جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گوشم بدهکار دفاعیه‌های محکمه‌پسند و تئودیسه‌های پیچیده فلسفی نبود. چشم‌انتظار نشانه‌ای بودم تا باور کنم خدا در رنج من ساکت و غایب نیست. تشنه نوازش و مراقبت الهی بودم. هر آنچه در نوشته‌های متفکران درباره شر خواندم و دانستم جز وحشتم نیفزود. اولین و آخرین پناهگاهم قرآن کریم بود. بر آن شدم که با کلیدواژگان «عُسر»، «ضُر» و «بَأس» و نیز هم‌ریشه‌های آنها «عُسری»، «ضَرّاء» و «بَأساء» و نیز هم‌ریشه‌های «مصیبه» و «شر» به سراغ آیات قرآن بروم و ببینم صاحب قرآن وقتی هم‌سخنِ یک مادر رنج‌کشیده و از همه جا قطع امید کرده می‌شود، از چه دری وارد می‌شود. آیا با شوخی خنکِ عدمی بودن و توهمی بودن تجربه شر (عمده پاسخ اهل فلسفه) من را از خود می‌راند یا با دادن وعده‌هایی خوش‌آب و رنگ در آینده‌ای دور (عمده پاسخ اهل کلام) من را از دل‌خوشی‌های زندگی در همین دنیا بی‌بهره می‌گذارد یا اینکه نه، رنج من را به رسمیت می‌شناسد و محترم می‌دارد و دست نوازش بر سرم می‌کشد. باور داشتم که اینجا حتماً جایی است که برای من تسلاهایی دارد؛ و مگر می‌شود نداشته باشد که او خدای من هم هست؛ خدای مادری که بناست در زندگی‌اش رنج زیادی بکشد!

سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام که به لحاظ جغرافیایی پیدایش و رشد و به دلیل آموزه های دینی پیوندهای عمیق و غیر قابل انکاری دارند، و نیز به دلیل پیروان پر شمارشان می توانند جاذبه های فراوانی برای این گونه مطالعه ها داشته باشند . نوشته حاضر نگاهی است به یکی از بحث انگیزترین و در عین حال فراگیر ترین و نمایان ترین آموزه های این سه دین، یعنی شریعت . این نوشته که به نام جایگاه شریعت در عهدین و قرآن ارایه می شود تلاش می کند تا جایگاه شریعت را در سه متن مقدس این ادیان بررسی کند، روشن است که در این نوشته مراد جوهره شریعت است و نه احکام تشریعی و نیز بستر بحث متون مقدس عهدین و قرآن است و نه نظر فلاسفه و متکلمان این سه دین اگر چه ممکن است برای تایید بعضی از مطالب از نظر مفسران نیز بهره بجوییم

موضوع پژوهش، مبانی کلامی امامیه در تفسیرقرآن کریم است. ابعاد اصلی این موضوع را ما می توانیم در چند محور اساسی و بنیادی مورد بحث و گفتگو قرار بدهیم. محور اولی که در این بحث ضروری است به آن بپردازیم مفهوم شناسی مبانی کلامی امامیه است. محور دوم، نظام سازی مبانی است. محور سوم، منابع اکتشافی مبانی کلامی امامیه در تفسیر است. محور های بعدی اعتبارسنجی مبانی کلامی، تأثیرشناسی مبانی کلامی بر دیگر مولفه ها و نقدپژوهی مبانی کلامی امیمه در تفسیر است. در حقیقت این محورهای شش گانه، ساختار و خطوط کلی موضوع بحث مارا تشکیل می دهند.

1- البوارق ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 1ر-44پ» 2- الدرر الغيبية ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 47ر-86ر» 3- حاشية الاسفار ، بارفروشي مازندراني ، محمد بن مقيم « 87پ-121ر» رساله اي اعتقادي است كه مولف با ارائه نظريات فرقه هايي چون : مشبهه ، مجبره ، و مرجئه ، با استفاده از آيات قرآن كريم و استدلال عقلي ، به شبهات آنان پاسخ داده است . (محمود مرعشي) آغاز كتاب: بسمله ، الحمد لله الواحد القديم العدل الكريم .....هذا مختصر في الابانة ، عن مذهب العدل بحجج القرآن و العقل ....زعمت الدهرية ، ان الاجسام الذي نشاهدها قديمة . ... انجام كتاب: فاما من نابذ عليا (ع) و حاربه و شهر سيفه في وجهه فخارج عن ولاية الله ، الا من تاب بعد ذلك و اصلح ، ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين . ]مرعشي 9/222[

معناشناسیِ شناختیِ قلب تحلیل مفهوم سازی‌های قرآن در مورد قلب است که بر اساس نمابرداری واژگانی و ساختاری آغاز می‌شود. نمابرداری واژگانی در ابعاد «استعاره مفهومی، ریخت شناختی، بسامدی و ارتباطی» سامان می‌یابد که به کشف مفهوم سازی قرآن در هستی شناسی قلب کمک می‌کند. قلب به عنوان اساسی‌ترین مفهوم در بعد فرا بدنی انسان است که اگر بعد فرابدنی انسان را به عنوان یک مقوله مستقل در نظر بگیریم، قلب به عنوان پیش نمونه این مقوله خواهد بود؛ زیرا تمام ویژگی‌های پیش نمونه در آن وجود دارد. بسامد بالای قلب، کارکردهای فراوان قلب، وجود تصویر نسبتا روشن از آن و از همه مهمتر ارتباطات قلب، آن را هم به عنوان نمونه اولیه و هم نمونه اعلا قرار می‌دهد. قلب یک امر انتزاعی در وجود انسان نیست، بلکه یک هستی در بعد فرابدنی انسان است که دارای دو جنبه است از یک سو قلب به عنوان یک عامل فعال و مختار است که حیات و ممات این بعد فرا بدنی به آن بستگی دارد. عاطفه، ایمان و معرفت که نمود یک انسان به آنهاست در این بخش صورت می‌گیرد. تمام این موارد در تناظر با خدا شکل می‌گیرند و گویی قلب کارکردی جز ارتباط با خدا ندارد. از سوی دیگر قلب تنها به صورت یک شئ بی جان است که در اثر عوامل دیگر متحول می‌گردد و خود نقشی در آن ندارد.اساسی‌ترین کارکرد قلب آن است که به عنوان قطب ارتباطی دو سویه انسان با خدا قرار گرفته است و سایر کارکردهای آن نیز در همین راستاست. این ارتباط علمی_عینی همواره در اثر عوامل بیرونی تحت تاثیر است و دچار دگرگونی می‌شود. در این دگرگونی نقش اصلی را خدا ایفا می‌کند و این نشان دهنده ارتباط عینی خدا در ساحت فرابدنی انسان است. دگرگونی و تغییر در قلب همواره در یک زنجیره پیچیده است که نقطه آغازین آن به رفتار یا حالات انسان باز می‌گردد. ایمان و کفر گرچه فعل قلب انسان است اما در مقدمات آنها خدا دخالت مستقیم دارد. مخصوصا در فرایند کفر نقش خدا بسیار پیچیده است و عمل خدا متناظر با رفتار انسان شکل می‌گیرد. یعنی متناسب با رفتار انسان، خدا قلب را دچار «ختم، طبع، اکنه» می‌کند و بالاخره به این نکته می‌انجامد که قلب یا دچار نقیصه در دریافت و تولید معرفت می‌شود و یا از معارف انذار نمی‌پذیرد و هدایت نمی‌شود و در نهایت به هلاکت و عذاب دچار میگردد.