جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

التشيع في الأندلس، از آثار مختصر دكتر محمودعلى مكى است كه در آن پيدايش و فعاليت شيعه در اندلس را از زمان فتح آنجا تا پايان دولت اموى بررسى كرده است. نام كامل اين كتاب عبارت است از «التشيع في الأندلس منذ الفتح حتى نهاية الدولة الأموية» اين كتاب، مقدمه ندارد و همچنين مباحثش به بخش و فصل و... تقسيم نشده است. در اين كتاب، مطالب متعددى تحت عناوينى گوناگون، مانند پيدايش حزب شيعى در مشرق، اقتدار حزب اموى در اندلس از زمان فتح اسلامى، سقوط خلافت اموى در مشرق و استقلال عبدالرحمن در اندلس و... آمده است. شيوه بحث نويسنده، تحليل تاريخى است كه بر اساس زمان وقوع حوادث تنظيم شده است. استاد رسول جعفريان در انتقاد از مطالب اين كتاب بر چند مطلب تأكيد كرده است: الف)- مؤلف، على‌رغم آنكه كوشيده است تا موضع علمى و بى‌طرفانه‌اى داشته باشد، در مواردى گرفتار لغزش و تعصّب شده است....؛ ب)- نكته دوم عدم دقت وى در ضبط درست برخى از وقايع تاريخى است كه نمونه آن نقل خبر فرار شمر بن ذى‌الجوشن به اندلس است كه به‌هيچ‌روى درست نمى‌نمايد. نمونه ديگر آنكه خبر مسموم شدن مالك اشتر را توسط معاويه، نسبت به قيس بن سعد بن عباده دانسته است؛ بااين‌حال، تلاش وى در نقل اخبارى پراكنده در زمينه تاريخ تشيع در آن ناحيه قابل توجه بوده و به لحاظ انضباط داخلى، بحثى مفيد و قابل استفاده است؛ ج)- نكته ديگر اينكه مؤلف در آغاز، معانى تشيع را روشن نكرده و على‌رغم آنكه در لابه‌لاى كتاب اشاراتى به فرقه‌هاى شيعى دارد، اما يك روحى كلى براى تشيع فرض كرده و بر مبناى آن از تاريخ تشيع سخن گفته است. اين روح كلى از نظر وى مسائلى است از قبيل باطنى‌گرى، تأويل‌گرايى، پرداختن به غيب و كهانت و پيشگويى و نهايت اعتزال. اينها مسائلى است كه بيشتر در حوزه تفكر باطنى اسماعيليه مطرح بوده است؛ د)- آگاهى‌هاى مؤلف از تشيع امامى، تنها به كتاب «ضحى الإسلام» احمد امين خلاصه شده و كمترين ارجاعى به منابع ديگر سنى - چه رسد به شيعه - در اين اثر ديده نمى‌شود. البته در مورد نكته اخير گفتنى است كه اشكال استفاده نكردن از منابع ديگر - به‌جز كتاب «ضحى الإسلام» احمد امين - مربوط به نگارش اوليه اين كتاب است كه به‌صورت مقاله بوده و در كتاب حاضر برطرف شده، ولى ساير اشكالات و از جمله اشكال عدم استفاده از منابع شيعى متأسفانه همچنان در كتاب حاضر باقى است. گفتنى است كه كتاب حاضر را كه قبلاً به‌صورت مقاله‌اى منتشر شده بوده، استاد حجت‌الاسلام رسول جعفريان، از عربى به فارسى ترجمه كرده و بخش نخست كتابى به نام «تشيع در اندلس» قرار داده و همراه با ترجمه مقدمه دكتر عزالدين عمر موسى بر كتاب «دررُ السمط في خبر السبط» و با مقدمه و حاشيه‌هايى توضيحى و انتقادى منتشر كرده است

«تاريخ الشيعة في ساحل بلاد الشام الشمالي» اثر هاشم عثمان، بررسى شيعه و ادوار تاريخى آن در سواحل شام مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1414ق نوشته شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهار فصل تنظيم شده است. نويسنده در ابتدا به تعريف حدود سرزمين‌هاى شام قديم و مخصوصاً ساحل بلاد شام پرداخته‌است. وى پس از بررسى اصل نامگذارى شيعه، اسمايى كه بر شيعه اطلاق گرديده را توضيح داده و سپس از نحوه ظهور و شكل‌گيرى شيعه و ادوار تاريخى كه شيعه در آن نواحى داشته سخن گفته است. در آخرين فصل كتاب بعضى از اعلام شيعه كه در اين مناطق زندگى مى‌كردند، همراه با تأليفاتشان معرفى گرديده است. برخى از اين افراد عبارتند از: شريف عبدالله (1395ق/ 1975م) صاحب كتاب‌هاى «صدق الخبر في خوارج القرن الثانى عشر» و «حكم مبتدع معتقدات القاديانيين» و شيخ عبدالعزيز كنعان صاحب «مكانة الاخلاق».

