جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: الهیات غربی از دیرباز «هستی» را مقوله‌ای می‌دانست که به طور عمده برای خداوند قابل استفاده است، موجودی برتر که منشأ همه هستی نیز هست. این ایده در فلسفه متأخر مارتین هایدگر به چالش کشیده شد و با موضعی که او «هستی‌شناسی» نامید، یکی دانست. نقد هایدگر در اندیشه های به اصطلاح پست مدرن تکرار و رادیکال شد تا جایی که بسیاری از متکلمان و فیلسوفان دین اکنون می خواهند به جای خدا به عنوان «فراتر از هستی» یا «بدون هستی» صحبت کنند. با این پیش‌زمینه، خدا و هستی تلاش می‌کند بار دیگر به این موضوع بپردازد که چرا ایده‌های خدا و هستی در وهله اول با هم مرتبط شدند و بررسی کنند که آیا نقد هستی‌شناسی واقعاً ما را ملزم به کنار گذاشتن این پیوند می‌کند یا خیر. جورج پتیسون پس از بررسی این موضوع که چگونه این ایده ظاهراً انتزاعی به دیدگاه‌های مسیحی درباره نجات و رابطه بین خدا و جهان اطلاع داده است، بررسی می‌کند که چگونه مقولاتی مانند زمان، مکان، زبان، روابط انسانی و تجسم بر درک ما از خدا و هستی تأثیر می‌گذارند. پتیسون نتیجه می گیرد که در حالی که نقد هایدگر قدرت قابل توجهی دارد، صحبت از خدا به عنوان موجود تحت شرایط محدود معین مشروع باقی می ماند. مهم‌ترین آنها این است که خدا به‌جای وجود «بالفعل» (همان‌طور که در الهیات مسیحی کلاسیک) وجود دارد، بهتر از نظر وجود محض ممکن تصور می‌شود. این امر امکان گفتگو با سنت‌های دینی غیرخداپرست و علومی را که توسط مفاهیم سنتی سلب شده است، باز می‌گذارد. با این حال، در نهایت، تمام ایده های اساسی دینی باید از خواسته های عشق تجسم یافته ناشی شود و در خدمت آنها دیده شود.

مبحث «رؤيا» به‌مثابه دروازه‌اي که از آن مي‌توان به عالم غيب راه يافت، همواره در آثار انديشمندان مد نظر بوده است. با اين‌حال رؤيا در نگاه عرفا داراي زواياي گوناگوني است. شنکره (Shankara)، عارف و فيلسوف برجسته هندو، ازجمله انديشمنداني است که در نظام فکري خود از ابعاد گوناگوني به اين مبحث توجه كرده است. يکي از مهم‌ترين اين ابعاد، بُعد هستي‌شناختي است؛ به اين معنا که رؤيا را از يک حالت فردي ـ که در آن، موجودي به‌نام انسان در ساعاتي از شبانه‌روز حالتي به‌نام خواب ديدن را تجربه مي‌کند ـ خارج کرده، آن را در گستره عالم هستي بررسي نموده است. از اين زاويه، «رؤيا» ـ يعني چيزي که در برابر واقع قرار مي‌گيرد ـ مستلزم کاوش‌هاي متافيزيکي خاصي است. از اين منظر، شنکره معتقد است: کل جهان هستي همچون رؤيايي است که از برهمن (Brahman) صادر شده است. اين نوشتار كوشيده است با واکاوي آثار شنکره و بررسي رؤيا در دو سطح انساني و جهاني، وجوه رؤيا دانستن عالم هستي از منظر ايشان را بررسي كند.

دکتر طالقانی در این گفتار نظریۀ شناخت خدا را به عنوان یک نظریۀ کاربردی از معرفت‌شناسی مورد تحلیل قرار داده است. بنابر توضیحات استاد، نظریه شناخت خدا محدود به شناخت وجود خدا نمی‌شود، بلکه شامل علم به صفات و اسماء الاهی و حتی شاید علم به اوامر و نواهی الاهی را نیز دربرمی‌گیرد. اصولاً نظریه‌ها برای توضیح واقعیت‌ها و امور واقع به کار می‌روند؛ یعنی فرض این است که واقعیت‌هایی داریم و صاحب نظریه قرار است این واقعیت‌ها را توضیح دهد. در مورد نظریۀ شناخت خداوند هم می‌توانیم مفروض بگیریم که خدا را می‌شناسیم، اما سؤال این است که چگونه خدا را می‌شناسیم؟ چه وجوهی از ساحات ربوبی را می‌شناسیم؟ اگر طرق مختلفی برای شناخت خدا پیشنهاد می‌شود، با چه ساحاتی از ساحات ربوبی ارتباط برقرار می‌کند؟ بنابراین دست‌کم بعضی از معرفت‌شناس‌ها در حوزۀ شناخت خدا می‌توانند وجود الله و وجود علم به الله را مفروض بگیرند و به چیستی علم به الله بپردازند. از نظر دکتر طالقانی این معرفت یک گرایش گزاره‌ای نیست، بلکه چیزی از جنس acquaintance یا آشنایی است.

