جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفی کتاب اگر انقلاب اسلامی در ایران شگفت انگیزترین پدیده اجتماعی معاصر نامیده شود گزافه نیست: نهضتی مردمی که، بدون تکیه بر قهر و خشونت، حکومتی ستم پیشه و برخوردار از پشتیبانی و تأیید بسیار در عرصه سیاسی جهان را که در طی سالیان دراز از اعمال هر گونه خشونت و کشتار و شکنجه پروا نکرده بود، در طی مدتی کوتاه بدان گونه از سریر قدرت فرو آورد و به تلاشی کشاند که تعجب و تحسین نظاره گران را برانگیخت. اما این انقلاب شگفتی ساز، در سالهای نخستین پس از پیروزی نیز به گونه ای تحسین انگیز به نهادینه کردن اهداف و آرمان های خود پرداخت: پس از مدتی کوتاه به همه پرسی درباره شکل نظام جدید پرداخت، پس از آن به انتخاب خبرگان و صاحب نظران برای تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی و تدوین و تنظیم قانون اساسی مبادرت کرد و سرانجام، پیش از فرا رسیدن اولین سالگرد پیروزی، آن را به همه پرسی گذارد و بدین گونه زمینه شایسته ای برای استقرار نظام جدید مهیا ساخت. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به دلایل گوناگون از برجستگی های ویژه برخوردار است و مهم ترین آنها این که تجسم آرمان ها و ارزش هایی است که مردم مسلمان ایران در پی تحقق آن بوده اند. از همین روی، چنانچه خواهد آمد، آیت الله شهید دکتر بهشتی آن را بیانیه انقلاب اسلامی می نامد. دیگر آن که تدوین کنندگان این قانون، گروهی از زبدگان و نخبگان و شماری شایان توجه از مبارزان و تلاشگرانی بودند که برای به ثمر نشستن این نهضت رنج ها کشیده و سختی ها بر خود هموار ساخته و سال ها درباره نظام آرمانی خود به مطالعه و مباحثه پرداخته بودند. نکته جالب توجه دیگر این است که هر یک از فصول و اصول این قانون، حاصل گفتگوها و تبادل نظرهایی است که در میان این خبرگان صورت گرفته است و بازتاب آرأ و اندیشه های عالمان و روشنفکران دینی است که هر کدام در زمینه یا زمینه هایی صاحب نظر بوده اند. اینک، پس از گذشت بیش از دو دهه از آن تلاش ستایش انگیز، اهمیت تبیین این قانون و مبانی نظری آن، به سبب قرائت های گوناگونی که در طی این سالها در عمل و نظر از آن شده است، بیش از پیش مطرح است و یکی از بهترین طرق انجام این مهم، مراجعه به دیدگاه های زبدگان و خبرگانی است که دست به تدوین آن یازیده اند. کتاب حاضر با همین انگیزه تهیه شده است و شامل نظرات تفصیلی و تفسیری آیت الله شهید دکتر بهشتی درباره قانون اساسی است که خود نقشی بس مهم در تدوین آن داشته است. بخش نخست دربرگیرنده گفتار ارزنده و روشنگر ایشان با عنوان "نظام سیاسی در قانون اساسی" است که به تاریخ 9/9/58 در حسینیه ارشاد تهران ایراد شده است. دومین بخش حاوی گفتاری از آن اندیشمند فرزانه است که با عنوان "پیرامون قانون اساسی" در تابستان 1358 در مشهد مقدس ایراد شده است. بخش سوم شامل گفتگوی مطبوعاتی ایشان درباره قانون اساسی است که در روزنامه جمهوری اسلامی به تاریخ پانزدهم تیر ماه 1358 منتشر شده است. دو پیوست نیز پایان بخش کتاب حاضر است: یکی خطبه دویست و هفتم نهج البلاغه امیرمؤ منان علی (ع) است که در آن به حقوق متقابل حکمران اسلامی و مردم پرداخته شده و بارها توسط آیت الله شهید دکتر بهشتی در فصل های اصلی کتاب مورد استفاده قرار گرفته است؛ دیگر، متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی مصوب 1358 است که به علت ارجاع فراوان به آن و به منظور تسهیل دسترسی خوانندگان آورده شده است.