شيعة لبنان، العشيرة – الحزب - الدولة (بعلبك - الهرمل نموذجا)، اثر غسان فوزی طه، بررسی احزاب، عشیره‌ها و نظام سیاسی لبنان از دوران عثمانی تا استقلال آن می‌باشد که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در سه باب، تنظیم شده است. نویسنده ابتدا به بیان نحوه شکل‌گیری احزاب و طوایف در لبنان پرداخته و سپس شرایط اجتماعی و اقتصادی آن‌ها را مورد بررسی قرار داده است. در پایان نیز مباحث فرهنگی در لبنان بررسی شده است.

تاريخ النجف الاشرف، كتابى است به زبان عربى كه به موضوع بررسى تاريخ و جغرافياى شهر نجف اشرف، به عنوان يكى از شهرهاى مقدس اسلامى، مى‌پردازد. مؤلف اين كتاب را در جهت پاسخ به درخواست يكى از مراجع و با هدف آشنا ساختن خوانندگان با تاريخ يكى از شهرهاى مهم جهان، كه كالبد پيامبران بزرگى؛ چون آدم و نوح عليهما‌السلام و نيز بدن شريف اميرالمؤمنين على علیه السلام را در بر گرفته، به نگارش درآورده است. كتاب در سه جلد تنظيم گرديده است. جلد اول بر اساس فصول تنظيم شده و مشتمل بر هيجده فصل است.جلد دوم و سوم بر اساس قرون قمرى، از قرن اول تا قرن چهاردهم هجرى تنظيم گرديده است. در جلد اول، به معرفى همه جانبه نجف از خلال احاديث و رواياتى كه از پيامبر اكرم و ائمه اهل بيت عليهم‌السلام است، می پردازد.

تاريخ النجف الاشرف، كتابى است به زبان عربى كه به موضوع بررسى تاريخ و جغرافياى شهر نجف اشرف، به عنوان يكى از شهرهاى مقدس اسلامى، مى‌پردازد. مؤلف اين كتاب را در جهت پاسخ به درخواست يكى از مراجع و با هدف آشنا ساختن خوانندگان با تاريخ يكى از شهرهاى مهم جهان، كه كالبد پيامبران بزرگى؛ چون آدم و نوح عليهما‌السلام و نيز بدن شريف اميرالمؤمنين على علیه السلام را در بر گرفته، به نگارش درآورده است. كتاب در سه جلد تنظيم گرديده است. جلد اول بر اساس فصول تنظيم شده و مشتمل بر هيجده فصل است.جلد دوم و سوم بر اساس قرون قمرى، از قرن اول تا قرن چهاردهم هجرى تنظيم گرديده است. جلد دوم: در اين جلد وقايع و حوادثى كه در اين شهر از قرن اول تا انتهاى قرن سيزدهم قمرى روى داده، بيان گرديده و نيز اعلام و رجالى كه در خلال اين سال‌ها در اين شهر از دنيا رفته‌اند، معرفى گرديده‌اند.

الشيعة في موكب التاريخ، نوشته آيت‌الله جعفر سبحانى (متولد تبريز 1308ش) است كه به بررسى تحليلى و مستندِ پيدايش و سير تاريخى تشيع از دوره پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تا دوران خلافت عباسى مى‌پردازد. اين كتاب، نام كاملش «الشيعة في موكب التاريخ (دراسة موضوعية في نشئة الشيعة في ضوء الكتاب و السنة و التاريخ)» است. اين كتاب از يك مقدمه كه ناشر نوشته است و سه بخش (بحث در مورد پيدايش تشيع، پندارهاى مطرح‌شده درباره تشيع و تشيع در دوره اموى و عباسى) تشكيل شده است.

الزيدية قرائة في المشروع و بحث في المكوّنات، تأليف عبدالله بن محمد بن اسماعيل حميد الدين، از جمله نوشته‌هاى معاصر درباره فرقه زيديه، به زبان عربى است. كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و متن است. اگرچه كتاب، فاقد تبويب و فصل‌بندى به شيوه مرسوم نگارش است، اما يازده بحث اصلى مى‌توان در آن مشاهده نمود. نويسنده در نگارش مباحث، از نظم منطقى پيروى نكرده است؛ به‌عنوان مثال، معرفى فرقه زيديه در عنوان «الزيدية و الإمام زيد» آورده شده و يا «استعمالات الزيدية» كه به لحاظ منطقى جايگاهش در ابتداى مباحث است در اواسط آن ذكر شده است. كتاب به شيوه مستند نگارش نشده و از اشاره به منابع خوددارى شده است.