جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ذکر فضایل و مناقب خاندان نبوت از دیر باز زینت بخش اشعار شاعران بوده و ارتباط تنگاتنگی با ادبیات داشته است.عونی شاعر شیعی قرن چهارم هجری نیز از جمله شاعرانی است که قصاید و قطعات فراوانی در ثنا و ماتم اهل بیت علیهم السّلام دارد و در این سروده‌هایش آن‌چه را که شایسته مقام والای آن بزرگوارن بوده بیان کرده و عقاید و اعتقادات خود را نسبت بهامامت و ولایت امام علی علیه السّلام و یازده فرزندش ثابت کرده، و خلافت را به امر الهی حقّ آنان دانسته و از غیر آنان نفی کرده است.

عدّه‌ای بر این عقیده‌اند که از نظر عرفِ جامعه، رابط? خویشاوندی با انبیا و اولیای الهی به نوعی برای افراد حقانیت به همراه دارد چرا که اگر فلان فرد حق نبود و مورد تأیید پیامبر و امامان: که در نهایت کمال بشری می‌باشند نمی‌بود، ایشان با آنان وصلت و روابط خویشاوندی بر قرار نمی‌کردند. پس می‌توان این نتیجه را گرفت که هر‌‌کس با اینان رابط? خویشاوندی (به ویژه از طریق ازدواج) داشته باشد مورد تأیید آنان است و هرکس مورد تأیید اولیا و انبیای الهی باشد، می‌تواند ادعای حقانیت نماید.پاسخ این سوال که آیا رابط? خویشاوندی می‌تواند برای افراد حقانیت به همراه داشته باشد را باید در دو منبع الهی یعنی؛ قرآن کریم و روایات که مفسِّر و مبیِّنِ قرآن می‌باشند و عقل که مهمترین عطی? الهی به انسان است مورد بررسی قرار دهیم. دراین رساله در بررسی دیدگاه قرآن و سنت، به این نتیجه رسیده‌ایم که خداوند رابط? خویشاوندی با افرادی همچون اولیا و انبیای خود را، عاملی برای حقانیت افراد نمی‌داند و این موضوع را به گونه‌های مختلف در قرآن رد و نفی نموده است. در عوض عوامل دیگری همچون تقوا، ایمان، قلب سلیم و از همه مهمتر تبعیت از ولی‌ای که از سوی خداوند بر مردم آمده است را عاملی برای حقانیت آنان می‌داند. به گونه‌ای که برخی همچون فرزند نوح به علّت پیروی نکردن از پیامبر خداوند از اهلیّت با این ولی خدا ساقط می‌شود و خداوند میان او و دیگر سرکشان فرقی قائل نشده و او را با دیگران عذاب می‌نماید.و همچنین أهل‌بیت: نیز در روایات خود، رابط? خویشاوندی با ایشان را در حقانیت افراد موثر نمی‌دانند بلکه علاوه بر تشویق و ترغیب مردم به ایمان، عمل صالح و تقوا، ولایت و تبعیت از ایشان که شرط پذیرش و قبولی طاعات الهی است، را عامل حقانیت ذکر می‌کنند، به گونه‌ای که فردی همچون فرزند نوح، همان‌گونه که قبل‌تر به آن اشاره شد به خاطر سرکشی‌اش از ولیّ خدا، از اهلیت ساقط می‌شود امّا فردی که نه تنها با أهل‌بیت: رابط? خویشاوندی ندارد، بلکه حتّی هم نژاد با ایشان نیز نمی‌باشد، حقانیت پیدا می‌کند و به مقامی‌ می‌رسد که أهل‌بیت: در حق او می‌فرمایند: «منّا اهل البیت».و همچنین در این رساله بعد از بررسی معنای لغوی حقانیت و این‌که چه کسانی حق و معیار تشخیص آن می‌باشند, به این نتیجه رسیدیم که هر کس با حق مخالفت نماید باطل است، و این مطلب را به عنوان یک قانون کلّی و همیشگی بیان کرده‌ایم که اگر فردی هر چند از خویشاوندان بسیار نزدیک أهل بیت: باشد، امّا در صورتی‌که با ایشان مخالفت و دشمنی کند نه تنها نمی‌تواند ادعای حقانیت داشته باشد بلکه او فردی است باطل.

