جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میرزا مهدی اصفهانی فرزند میرزا اسماعیل اصفهانی، در اوایل سال ۱۳۰۳ هجری قمری در محله بیدآباد اصفهان در خانه علم و معنویت دیده به جهان گشود. مرحوم میرزا دو بار ازدواج کرد و از ازدواج اول و فرزندان وی خبری در دست نیست، امّا نتیجه ازدواج با همسر دوم، سه پسر و یک دختر بود. میرزای اصفهانی دروس حوزوی خود را در اصفهان آغاز نموده سپس با راهنمایی استادش به کربلا، سامراء و نجف نزد اساتید بزرگ تلمذ نموده است. وی با حضورشان در عتبات از اساتید بزرگی مانند آیات عظام سید اسماعیل صدر، آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی، نائینی، سید احمد کربلائی، شیخ محمد بهاری همدانی، سید علی قاضی و سید جمال الدین گلپایگانی استفاده علمی، روحی و روحانی می برد. میرزا مهدیی اصفهانی حدود ۲۸ تا ۳۰ سالگی به موازات تلاش‌های علمی، پرداختن به بعد عملی، اخلاقی و سلوکی را نیز ادامه می دهد، و پیمودن مراحل «سیر نفسی» را از دست نمی نهد، و درجات سلوک را همواره نزد استادان فن، مانند آقا سید احمد کربلائی به خوبی می گذراند، و مراحلی چون «معرفت نفس» و خلع بدن (تجرید) را پشت سر می‌گذارد. مرحوم میرزا مهدی اصفهانی پس از آنکه سالیان بسیار در کنار فقه اصول سرگرم فراگیری مبانی فلسفی و عرفانی بود و احاطه کامل به این مبانی پیدا نمود دلش آرام نگرفت و متوجه شد که نتیجه تعالیمی که از فلاسفه و عرفا یاد گرفته با تعالیم قران و عترت ناسازگار است و مغایرت آن‌ها حتمی است و فقط شاید با توجیه و تأویل‌های غیرعلمی آیات و روایات بتوان آن‌ها را یکی قلمداد نمود؛ مثلا: چگونگی علم و اراده خداوند، خلق و ایجاد از عدم محض، حدوث زمانی عالم، خلقت ارواح قبل از ابدان، معاد کامل جسمانی، حقیقت خلود، و…؛ بر این اساس از این مبانی فلسفی و عرفانی فاصله گرفت. وی پس از گذراندن دوره فشرده و سنگین در حالی که به استادی بزرگ و صاحب نظر تبدیل شد برای آموزش و تعلیم معارفی که در سینه داشت در ۳۵ سالگی به مشهد مهاجرت نموده است. درس میرزا در مشهد درخششی خاص می یابد، و نه تنها فاضلان حوزه مشهد، بلکه عالمان و بزرگان حوزه نیز بدین درس‌ها حاضر می‌شوند. مرحوم میرزا با توجه به آموزه‌هایی که از حوزه‌های علمیه عراق به ویژه نجف اندوخته بود، توانسته درسی پربار و غنی در مشهد برپا کند. میرزای اصفهانی که رسالت بزرگ دیگری نیز بر عهده خویش می‌بیند، یعنی بیان مبانی قرآنی در معارف و طرح نقد و نظر در مسائل عقلی، کم‌کم به عرضه آن موضوعات به طور کلی می‌پردازد، و بحث‌های مهمی پیش می‌کشد، و زمینه را برای بیان یافته‌ها و اندوخته‌های خویش در این باب آماده می سازد. میرزا در مشهد با حاج حسین قمی، محمد آقازاده، احمد کفایی، شهیدی و… و در قم با حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی هم‎عصر بود. از علمای هم‎درس میرزای اصفهانی و شرکت‎کنندگان در درس میرزای نائینی می‎توان به شخصیت‎های بلندمرتبه‎ای نظیر: آیت‎الله العظمی سید میلانی، آیت الله العظمی سید جمال الدین گلپایگانی، آیت الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‎الله میرزا احمد آشتیانی، آیت‎الله شیخ محمدحسین نجفی عاملی، علامه سمنانی مازندرانی، شیخ محمد کوهستانی، میرسیدعلی بهبهانی اهوازی و شخصیت‎های فراوان دیگر اشاره کرد. حدود پنجاه الی شصت شاگرد برجسته و مبرز داشت که از محضر علمی و معنوی ایشان استفاده کرده و به استادی همچون وی افتخار ‌می‌کردند. برجسته‎ترین شاگردان میرزا در دوره اول شیخ محمود حلبی، شیخ کاظم دامغانی و شیخ غلامحسین بادکوبه‎ای بودند. در دوره سوم آیت‎الله مروارید و میرزا تهرانی و آیت‎الله شاهرودی و… بودند. برخی از آثار علمی میرزا عبارت است از: اساس معارف القران، انوار الهدایه، الصوارم العقلیه، غایه المنی و معراج القرب و القا، جنات الرضویه، ابواب الهدی، مصباح الهدی، معاریض و توریه و رساله هایی مختصری در فقه. سرانجام میرزا مهدی اصفهانی، در روز پنج شنبه، ۱۹ ماه ذی‌حجه سال ۱۳۶۵ هجری قمری، به هنگام رفتن به حمام و شست‌وشو، در حال پاکیزگی تن و جان، در سربینه سکته کرد، و از این جهان بگذشت.

