جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش بررسی استعاره‌های مفهومی قران و اثرپذیری سخنان امام علی (ع) از استعاره های قرانی است. برای این کار گونه های مختلف استعاره مفهومی در قرآن و کلام علوی مورد جستجو واقع شد. در این راه، از کتب تفسیر قرآن و نهج البلاغه، علوم قرآنی، ادبی، زبان شناسی و نظرات بزرگان فن استفاده شده است. داده های پژوهش شواهدی از آیات قران و کلام علوی است که به سبب فراوانی، نمونه هایی ذکر شده، سپس چگونگی پیوند بین استعاره های زبان قرآن و استعاره های کلام امام بررسی شده است. فرضیه اصلی تحقیق این است که استعاره های قران بر هر سه نوع استعاره مفهومی (جهتی، وجودی و ساختاری) که در رویکرد جدید استعاره ارائه شده، مشتمل است و استعاره های زبانی کلام امام تجلی این استعاره هاست. این سه نوع استعاره، موضوع اصلی بررسی رساله است که ابتدا در آیات قران، سپس در حکمت های نورانی امام علی (ع)، مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد استعاره های مفهومی که مبنای تجربی دارد به وفور در آیات قرآن و کلام امام به کار رفته و گونه‌های مختلف استعاره‌ مفهومی ، در زبان قران و حکمت های نورانی امام علی (ع) وجود دارد. استعاره های زبانی کلام علوی پیوند معناداری با استعاره های مفهومی قران دارد به گونه ای که، بسیاری از استعاره های زبانی حضرت از تجلیات زبانیِ استعاره های مفهومی قران وتبیین ارزشهای قرآنی است.از سویی مطالعه استعاره های متون دینی در چارچوب زبان‌شناسی شناختی سبب نظام‌مندی این مطالعات می‌شود. همچنین با این رویکرد می‌توان روش ساده یفهم دین و به دور از استدلال‌های پیچیده، بلکه بر اساس تجربیات حسی و فرهنگی روزمره ارائه داد که علاوه بر قابل فهم بودن برای همه سطوح، شیرینی و جذابیت نیز به همراه دارد. بسامد فراوان استعاره های مفهومی قران در سخنان حضرت از یکسو نشان از نگرش قرانی و توحیدی امام و از سویی عامل آفرینش زیبایی و جذبمخاطب است. معناشناسی دقیق ایشان از آیات قرانی نشان از درک بالای قرآنی حضرت دارد.گستره استعاره در حکمت‌های مولی الموحدین (ع)، پرتویی نورانی از هدایت قران و بازتاب فرهنگ وجهان بینی قران است و نشان می دهد اندیشه حضرت تمام وکمال با آیات قرآنی تغذیه شده ومتأثر از آیات قرآن است.

چکیدهپژوهش حاضر به بررسی استعاره‌های مفهومی در پیکره‌ای نمونه از زبان فارسی می‌پردازد. در این پژوهش تلاش شده است تا با بهره‌گیری از پایگاه داده‌های زبان فارسی، پیکره‌ای از متون نوشتاری زبان فارسی معاصر که شباهت بیشتری به زبان روزمره سخنوران دارد، نمونه‌گیری و سپس استعاره‌های مفهومی نهفته در آن استخراج گردد. این پیکره نمونه شامل 10 متن از نویسندگان معاصر نظیر «هدایت»، «جمالزاده»، «دانشور»، «آل‌احمد» و... می باشد. پس از بررسی پیکره، نگارنده موفق به استخراج نزدیک به 2000 عبارت استعاری در قالب 600 استعاره مفهومی شد. سپس این استعاره‌ها براساس طبقه‌بندی لیکاف و جانسون (1980)، در قالب استعاره‌های «ساختاری»، «هستی‌شناختی»، «جهتی» و نیز طبقه‌ای از استعاره‌های مفهومی که لیکاف و ترنر (1989)، تحت عنوان «استعاره‌های تصویری» معرفی کردند، دسته‌بندی شدند. در گام بعدی نسبت بسامد هریک از این استعاره‌ها در مقایسه با یکدیگر تعیین شد و مشخص گردید که فارسی‌زبانان از استعاره‌های هستی‌شناختی بیش از سایر استعاره‌ها در زبان روزمره خود بهره می‌برند. سپس تلاش شد تا پر بسامدترین نگاشت‌های استعاری و پربسامدترین حوزه‌های مبدأ در هریک از این طبقات تعیین گردد و در مجموع با توجه به یافته‌های پیکره‌ای مشخص گردد که فارسی زبانان بیشتر از چه حوزه‌های مبدأیی برای بیان مفاهیم انتزاعی بهره می‌برند. در خلال این پژوهش، نگارنده به دلیل بهره‌گیری از پیکره در تحلیل استعاره‌های مفهومی به نتایج درخور توجهی دست یافت. از آن جمله تعیین حوزه‌های مبدأیی است که مفاهیم انتزاعی بواسطه آنها درک می‌شوند. برای مثال مشخص گردید که مفاهیمی انتزاعی نظیر زندگی، حالات روحی/عواطف یا زمان از طریق حوزه‌هایی نظیر؛ شیی، ظرف، انسان و... درک می‌شوند. همچنین پیشنهادهایی برای پیشبرد یک رویکرد پیکره‌مدار در تحلیل استعاره‌های مفهومی و نحوه استفاده از یافته‌های پیکره نمونه مورد بررسی برای تعمیم به پیکره‌های بزرگتر ارایه شد.