سیل عظیم صادرات نظریات علوم انسانی غرب به حوزه های علمی و فرهنگی دیگر مناطق دنیا از جمله ممالک شرقی و اسلامی باعث شده است که نوعی واکنش منفعلانه در پذیرش و به کارگیری علوم انسانی را شاهد باشیم. به طوری که در حال حاضر اکثر این نظریات خاصه در حوزه ی علوم اجتماعی و بویژه در مدیریت و سازمان، مرزها و چهارچوب های علمی قضاوت و تصمیم‌سازی را مشخص و تبیین می نماید. این در حالیست که در مقام ثبوت و وقوع، نوعی ناکارآمدی ناشی از بیگانگی این نظریات با حوزه های فرهنگی و معرفتی بومی مشاهده می شود و وقتی در مقام اثبات و واکاوی این ناهمسازی و ناکارآمدی قرار می‌گیریم، مبادی و غایات این نظریات مورد سوال و ابهام واقع می شود. با این توصیف ضروری است برای یافتن تفسیری درست از ماهیت انسانی و شناختی جامع از ویژگی های انسان، به مبادی و مبانی انسان شناسی و هستی شناسی توحیدی مراجعه نمود. در این جهت، رجوع به قرآن کریم به عنوان مهم ترین محمل گفت و گوی مولوی و ارشادی حضرت حق با انسان طالب، زمینه‌ای بکر و الگو را برای طراحی مسیر رشد و تعالی فراهم می‌آورد.این پژوهش در صدد است تا با بهره گیری از روش "تفسیر موضوعی قرآن کریم" که روشی نسبتاً جدید در انجام پژوهش های قرآنی در عرصه علوم انسانی محسوب می گردد، به بررسی رفتارها و ویژگی های قوم بنی اسراییل و متقابلاً نحوه رهبری و شیوه های تعامل حضرت موسی علیه السلام در مواجهه با این قوم بپردازد. پژوهشگر با بررسی 1130 آیه از قرآن کریم، علاوه بر شناسایی رفتارها و ویژگی های این قوم، الگوی رهبری حضرت موسی علیه السلام در مواجهه با این قوم را که در بیان مبین قرآن آمده تبیین نموده است.

آشفتگی­ها، پیچیدگی­ها، تنوع، پویایی­ها، عدم قطعیت­ها و تغییرات سریع و فزایندۀ ملّی و بین­المللی در فناوری­ها، بازارها و کیفیت­های زندگیِ دنیای امروز، سازمان­ها را وادار می­سازد تا در جستجوی رهبرانی باشند که کمترین اشتباهات را در تصمیم­گیری­هایشان داشته باشند. رهبرانی که حساب­شده و با وسواسی خاص، تصمیم­های درست را اتخاذ کنند و رفتارهای مناسب و درستی را برای هدایت و رهبری پیروان به­کار گیرند. بنابراین، سازمان­های عصر حاضر باید در جستجوی رهبرانی باشند که به صورت «خردمندانه و حکیمانه» به هدایت و رهبری می­پردازند. این مقاله، با دیدی متفاوت، به ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی می­پردازد. گزارۀ اصلی این مقاله عبارت است از «ارائۀ نظریۀ رهبری حکیمانۀ اسلامی». این نظریه ترکیبی از رویکردهای عقلائی، مذهبی، اخلاقی و ارزشی به رهبری است و عرصۀ گسترده­ای را برای بررسی، مطالعه و پژوهش در رهبری و توسعۀ آن فراهم می­آورد. این نظریه، با تأکید بر حکمت رهبر، علاوه‌بر پرداختن به رفتار و ویژگی­های شخصیتی رهبر، زمینۀ مطالعۀ ماهیت و وجود رهبری را نیز ممکن می­سازد

