جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از جریان های تفسیری معاصر اهل سنّت که می توان ریشه های آن را در قرون اولیه و میانی بازکاوی نمود، جریان قرآنیون یا اهل قرآن است که متأثر از دیدگاه های درون دینی و برون دینی، با قرآن بسندگی و انکار نقش سنّت در شناخت دین، رو به گسترش نهاده است. از آنجا که مبانی این جریان مانند جامعیت تفصیلی حقایق قرآن، نفی وجود ابهام در احکام و آموزه های دینی در سایه امکان و جواز تدبر و تعقل در قرآن و انکار نقش سنّت در شناخت دین به دلایلی مانند وحیانی نبودن، شرک آمیز بودن، ظنّی بودن، مخدوش بودن، تاریخی و زمان مند بودن، تفرقه انگیز بودن و قابل احراز نبودن نسبت سنّت به پیامبر (ص)، می تواند به گسترش نگاه منفی به سنّت و رأی گروی و تأویل گروی در برداشت از مفاهیم و مدالیل آیات قرآن منجر گردد، در این نوشتار تلاش شده است تا با روش کتابخانه ای و رویکردی تحلیلی انتقادی، نخست بسترهای پیدایش این اندیشه روشن گردد و سپس به آسیب های مبنایی و روشی قرآنیون در فهم و تفسیر قرآن پرداخته شود.

این تحقیق بر آن است تا با مراجعه به آیات نورانی و دیگر منابع معتبر اسلامی « طاعت از دیدگاه قرآن » را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد . در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسئله استناد به آیات قرآن ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده و برای رسیدن به هدف های تحقیق اهداف ویژه زیر طراحی شده است : بررسی معنای لغوی و اصطلاحی طاعت ، انواع طاعت از دیدگاه قرآن ، آثار طاعت ، ویژگی های طاعت برای رسیدن به اهداف مذکور سئوالات زیر طرح شده است : 1.معنا ومفهوم لغوی و اصطلاحی طاعت چیست ؟ 2.انواع طاعت ، کدامند ؟ 3. ویژگی های طاعت کدامند ؟ 4.آثار و پیامدهای طاعت کدامند ؟ با توجه به ماهیت ، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده است . پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل به دست آمده است . طاعت ، یعنی فرمانبرداری و بندگی کردن از یک مقام برتر ، که این فرمانبرداری از روی اراده ، رأی و اختیار فرد انجام می گیرد که شخص در زمان طاعت از مقام خاص ، آن مقام را به بزرگی یاد می نماید . حال ممکن است این فرمانبرداری از حق باشد و یا از مقامی غیر حق . طاعت از حق یعنی اطاعت از خداوند که همان طاعت برتر و برگزیده است . که به حق ستایش و فرمانبرداری و گردن نهادن در راه دستورات او بالاترین نعمت برای انسانها می باشد . غیر از اطاعت از حق ، طاعت کسانی هم که خداوند به طاعتشان دستور داده ، واجب و لازم است . طاعت از پیامبر (ص) و اولی الامر که در آیات زیادی به این امر اشاره شده است . صریح ترین آیه که به طاعت خدا ، پیامبر و اولی الامر اشاره دارد ، « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ ... » : [ نساء /59 ] ( ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید... ) و غیر از اطاعت این مقامات ، طاعت از ولایت فقیه (رهبر ) هم لازم و ضروری است چون در زمان غیبت حضرت مهدی (عج ) و بعد از امامان و پیامبران ، برقراری حکومت اسلامی و ایجاد عدل و داد به عهده این مقام است که حکومتش براساس فرمایشات پیامبر و براساس حکومت عدل علی باشد که در این صورت طاعتش واجب است . همچنین طاعت از پدر و مادر هم بسیار سفارش شده است در حالی که نیکی به پدر و مادر در ردیف شکر نعمات الهی قرار گرفته و در بسیاری از روایات ( که در صفحات بعدی مفصلاً بحث خواهد شد ) طاعت از پدر و مادر سفارش شده حتی اگر کافر باشند . فقط در یک مورد سرپیچی از حکم آنها جایز است و آن زمانی است که پدر و مادر ، فرزند را به راهی غیر از راه حق و خدا هدایت کنند ، در این صورت سرپیچی از دستور آنها واجب است البته باز در این جا باید با نرمی و گفتار نیکو آنها را راضی کرد . همچنین بعضی از افراد با فریب شیطان و مکائد او از راه حق دور می شوند که در این صورت فرد به نوعی طاعت از شیطان و دستورات او را می نماید . همچنین در مورد آثار اطاعت از راه حق ( خدا و پیامبر (ص) ) به آثار زیادی اشاره شده است که می توان همه ی آنها را در رسیدن انسان به سعادت و خوشبختی که همان لقاء الله یا رسیدن به بهشت خلاصه کرد . همچنین در مورد ویژگی های طاعت که طاعت باید از روی حبّ باشد ، طاعت باید از روی بینش و آگاهی باشد و همچنین طاعت از روی صبر و استقامت و شکیبایی صحبت به میان آمده است .

کتاب حاضر در پی نقل و تفسییر روایتی است که بیان می دارد ؛ روزی پیامبر بر روی زانوی حضرت علی (ع) خواب بوده -به دریافت وحی مشغول بوده- و این وضعیت تا غروب ادامه داشته و نماز حضرت قضا شده، پیامبر بعد از بیدار شدن دعا می کند که خورشید برگردد تا حضرت علی (ع) نماز خویش را بخواند، زیرا مشغول فرمانبرداری از خدا و رسول بوده است. این روایت در منابع شیعه نقل بسیار شده و مؤلف کتاب حاضر با بررسی احادیث و ناقلان آن به دنبال کشف رمز این روایت است.