اکثرا قائلند به اینکه اهل مکتب تفكيك به انگيزه اثبات ناتواني عقل فلسفي ،در واقع به راهي كشانده شده اند كه مي توان آن را صورت ديگري از فلسفه ورزي دانست. سخن اين جريان فكري، رد يا قبول يك نوع فلسفه است در قبال فلسفه هاي ديگر، نه اين كه سخن از نظام معرفتي ديني در برابر نظام هاي معرفتي بشري باشد.

در روزهای پایانی آذرماه 96، مصطفی ملکیان برای سخنرانی در جلسه نقد و بررسی کتاب "سرشت شر" عازم مشهد شد. ملکیان مطابق رسم دیرینش این بار نیز به دیدار آیت الله سیدان رفت. در این بین سردبیر خبرگزاری رضوی نیز که در جلسه حضور داشته، البته از "زاویه دید خود [طرفداری از تفکیک]"، این دیدار را اینگونه روایت کرده؛

اساسي‌ترين‌ آموزه‌ مكتب‌ تفكيك‌ ارائه‌ نظريه‌اي‌ جديد در خصوص‌ نسبت‌ بين‌ معارف‌ ديني‌ و معرفت‌ بشري‌ است‌. بنابراين‌ اگر چه‌ اين‌ مكتب‌ بايد در زمره‌ مكاتب‌ معرفت‌ شناختي‌ قرار داد، اما تأسيس‌ آن‌ ممكن‌ نبوده‌ است‌ مگر پس‌ از تأسيس‌ انسان‌ شناسي‌ مخصوص‌ كه‌ اساسي‌ترين‌ زيربناي‌ مكتب‌ فوق‌ را شكل‌ مي‌دهد. اين‌ نوشتار تا مبادي‌ انسان‌ شناسي‌ اين‌ مكتب‌ را مورد بررسي‌ و نقد قرار دهد.

مقاله حاضر بر اساس منابع دست اوّل مکتب تفکیک که پیروان آن غالباً آن ها را از دسترس محققان دور نگه می‌دارند، اثبات می‌کند که مبانی مکتب تفکیک که داعیه مخالفت با فلسفه و عرفان دارد، دقیقاً همان مبانی مکتب فلسفه و عرفان است، و ایشان در مطالبی مانند «نفی معنای حقیقی خلقت» و «وحدت وجود و یکی بودن خالق و مخلوق» و «نفی تعقّل و تفکّر و روی آوردن به کشف و شهودهای صوفیانه» و «سوفسطایی‌گری و نفی هر واقعیّتی غیر از وجدان و شهودهای درونی» و سایر مطالب اساسی عقیدتی، کاملاً هم نوا با همان فلسفه و عرفانی هستند که خیال می‌کنند با آن مخالفند.

با ورود میرزا مهدی اصفهانی به حوزة علمیة مشهد و طرح مباحثی در دفاع از خلوص اندیشة اهل‌بیت: و بازشناسی آن از اندیشه‌های فلسفی و عرفانی، جریان فکری تازه‌ای شکل گرفت که به‌تدریج حوزة علمیة مشهد را در سیطرة خود درآورد. شاگردان میرزا که راه او را ادامه دادند اغلب این جریان را «مکتب معارفی خراسان»‌ می‌نامیدند، ولی بعدها محمدرضا حکیمی عنوان «مکتب تفکیک» را پیشنهاد کرد و به‌تدریج همین عنوان در محافل علمی رواج یافت. تاکنون آثار فراوانی در دفاع یا نقد آموزه‌های مکتب تفکیک فراهم آمده است. در کتاب‌شناسی توصیفی مکتب تفکیک، تمامی کتاب‌ها، مقالات، نسخه‌های خطی و پایان‌نامه‌های مرتبط با مکتب تفکیک تا سال 1388 معرفی شده است.

خلاصه ماشینی: "همچنین وی در آثار دیگر خود پس از تاریخ یادشده نیز بدین مسئله اشارت داشته و وعده داده بود تا در مجموعه آثار دیگر خود، کتابی با عنوان شیخ مجتبی قزوینی و مکتب تفکیک تألیف کند؛ کاری که تاکنون به فرجام نرسیده است و به جای آن مقاله بلند وی در ویژه‌نامه تفکیک نشریه کیهان فرهنگی به چاپ رسید. همچنین در یادداشت ناشر کتاب یکی از ناقدان دیگر مکتب تفکیک که به‌تازگی انتشار یافته، چنین آمده است: «این دیدگاه، نامی بر خود نداشت تا اینکه استاد محمدرضا حکیمی در سال 1371 در مجله کیهان فرهنگی (سال نهم، ش 12) برای نخستین بار، نام مکتب تفکیک را بر این مشرب نهاد و سپس همین مقاله را با بسط و گسترش در کتابی به نام مکتب تفکیک در مجموعه آثار خود منتشر کرد». در پایان نوشتار آمده است: حوزه خراسان از نظر انتساب به امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) اینکه آن امام نیز نماینده این طرز فکر است که با اصحاب و ادیان و متکلمین و فلسفه دانان بحث کرده و حقایق مکتب پدرانش را روشن کرد، بر خود واجب می‌داند که مرز معارف ائمه را محکم نگاه دارد و از هرگونه خللی که موجب متزلزل‌شدن استقلال مکتب ائمه در معارف می‌شود جلو گیرد. در بخشی از کتاب با عنوان «جایگاه فلسفه در حوزه و نظریۀ آیت الله بروجردی»، به ماجرای مخالفت آیت‌الله حاج آقا حسین بروجردی با تدریس فلسفۀ در حوزۀ علمیۀ قم با فشار شاگردان میرزا مهدی اصفهانی اشاره شده است."