چکیده:در پژوهش حاضر به بررسی مقایسه ای انقلاب اسلامی ایران و تحولات مصر می پردازیم و مفروضه آن این است که بدون این بررسی، فهم و تبیین انقلاب مصر ممکن نیست. پشتوانه نظری مقاله، نظریه فرایند انقلابی و همچنین، نظریه (فرصت سیاسی) در چارچوب جامعه شناسی جنبش های اجتماعی است. انقلاب اسلامی ایران فرصت سیاسی مناسبی جنبش انقلابی مصر فراهم نمود تا در زمانی کوتاهتر و با مصرف هزینه ای کمتر به پیروزی برسد، اما درس گیری رژیم مبارک ارتش مصر و ایالات متحده از انقلاب ایران موجب شده است آنها در پی محدود کردن فرصت اسلام گرایان برای تسخیر کامل فضای سیاسی و گذر از اسلام گرایی اجتماعی به اسلام گرایی سیاسی باشد.بر این اساس این پژوهش، به این پرسش اساسی می پردازد که انقلاب اسلامی ایران و انقلاب 25 ژانویه مصر، چه شباهت ها و تفاوت های با یکدیگر دارند؟ این پرسش به لحاظ نظری در چارچوب سیاست های مقایسه ای و جامعه شناسی انقلاب ها جای می گیرد.در قسمت نتیجه گیری نیز تلاش شد به این پرسش محوری پاسخ داده شود که کدام شرایط ساختاری و کارگزار مشابه یا متفاوت در جوامع ایران و مصر توانست فرص سیاسی مناسب را برای پیروزی جنبش های انقلابی در این کشورها فراهم کند؟ و انقلاب مصر تا چه اندازه متاثر از فرصت های سیاسی برآمده از انقلاب اسلامی ایران بوده است؟ در پاسخ، با بهره گیری از نظریه های فرایند انقلابی در تحلیل انقلاب ها و نظریه فرصت سیاسی در تحلیل جنبش های اجماعی، به مقایسه چند شاخص ماهیت رژیم پیشین، رهبری انقلاب، ایدئولوژی شیوه عمل جمعی در فرایند انقلاب، مبادرت شد.

در نوشته‌ی حاضر تلاش کردیم تا به پاسخ این پرسش دست یابیم که: از منظر امام خمینی«ره» و مقام معظم رهبری، آسیب‌های نقش نخبگان در حکومت اسلامی چیست؟ این مسأله را در بستر نظریه‌ی ولایت فقیه در باب حکومت بعد از معصوم به افراد خاصی واگذار شده است؛ افرادی که اوصاف و ویژگی‌های خاصی باید داشته باشند. حکومت چنین فردی طبق این نظریه، دارای مشروعیت است و هر فردی به تناسب جایگاه خود در برابر آن وظایفی به عهده دارد. در عین حال هر نوع مخالفت و استادگی در برابر آن شرعاً غیرمجاز محسوب می‌شود. آسیب‌های نقش نخبگان در حکومت اسلامی را به تخطی آنان از نقش‌های مورد انتظار معنا کردیم. بر این اساس، آسیب‌های نقش نخبگان، در سه محور بینشی، اخلاقی و رفتاری به عنوان ره‌آوردهای این تحقیق به شرح زیر بدست آمد:1ـ ساده اندیشی، عوام زدگی، واپسگرایی و تحجر، سطحی نگری، نگرش تک بعدی به اسلام، کج اندیشی، تزلزل ایمانی و معرفی، بی‌بصیرتی، خود باختگی و نقد ناپذیر در قلمرو معرفتی و شناختی.2ـ قدرت طلبی، دنیا طلبی، فزون خواهی، خود محوری، کتمان حقیقت، حق ناپذیر، بی‌انصافی و هراس از رویارویی با دشمن به عنوان آسیب‌های اخلاقی.3ـ اختلاف افکنی، تخطی از قانون، همسویی با دشمن، فراموش کردن مردم و ارزش‌های حقیقی، کوتاهی در حمایت از حق، شایعه سازی و تضعیف نظام اسلامی به عنوان آسیب‌های رفتاری و عملی، نخبگان مطرح شد. ضمنا به این نکته نیز اشاره شد که آسیب‌های شناختی و اخلاقی، در حقیقت پایه‌های آسیب‌های رفتاری به حساب می‌آیند.