1ـ آموزش قرآن به حسب معلم ، متعلم و سطح آموزش متفاوت و دارای مراتب است که در عالی ترین مرتبه معلم خداوند و متعلم رسول الله ( صلی الله علیه و آله ) و سطح آموزش از عقول بشر خارج است . و در مرتبه بعد طبقاتی از خلایق قرار دارند. انحصار آموزش قرآن به آموزش روخوانی ، قرائت و حفظ الفاظ نه تنها ظلمی آشکار است بلکه ترفندی از سوی بد خواهان برای به حاشیه راندن قرآن و به تبع آن معلمان حقیقی قرآن که در رأس آنان اهل بیت ( علیهم السلام ) هستند.2ـ معلم قرآن ، که در فرهنگ اهل بیت ( علیهم السلام ) از جایگاه بی بدیلی برخوردار است وظیفه تشویق و زمینه سازی برای یادگیری متعلم را دارد و رکن اصلی در یادگیری متعلم است.3ـ جایگاه تعریف شده در لسان قرآن و اهل بیت ( علیهم السلام ) زمانی برای معلم قرآن محرز می شود که از نیتی پاک برخودار بوده و خود او در مسیر تعیین شده از سوی آنان برای دست یابی به کمال انسانی قدم بردارد. همچنین به دنبال تحقق اهداف متعالی بوده و اصول صحیح آموزش قرآن مورد تأیید ایشان را در عمل پذیرفته باشد . 4ـ اهداف آموزش قرآن منطبق بر اهداف نزول قرآن است. که از اهم آنان انذار ، تذکر ، تفکر ، فهم ، پذیرش و خضوع ، افزایش ایمان و توکل ، تقوی و تهذیب اخلاق ، خروج از ظلمات به نور ، دست یافتن به سبک زندگی قرآنی و اقامه قسط است . و بدیهی است که بر این اساس رویکرد و روشهای آموزش تعیین می گردد.5ـ در بررسی آموزش قرآن پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله ) متوجه اصولی خواهیم شد که بر این آموزشها حاکم است.6- تغییرات روز افزون در شرایط مخاطبان ، ابزار های آموزشی و ارتباطی ایجاب می نماید که روش های نوین و روز آمد آموزش قرآن مطابق با شرایط مذکور طراحی شود .7ـ هر روش ابداعی برای آموزش قرآن در صورتی که از اصول حاکم مذکور پیروی نموده و اهداف نزول قرآن را دنبال نماید پذیرفته و در غیر این صورت مردود خواهد بود.

مدح و منقبت اهل بیت (علیهم السلام) همواره مورد توجه شاعران و ادیبان قرار گرفته است. بسیاری از شاعران در پرداختن به این شیوه از آیات قرآن و روایات بهره برده‌اند و به فراز‌های مهم زندگی این بزرگواران اشاره کرده‌اند. شیخ هاشم کعبی از جمله‌ی این شاعران است که شعر خود را به نام مبارک چهارده معصوم (علیهم السلام) زینت بخشیده و آن را از روی اعتقادات عمیق و ارادتی خالصانه انجام داده است. از آن‌جا که بیشتر اشعار این شاعر گرانقدر در مدح، منقبت و رثای اهل بیت به خصوص رثای امام حسین (ع) و تبیین واقعه‌ی کربلاست،‌ وی را شاعر اهل بیت نامیده‌اند. کعبی در اشعارش به موضوعاتی از قبیل غصب خلافت، حدیث منزلت، ولایت امام علی (علیه السلام) و ...اشاره نموده است. همچنین در دیوان وی ابیات قابل ملاحظه‌ای است که به ظهور مهدی موعود (عج) اختصاص یافته؛ که خواهد آمد و انتقام فاجعه‌ی کربلا را خواهد گرفت. ناگفته نماند دیوان این شاعر فرهیخته، از لحاظ ساختار و اسلوب، از جایگاه بالایی بر‌خوردار بوده است. از سوی دیگر، شاعر به تمام اغراض شعری مرسوم و معمول روزگارش همچون مدح، فخر، رثا، حماسه، غزل و ... پرداخته و در بیشتر آن‌ها دستی توانا داشته،وی همچنین در سرودن شعر، از توریه،‌ ضرب المثل، تشبیه، جناس و غیره بهره برده، به گونه‌ای که باید گفت، شعر وی آراسته به متانت ترکیب، جزالت لفظ و روانی و یکپارچگی است. اما نگارنده در این پژوهش برآن است تا به شرح و تحلیل موضوعی و محتوایی اشعار وی بپردازد و از خلال آن به گوشه‌ای از فضایل این بزرگواران اشاره کند.