از مسائل کلیدی اعتقادی بعد از اثبات خداوند بحث صفات الاهی است. ابومنصور ماتریدی بنیان-گذار مکتب ماتریدیه و پیروان وی شناخت صفات الاهی را بهترین راه برای شناخت و معرفت خداوند دانسته‌اند. مسأله این پژوهش تبیین و تحلیل ابعاد گوناگون معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و معنا‌شناسی اسماء و صفات الاهی در اندیشه و نگرش ابومنصور ماتریدی است تا مشخص گردد که بنیان‌گذار مکتب ماتریدی با استفاده از چه مبانی و اصولی موفق به نظام‌مند ساختن آموزه‌های کلامی مکتب خویش در بحث صفات الاهی شده است. ماتریدی با تکیه بر دو رکن عقل و نقل و حفظ استقلال عقل در مباحث معرفت‌شناختی صفات الاهی، با استفاده از ادله نقلی در شناخت صفات ذاتی، عقلی و نیز صفات خبری در این مسیر گام نهاده است. در هستی‌شناسی صفات، اصل وجود صفات به مثابه اموری واقعی را می‌پذیرد و در مورد کیفیت شناخت و نیز اثبات صفات، ارزش والایی برای عقل قائل شده و از سه طریق حدوث عالَم، نفی نقص و عیب از ذات باری و ثبوت اوصاف کمالی، و تفکر در ویژگی‌های جهان آفرینش در جهت شناخت و اثبات صفات الاهی می‌کوشد. علاوه بر ادله کلی اثبات صفات، ادله عقلی و نقلی برای اثبات هر یک از صفات در جای خود محفوظ بوده و مورد استفاده وی قرار می‌گیرد. به باور ماتریدی و سایر کلام‌پژوهان پیرو وی، هرچند صفات الاهی امور واقعی و موجودند، ارتباط میان ذات با صفات بر اساس نظریه «لا هو و لا غیره» قابل تفسیر است؛ یعنی صفات نه عین ذات الاهی‌اند و نه غیر از آن. بی‌تردید ماتریدی در تبیین این نظریه، با ابهام‌ها و چالش‌های بسیار مواجه است. وی در حوزه معناشناسی صفات نیز با استفاده از نقل و عقل با تأکید بر استدلال‌های عقلانی به خصوص در حوزه صفات خبری ذاتی و فعلی می‌کوشد تا معناهایی عقل‌پذیر برای صفات الاهی ارائه دهد و در مواردی که دربردارنده متشابهات و دارای کاربردی مجازی بوده، ماتریدی ضمن دست کشیدن از ظواهر الفاظ، به تنزیه خداوند از جمیع جهات نقص، و تأویل صفات خبری بر اساس داده‌های عقلی، آیات محکم قرآنی و نظریات اهل لغت رأی می‌دهد و در مواردی تفویض و واگذاری فهم معنای صفات خبری به خدا، مختار ماتریدی و پیروان وی بوده است. نوشتار حاضر با بررسی منابع کتابخانه‌‌ای و جستجو و تتبع در آثار و منابع بنیان‌گذار مکتب ماتریدی و سایر متکلمان پیرو وی و نیز پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، و گردآوری داده‌‌ها و تحلیل آن‌ها به روش توصیفی‌تحلیلی، به نگارش در آمده است.

با وجود اهمیت هستی و شناخت در فلسفه کمتر فیلسوفی توانایی ارائه راه حل برای تبیین مسئله پیوند هستی و شناخت شده است. ملاصدرا و هوسرل با وجود تفاوت ها هر دو فیلسوف، بر اساس نقش ساحت انسانی در جهت تقرّب دو سپهر مذکور گام های مشترکی برداشته اند. نوشتار حاضر در صدد نشان دادن وجوه شباهت صدرالمتألّین و هوسرل در راستای پیوند هستی و شناخت است. در این پژوهش سعی بر این است که نقش ساحت انسانی در پیوند مراتب وجودی و مراحل ادراکی در دو مشرب حکمت متعالیه و پدیدارشناسی مشخص شود. از این رو بعد از تعریف و تبیین نفس ناطقه و اگوی استعلایی با روش مقایسه و تطبیق، به نقش ساحت انسانی در تبیین این مهم پرداخت شده است. نتایج به دست آمده از بررسی اندیشه‌های دو فیلسوف یاد شده عبارت است از این که ساحت انسانی منزلی نیست که هستی و شناخت از روی ناچاری در آن گرد آمده است، بلکه ساحت انسانی خود با سیر مراحل وجودی مراتب ادراکی متناسب را کسب و هستی و شناخت را در خود حاضر کرده است و در این راستا به علم یقینی دست یافته است.

ترجمه ماشینی: استدلال هستی‌شناختی در Proslogion II آنسلم همچنان به ایجاد انبار قابل توجهی از تفسیر و انتقاد پیچیده ادامه می‌دهد. با این حال، به نظر ما، بسیاری از این ادبیات سادگی ظریف استدلال اصلی را نادیده می گیرند یا نادرست نشان می دهند. گفتگوی زیر با یک اصلاح مهم به دنبال بازیابی این سادگی است. مانند نسخه اصلی، شکل یک reductio را حفظ می کند، که فکر می کنیم برای نبوغ بزرگ استدلال ضروری است. با این حال، با توسل به تمایز بین داشتن قدرت علی واسطه و داشتن قدرت علّی بدون واسطه، می‌کوشد از این سؤال دشوار که آیا «موجود» یک محمول اصیل است یا خیر، بگذرد. پگاسوس قدرت علّی بدون واسطه ندارد، اما او از طریق افکار، تصویرها و ادبیاتی که در آنها نقش می بندد، قدرت های علی را واسطه کرده است. این تمایز به ما این امکان را می‌دهد که بدون هیچ سؤالی درباره وجود خدا بحث کنیم.