یکی از ویژگی‌های بارز انقلاب اسلامی ایران صدور انقلاب بوده است. در این پایان نامه واحد سازمان نهضت های آزادی بخش از جنبه ایدئولوژی،سازمان،رهبری،اهداف وفعالیت های آن مورد مطالعه موردی توصیفی قرار گرفته است.بخش عمده اطلاعات مبتنی بر مصاحبه با تعدادی از اعضای اصلی سازمان است که به منظور شناخت همه جانبه آن و فهمیدن این موضوع که ایده صدور انقلاب اسلامی که مبنای فعالیت این سازمان بوده است چه ارتباطی با ایده صدور انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی داشته است این سازمان در طول حیات خود دو دوره را پشت سر گذاشته است، دوره اول با نام سازمان نهضت های آزادی بخش و دوره دوم با عنوان نهضت جهانی اسلام که وظیفه حمایت نظامی و فرهنگی در دوره اول و حمایت فرهنگیرا در دوره دوم از نهضت های آزادی بخش خارج از کشوربر عهده داشتند.هر دو سازمان به دلیل انحراف از اندیشه امام و اخلال در سیاست خارجی جمهوری اسلامی منحل شدند.

مدینه فاضله آرزویی دیرین است که در ذهن اندیشمندان هر عصری بوده و سودای تشکیل آن هر انسان فرهیخته ای را به تکاپو انداخته است. این مهم همیشه با مسأله ای همراه بوده است که در صورت وجود مدینه فاضله چه کسی توان و یارای هدایت سکان این کشتی سعادت را به سمت مقصد خواهد داشت. در این نوشتار سعی شده است تا با ارائه نظرات اندیشمندان برجسته پیرامون رهبری مدینه فاضله به بررسی و تطبیق این موضوع در آراء دو اندیشمند برجسته، حضرت استاد شهید مرتضی مطهری و کشیش مسیحی اورلیوس سنت آگوستین قدیس، پرداخته و پس از استخراج نقاط تشابه و اختلاف این نظرات با کسر نواقص آراء به یک نظریه مطلوب نائل شویم. نظریه ولایت فقیه به عنوان نظر مختار مورد تحلیل قرار گرفته و ارکان و ابعاد آن تشریح خواهد شد. در جهت رسیدن به این هدف در این پژوهش به ارائه مطالبی جهت شناخت مبانی و سیر تفکر این اندیشمندان پرداخته شده است. آشنایی با مبانی و مولفه های مدینه فاضله مانند عقل و عرف، قانون، به ویژه رهبری، نیز مورد نظر قرار گرفته است. شناخت نحوه حاکمیت حکومت های مطرح در طول تاریخ از لوازم قضاوت و داوری در چنین موضوعی است به همین جهت در بخشی از این پژوهش به انواع حکومت ها نیز پرداخته شده است. پس از بررسی و نقد آراء آگوستین بر مبنای دیدگاه های استاد مطهری، در یک بخش به نظریه ای با عنوان ولایت فقیه به عنوان مدعی رهبری در مدینه فاضله پرداخته و ابعاد و ارکان آن مورد بررسی قرار گرفته شده است.کلید واژه: رهبری- مدینه فاضله- ولایت فقیه- مطهری- آگوستین

وضعیت فتنه به شرایط سیاسی و اجتماعی، با مجموعه ویژگیهای مشخص اشاره دارد که در آن فضا، تشخیص حق از باطل با مشکل مواجه شده و لازم است راه های برون رفت از آن مورد توجه قرار گیرد. از آنجایی که دوره زمام داری امام علی علیه السلام یکی از دوران های مثال زدنی و عبرت آموز تاریخ سیاسی اسلام برای مواجه شدن جامعه اسلامی با فتنه های سنگین و شکننده است. مقاله حاضر با بهره گیری از روش تاریخی ـ تحلیلی به بررسی راه های برون رفت از فتنه در جامعه اسلامی از دیدگاه امام علی علیه السلام میپردازد. هدف اصلی این پژوهش، تبیین راه های خروج از فتنه با رویکرد گذار شرایط امروز جامعه اسلامی از فتنه پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری میباشد. بر این اساس، رعایت تقوای الهی، تقویت بصیرت، شناخت مراکز فتنه و افشای ماهیت آنها، ثبات قدم و پرهیز از احساسات به هنگام پیدایش فتنه، تکیه بر اصول و معیارها به جای سوابق افراد و شخصیت ها، پرهیز از تفرقه و اختلاف و رجوع به امام حق و رهبری صالح به هنگام پیدایش فتنه، به عنوان یافته های پژوهش معرفی و مورد تجزیه و تحلیل واقع شدند.