یکی از مباحث مهم اعتقادی بحث خداشناسی است. در این زمینه اهل بیت (علیهم السلام) به عنوان احیاگران بزرگ توحید مباحث دقیق و عمیقی بیان فرمودند و به شبهات مطرح از سوی افراد و گروههای مختلف پاسخ دادند در این پژوهش به بررسی و تبیین این پاسخ‌ها، در سه حوزه ذات و صفات و افعال پرداخته شد.در حوزه ذات، با توجه به پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام)، وحدت عددی و نوعی از خداوند نفی شده و وحدت حقیقی برای خداوند اثبات شد. و در فهم‌پذیری اوصاف خداوند هم، تشبیه و تنزیه از ذات خداوند نفی شد و تنزیه در عین تشبیه و تشبیه در عین تنزیه برای خدا ثابت شد و به سوالات مطرح در مورد صفات سلب شده از ذات خداوند بر اساس پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) اشاره شد در حوزه صفات، ضمن نفی نظریه اشاعره و معتزله، نظریه عینیت ذات با صفات اثبات شد ودر ادامه به شبهاتی که در مورد برخی از صفات ذاتی و فعلی و همچنین خبری در روایات مطرح شده، اشاره شد. در حوزه افعال، به حقیقت قضا و قدر در پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) به خصوص سازگاری آن با اختیار انسان تأکید شد و سپس بداء و جایگاه آن در تقدیر مشروط بیان شد و در ادامه با ردّ نظریه جبر و نظریه تفویض، نظریه امر بین الامرین که جمع بین فاعلیت خدا و فاعلیت انسان است براساس پاسخ‌های اهل بیت (علیهم السلام) اثبات شد و در ضمن هر بخش نکات مهم مورد استفاده در روایات بیان گردید.روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و بر اساس کتاب شریف توحید صدوق صورت گرفت.

امامت پيشوايان معصوم علیه السلام از دو محور قابل اثبات است: قرآن و روايات معتبر. آيه مودت و رواياتى كه در ذيل تفسير اين آيه آمده به روشنى امامت و ولايت عامه اهل بيت علیهم السلام را ثابت می كند. این نوشتار با توجه به اين آيه و رواياتى كه از طريق اهل سنت نقل شده، مباحث خود را در چهار محور؛ 1ـ ذوى القربى كيانند؟ 2ـ بررسى روايات مربوطه؛ 3ـ رد شبهه های مخالفان؛ 4ـ دلالت آيه بر امامت؛ ارائه می كند و به پژوهش در تفسیر آیه مودت بر اساس منابع اهل سنت می پردازد.

