جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله پژوهشی است درباره مدارس دوره تیموری استان خراسان با بررسی و معرفی پیشینه و سابقه تاریخی مراکز آموزشی ایران.وجود خط در دوره ماد حاکی از وجود مراکز آموزشی است که احتمالا" در آتشکده‌ها بوده است .در دوره هخامنشیان داریوش در شهر سائیس در کنار معبد نیت و در شهرهای آسیای صغیر بورسیپا، میلت وارخویی دانشکده‌هایی تاسیس کرد.از دوره اشکانیان آثار زیادی بدست نیامده است اما از آنجا که اشکانیان به هخامنشیان تاسی می‌کرده‌اند، احتمالا" مانند آنان مراکز آموزشی داشته‌اند و آثار ادبی باقی مانده از این دوره گویایی این مطلب می‌باشد.در دوره ساسانیان مراکزی منضم به آتشکده‌ها و نیز در نزدیکی قصرشاهی مدارسی به نام فرهنگستان وجود داشته، همچنین در دو شهر "رها" و "نصیبین" مدارسی تاسیس شده بود.پیشرفته‌ترین مرکز آموزشی این دوره دانشگاه معروف جندی‌شاپور است .ظهور دین مبین اسلام تحولی شگرف در زندگی بشر ایجاد کرد و کسب علم را بر همه واجب نمود، در این زمان مساجد به عنوان اولین کانونهای نیایش و آموزش ساخته شدند.بتدریج که جامعه مسلمین گسترش یافت ، مسایل جدیدی مطرح گردید در این هنگام مساجد پاسخگوی امور آموزشی بنودند، بنابراین مکانی را می‌طلبید که اختصاص به امر آموزش داشته باشد بدین گونه مدارس اولیه به وجود آمدند.در ایران از اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری در شهرهای آمل، نیشاپور و ری اولین مدارس به وجود آمدند همچنین در ناحیه شرق ایران به ویژه شهر نیشابور مدارس زیادی تاسیس گردید.در زمان حمله مغول بسیاری از آنها ویران شد، اما بعد از برقراری آرامش ، مدرسه‌سازی رونق گرفت و تا زمان تیموریان ادامه یافت .در زمان جانشینان تیمور به ویژه شاهرخ، مدارس زیادی در شهرهای هرات ، سمرقند، مشهد، خواف ، تربت جام و...تاسیس گردید.از جمله می‌توان از مدارس دودر، پریزاد، غیاثیه و...نام برد که درحال حاضر در استان خراسان پابرجا هستند.این بناها از جهت شیوه معماری و آریگان شبیه به هم می‌باشند.مدرسه غیاثیه دارای ویژگی خاص می‌باشد.نقشه این مدرسه دارای تقارن انعکاسی بوده و این تقارن در تزئینات خارجی ضلع ورودی مدرسه قابل مشاهده است .اکثر قسمتهای مدارس نامبرده دارای تزئینات بسیار زیبای گچبری، کاشیکاری معرق، تلفیق آجر و کاشی و کتیبه می‌باشد متن آنها آیات قرآن، اسماء مبارک و عبارت‌الملک لله می‌باشد.روح معنوی حاکم بر این مدارس به هنرمند اجازه تمثیل نگاری نداده است و بیشتر، نقوش هندسی و گل و بوته به کار رفته است .چشمگیرترین ویژگی این بناها کتیبه‌های آنها می‌باشد.مشخصات مدارس و کتیبه‌های آنها در جداولی تقسیم‌بندی گردیده و نتایج حاصل به صورت نمودارهایی ترسیم گردیده است .مطالعه این نمودارها اطلاعات جدیدی در مورد میزان استفاده از انواع خطوط، آیات ، محل به کار رفتن کتیبه‌ها، رنگ خط، رنگ و تزئینات زمینه، ارائه می‌دهد.این روش برای اولین بار در مطالعات باستان‌شناسی مورد استفاده قرار گرفته است .

تمسک به پیشگوها، غیب‌بینان و تغییردهندگان فرامنطقی حوادث در ایران سابقه‌ای دیرینه دارد. منظومهء فولکلوریک ما مشحون از افسانه‌هائی است که در آنها قهرمانی به منظور رسیدن به فتح از قوای مرموز این افراد یاری می‌جوید. در عرصهء زندگی واقعی نیز مددخواهی از اینان برای رسیدن به مقاصد گوناگون رواج دارد. اما نکتهء مهم این است که قبل از هر چیز باید به این امر به عنوان یک پدیدهء تاریخی - فرهنگی نگریست که بایستی ماهیت واقعی آن را با درک جنبه‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناختی و فرار روان‌شناختی متعدد آن مورد شناسایی قرار دارد. این پدیدهء تاریخی - فرهنگی ریشه در امیدها و آرزوهای ناکام مانده انسان دارد، از همین روست که نمی‌توان با اعمال زور و فشار به مقابله با آن پرداخت . و از همین روست که نه سوزانیدن جادوگران بر هیمه‌های مشتعل و سوزان در مسیحیت قرون وسطی، و نه فرمان صریح قرآن که پیامبر اسلام را به پناه بردن به پروردگار سپیده از شر افسون‌گران دمنده در گره‌ها می‌خواند، هیچ یک به حذف این پدیده نینجامیده، برعکس اعتقاد به این قدرت‌های مرموز در تار و پود عقاید مذهبی نفوذ کرده و ترکیبی نو آفریده که در آن تشخیص مذهب از آراء مردم کاری دشوار است و این خود عامل دیگری است که بر اهمیت شناخت این آراء خاص می‌افزاید. به هر حال تمام امید نگارندهء رساله این است که توانسته باشد به سهم خود گامی کوچک در جهت تحقق این امر مهم بردارد.

موقعیت و جایگاه مذهبی مشهد بخاطر قرار گرفتن مزار امام هشتم شیعیان دوازده امامی در این شهر باعث شده است تا در دوران گذشته همچون امروز هر ساله سیل عظیمی از زائران مسلمان از مناطق مختلف ایران وکشورهای همجوار به این شهر وارد شوند. این زائران از مناطق مختلف جغرافیایی, اقوام و نژادهای گوناگون و خاستگاههای اجتماعی متفاوتی بوده اند که در حقیقت با انگیزه زیارت رنج پیمودن راههای دور و نزدیک را بر خود هموار ساخته اند. در این پایان نامه سعی بر آن است تاریخچه چگونگی پیدایش وشکل گیری این مرکز زیارتی ، میزان توجه و اهتمام حکومتها در توسعه و آبادانی این شهر ،اوضاع سیاسی – اجتماعیحاکم بر آن ، تشکیلات و تأسیسات زیربنایی همچون موقوفات و مراکز خدماتی و رفاهی مورد نیاز زائرین و اقدامات متولیان دوره قاجاردر این راستا را مورد بررسی قرار دهد تا از رهگذر آن به شناسایی عوامل تأثیر گذاربر افزایش و کاهش آمار جمعیت زائرین مشهدنائل گردد و در پایان شناخت ویژگیها و شاخصه های فرهنگی -اجتماعی زائرین و تعاملات آنها با تشکیلات آستان قدس در دوران حکومت قاجاریه مهمترین رسالت این تحقیق می باشد.