یکی از نظریه هایی که در مکتب کارکردی درباره انقلاب عرضه شده، نظریه چالمرز جانسون است. وی با اتکا به جامعه شناسی کارکردگرا، زمینه های بروز یک انقلاب را توضیح میدهد. ولی خود انقلاب را با تحلیلی روان شناسانه بازمیشناساند. از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران، به عنوان یکی از شکوهمندترین و فراگیرترین انقلابات در دنیا، همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است و تحلیل ها، تبیین ها و توصیف های متعددی از آن به عمل آمده است. برخی درصددند تا با استفاده از نظریه جانسون و با مقایسه و تطبیق شرایط خاص حاکم بر ایران عصر پهلوی، چنین نتیجه بگیرند که الگوی تحلیل «تحول انقلابی» جانسون تا حد زیادی با انقلاب اسلامی مطابقت دارد. در حالی که نظریه «تحول انقلابی» جانسون ضمن نادیده گرفتن نقش رهبری در انقلاب، در سه زمینه معناشناسی، روش شناسی و نظریه سازی، دارای ضعف های اساسی میباشد.این پژوهش، تا با نقد این دیدگاه با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و شیوه کتابخانه ای، با نقد نظریه «تحول انقلابی» جانسون، انقلاب اسلامی را به عنوان پدیده ای ماورای این تحلیل ها مورد بررسی قرار دهیم.

هدف از نگارش این رساله بررسی این موضوع بود که آیا در نظام سیاسی امامت معصوم (علیه‌السلام) که شخص امام از جانب خداوند متعال منصوب می‌شود رای و نظر مردم در حکومت و اداره امور اجتماع خود دارای نقش و تاثیر می‌باشند یا خیر؟ و بعبارت دیگر هدف بررسی اثبات این فرضیه بود که "نیروی ملت منبعث از رای و نظر آنان در شکل‌گیری حکومت امام (فعلیت یافتن ولایت امام معصوم) و موفقیت او در اعمال حاکمیت موثر و دارای نقش غیر قابل انکار است و وجود رای موافق مردم برای موفقیت امام در تشکیل حکومت و اعمال حاکمیت ضروری است ". بطور خلاصه می‌توان گفت مردم در نظام سیاسی امامت معصوم در دو مرحله دارای نقش موثر هستند (1) مرحله حدوث و شکل‌گیری حکومت (2) مرحله بقا و اعمال حاکمیت . مردم در مرحله حدوث که نقش آنها در بیعت تجلی پیدا می‌کند به ولایت امام منصوب فعلیت و عینیت می‌بخشند. در مرحله بقا و اعمال حاکمیت نیز مردم با حضور مستمر در صحنه از طریق شیوه‌هائی مانند نظارت عمومی، امر به معروف و نهی از منکر، شورا و مشورت ، نصیحت و خیرخواهی، انجام متقابل وظیفه توسط مردم و حاکم و... علاوه بر مشارکت در اداره امور جامعه موجبات حفظ و بقای حکومت اسلامی را فراهم می‌نمایند. اینک که اهمیت رای و نظر مردم در حکومت و اداره امور جامعه و حیطهء دخالت آنها از دیدگاه امیرالمومنین (علیه‌السلام) روشن و تبیین گردیده است ، ذکر این نکته را لازم می‌داند که این نیروی موثر و تعیین‌کننده را نمی‌توان در قالب و شکل خاصی برای همه ادوار منحصر دانست بلکه در زمانهای مختلف و از جمله در زمان غیبت امام معصوم (علیه‌السلام) که ولی فقیه عهده‌دار منصب امامت می‌باشد ساختار و شکل ظاهری آن متناسب با شرایط روز و مورد قبول جامعه قابل تغییر است .