این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکردی تفسیری به بررسی قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن میپردازد. اهمیت این پژوهش از آن جهت است که میتواند مبنایی برای باورهای شیعی در بحث قلمرو علوم ائمه علیهم السلام باشد. نتیجه پژوهش حاضر این است که خداوند به پیامبران خود، در قلمروهای مختلف علوم مانند علوم طبیعی، حوادث گذشته و آینده، ملکوت آسمانها و زمین، امور پنهان از حواس و... دانشهای ویژهای بر حسب مصلحت عطا کرده است. بخش دوم این پژوهش نشان می دهد که این علوم ویژه، اختصاص به پیامبران نداشته و غیر پیامبران مانند: لقمان، طالوت، ذوالقرنین، مریم و... نیز بر حسب اراده و مصلحت خداوند از علوم ویژه در قلمروهای یاد شده برخوردار بودهاند. بنابراین، باور به گستردگی قلمرو علوم برگزیدگان خداوند، غلوّ نیست و در صورتی که با دلایل معتبر چنین علومی برای امامان اهلبیت علیهم السلام اثبات شود، قابل پذیرش و دارای پشتوانه قرآنی است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی فرایند تأثیر زیارت مشاهد اهل بیت علیهم السلام بر رشد اخلاقی، در صدد پاسخ گویی به پرسش هایی است که چیستی رشد اخلاقی، چرایی زیارت مشاهد اهل بیت علیهم السلام از منظر اخلاق و اثرات زیارت مشاهد اهل بیت علیهم السلام بر نفس و ساحت های آن و چگونگی این اثرگذاری را دنبال می کنند. رشد اخلاقی همان کمال روحی و آراستگی به فضایل اخلاقی است، که در فرایند «تربیت اخلاقی» با پاک سازی و تضعیف موانع و همچنین با ایجاد و تقویت عوامل در هریک از ساحت های بینشی، گرایشی و توانشی حاصل می شود. در تربیت اخلاقی، متربی نیازمند روش هایی است تا رشد اخلاقی را در ساحت های سه گانه تحقق بخشد، زیارت یکی از روش های تربیت اخلاقی است که با رفع و یا تضعیف موانعی مانند شک و تردید، دنیاگرایی و آثار ذنوب، و همچنین با ایجاد و تقویت عواملی مانند معرفت، امید، یاد خدا و ایمان موجب بالندگی در هریک از ساحت های بینشی، گرایشی و توانشی و سرانجام رشدِ اخلاقی متربی می شود. گفتنی است که این پژوهش به روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.

با توجه به اینکه یکی از شاخص های مهم در سیره اهل بیت علیهم السلام ستیز با آشفتگی های تفرقه و فراگیر ساختن روح همدلی در عرصه های مختلف فکری و سلوک اجتماعی و سیاسی است، تا از اندیشه ها و رفتارهای متفاوت، برآیندی مثبت در مسیر تکامل جامعه پدید آید، هدف این مقاله، پاسخ به این پرسش اساسی است که مقتضای چنین سیره ای- با در نظر گرفتن اندیشه ها و آرای متغایر افراد که بستر تنوع و حتی اختلاف توقع ها، سلیقه ها و مواضع می شود و می تواند منشا از هم پاشیدگی انسجام جامعه اسلامی گردد- در پی ریزی همدلی اجتماعی چیست؟ این تحقیق، با روش اسنادی- تحلیلی و در راستای ترسیم مختصات جامعه سازوار و متکامل، به این نتیجه رسید که سبک زندگی معصومین علیهم السلام، در قبال آرا و رفتارهای مخالف، بر مبنای تنوع گرایی همراه با انسداد بی راهه های گمراهی و انحراف فکری و نمایاندن حق ناب از طریق تضارب اندیشه ها و دیدگاه های متقن و انتظام یافته بر پایه اصول عقلانی و حریم اراده الهی است.

مفهوم علم الکتاب که در قرآن کریم از آن یاد شده است به منزلة یکی از فضایل اهل بیت علیهم السلام، نقشی اساسی در اثبات ولایت تکوینی اهل بیت علیهم السلام دارد؛ به گونه ای که در برخی روایات، اهل بیت به سبب دارا بودن این معرفت خاص قادر بر تصرف تکوینی معرفی شده اند. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و گردآوری کتابخانه ای از یک سو فراتر از بحث مصداق شناسی، به ارتباط دو مفهوم «علم الکتاب» و «علم من الکتاب» و آثار تکوینی مترتب بر این ارتباط پرداخته ایم و از سوی دیگر بر عدم تفکیک این علم از اراده و قدرت تأکید ورزیده ایم. نتیجه اینکه توجه به این نکات نقشی اساسی در اثبات ولایت تکوینی اهل بیت از طریق آیة علم الکتاب خواهد داشت.