عبهرالعاشقین، متنی عرفانی و سرشار از مفاهیم انتزاعی است. در پژوهش حاضر این مفاهیم با توجّه به رویکرد جدید «لیکاف» و «جانسون» به استعاره مورد بررسی قرار گرفته اند. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، ضمن بیان سیر مطالعۀ استعاره در غرب، ساختار نظریّۀ معاصر استعاره نیز بیان شده است. در فصل دوّم، در ابتدا استعاره‌های شناختی عبهرالعاشقین در قالب دسته‌بندی ارائه شده از سوی «لیکاف» و «جانسون» معرّفی شده، و سپساین استعاره‌ها با توجّه به اصول ارائه شده از سوی «یاکل» توصیف شده است. در فصل سوّم، به ارتباط میان این استعاره ها اشاره شده و نیز نظام استعاری متن مورد بررسی قرار گرفته است.یافته‌های ما نشان می-دهد که در این متن با سه دسته استعارۀ هستی شناختی، جهتی و ساختاری مواجه هستیم. این استعاره‌ها بر اساس انسجام معنایی موجود در عبهرالعاشقین در ارتباط با یکدیگر قرار گرفته، مجموعه‌ای از شبکه‌های استعاری را به وجود می‌آورند که بر اساس مدل‌های شناختی نظام‌مند و منسجمی شکل یافته اند.

پژوهش حاضر به بررسی انواع استعاره‌های مفهومی در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی و مشخصاً نظریه معاصر استعاره لیکاف(1992) می‌پردازد. در معنی-شناسی شناختی اعتقاد بر این است که استعاره مفهوم‌سازی حوزه انتزاعی مقصد بر اساس حوزه عینی مبدأ می‌باشد. نظریه معاصر استعاره بر اساس لیکاف و جانسون(1980) بر پایه دو فرض بنا شده: 1- استعاره مختص زبان ادب نیست و در کاربرد روزمره زبان نیز جای دارد، 2- استعاره اصولاً پدیده‌ای زبانی نیست، بلکه ریشه در نظام مفهومی انسان دارد. در این نظریه استعاره به سه نوع جهتی، هستی شناختی و ساختاری تقسیم می‌شود. در استعاره‌های جهتی، نظامی کلی از مفاهیم با توجه به مفاهیمی از نظامی دیگر سازمان‌بندی می‌شوند و شخص به مفهوم انتزاعی جهت مکانی می‌بخشد. استعاره‌های هستی شناختی به فرد این امکان را می‌دهد تا قسمت‌هایی از تجاربش را برگیرد و با آن‌ها همانند اجزاء مجزا یا مواد هماهنگ برخورد کند. در استعاره‌های ساختاری، ساختار دقیق مفهومی حوزه مبدأ به ساختار مفهوم انتزاعی حوزه مقصد بازنمایی می‌شود و برخی ویژگی‌های حوزه مبدأ برجسته و برخی پنهان می‌شوند. روش انجام این تحقیق توصیفی می‌باشد و جامعه آماری را ابیات دو کتاب به نام‌های اشعار و ترانه‌های مردمی بختیاری، به انضمام شرح جنگ‌ها و حماسه‌ها نوشته بیژن حسینی(1376) و خین گُل، مثنویات بختیاری نوشته محمدرضا دادگر(1379) تشکیل می‌دهند. نتایج این پژوهش آشکار می‌کند که هر سه نوع استعاره جهتی، هستی شناختی و ساختاری در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری یافت می‌شود و استعاره هستی شناختی بالاترین بسامد(56/5درصد) را داراست به‌علاوه از میان زیرمجموعه‌های این سه استعاره، استعاره ظرف(31/4درصد) بیش از بقیه یافت شد. همچنین نشان داده می‌شود که کاربرد استعاره تنها در زبان ادبی نمی‌باشد و در زبان روزمره نیز جاری است. به‌علاوه ادعای دیگر معنی‌شناسان شناختی مبنی بر آنکه استعاره پدیده‌ای زبانی نیست بلکه در نظام مفهومی انسان جای دارد نیز تأئید می‌شود.

