً متعارض است و به‌هيچ‌رو مولودي به نام تکثر قرائت‌ها و پلوراليسم را در دامن خويش نمي‌پروراند.