در این پژوهش استعاره‌های مفهومی حوز? مرگ در زبان فارسی از نظر زبان-شناسی شناختی بررسی شده است. بدین منظوراستعاره‌های مفهومی شامل استعاره‌های جهت‌گیرانه، هستی‌شناسانه و جان‌بخشی را در شعرهای هفت شاعر فارسی‌زبان دربار? مرگ نظیر «فردوسی»، «مولانا»، «سپهری»، «امین‌پور»، «فرّخ‌زاد»، «تولّلی»، «شاملو» و نیز گفتار «عامّ? مردم» مورد بررسی قرار گرفته است. سرانجام مشخّص گردید که برای بیان مفهوم مرگ، در اشعار و گفتار مردم مفاهیم استعاری مورداستفاده قرار گرفته است که بالا، پایین، نزدیک، دور، جلو، درون، بیرون، تکامل، دارندگی، خوراک، نور و روشنایی، شادی،انسان مهربان، دزد و ... از ان جمله است.

این پژوهش به‌عنوان ترجمه و تحلیل کتاب دراسات فی الاستعاره المفهومیه بر آن بوده تا ضمن ارائه‌ی ترجمه روان از این اثر ارزشمند عبدالله الحراصی که به موضوع استعاره مفهومی می‌پردازد و آن را فقط از زاویه و دید بلاغت بررسی نمی‌کند، بلکه به‌عنوان یک پدیده‌ی ذهنی که به‌وسیله‌ی جاری ساختن تجربه‌های مادی بر این امور، به تفکر بشری امکان تعامل با امور مجرد را می‌دهد به آن می‌نگرد. ازاین‌جهت درک ذهنی استعاره، شامل بررسی‌های تحلیلی است که نقش استعاره را در تشکیل مفاهیم فلسفی، دینی و سیاسی و در تشکیل مفاهیم اخلاق در فرهنگ عربی در این کتاب موردبررسی قرار می‌گیرد. این کتاب علی‌رغم دارا بودن ویژگی‌های متمایز که در این پایان‌نامه به آن خواهیم پرداخت تاکنون از تیررس نگاه مخاطبان و منتقدان در ایران مخفی مانده است.

یکی از جنبه های اعجاز قرآن داشتن ظاهری آراسته و ساختاری منطبق بر تفکرات بشری است که با استفاده از زمینه های حسی و مادی ، زمینه های مجرد و معنوی را نشان می دهد . هدف این پژوهش تحلیل و توصیف ساختارهای استعاری زبان قرآن در چارچوب نظریه ی معاصر استعاره و تقسیم بندی استعاره های مفهومی لیکاف است. در این نظریه، استعاره به هرگونه فهم و بیان مفاهیم انتزاعی در قالب مفاهیم ملموس تر اطلاق می شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته؛ بدین ترتیب که نگارنده پس از معرفی ساختار زبان قرآن ، داده های پژوهش را به شیوه ی کتابخانه ای و به کمک فیش برداری ،از جای جای قرآن استخراج و در چارچوب نظری تحقیق مورد تحلیل قرارداد -گرچه گستردگی ساختارهای استعاری قرآن در این پژوهش نمی گنجد که با تحلیل آنها در این رویکرد، نتایج ارزشمندی حاصل گردید؛ از جمله اینکه، بخش قابل توجهی از ساختارهای زبان قرآن، استعاریست و استعاره های قرآنی فراتر از استعاره های زبانی ویا ادبی هستند .دیگر این که اختلاف مفسّران در تعیین معانی برخی از ساختارهای استعاری زبان قرآن ، از عدم توجه به نقش و مفهوم شناختی استعاره ها نشأت می گیرد و در نهایت این که سبک بیان و ساخت معنایی ومفاهیم قرآنی به صورت ترکیبی از زبان های متعدد (عرفانی ، سمبولیک و تلفیقی )وحتّی استعاری می باشد و میان اجزاء ساختاری زبان قرآن پیوند منظم و رابطه ای منسجم برقرار است.

یكی از ديدگاه های رايج در علوم شناختی، نظريه «استعاره مفهومی» است. اين نظريه در بـسياری از حوزه ها؛ از جمله مطالعات دينی، تأثير فراوانـی را برجـای گذاشـته اسـت . طبـق ايـن ديـدگاه، استعاره در درجه نخست نه به زبان، بلكه به نحوه انديـشيدن بـشر مربـوط مـی شـود و تفكـر اساسـاً خصلت استعاری دارد؛ بدين معنا كه آدمی ميان حوزه های مختلف، نگاشته ای معرفت شناختی و هستی شناختی می یابد و به همـين دليـل، يـك حـوزه را براسـاس مفـاهيم متعلـق بـه حـوزه ديگـر می فهمد. نگارنده، نخست به تبيين اين نظريه و بيان تفاوت آن با ديدگاه سنتی در بـاب اسـتعاره و سپس، به تأثير آن در تفكردينی ونحوه فهـم مفـاهيم و گـزارههـای دينـی ـ در اسـلام ـ پرداختـه است. بی ترديد، اين نظريه در فهم آيات قرآن و تأثير آنهـا در تفكـر اسـلامی نظريـه ای جديـد را به دنبال دارد