جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه وحدت مذاهب اسلامی ظاهرا برای نخستین بار توسط نادرشاه افشار در روز تاجگذاری وی اعلام گردید. این اندیشه که بر اساس نیاز و ضرورت زمان مطرح شد در کنار اهداف نظامی نادر، زمینه های ورود ایلات و طوایف اهل سنت را به ارتش وی فراهم آورد. نخستین گروه های طوایف اهل سنت طی دهه اول فعالیت نادر، پس از فتح هرات، وارد ارتش او شدند. این روند پس از آن هم ادامه یافت. این طوایف بنابر نقش برجسته ای که در نبردهای خارجی و داخلی نادر ایفا نمودند، به نوبه خود بر روی تصمیم گیری های نادر تاثیر گذاردند. نخستین مورد از نقش ایل های اهل سنت در سیاست گذاری نادر به هنگام محاصره بغداد در سال 1146 هجری روی داد. هنگامی که مزار امام ابوحنیفه، امام مذهب حنفی در کاظمین توسط برخی از سربازان متعصب شیعی مورد بی حرمتی قرار گرفت. امرای نظامی اهل سنت تقاضای ممانعت از تکرار این عمل را کردند. نادر نه تنها دستور جبران خسارت را داد، بلکه زیارت مزار ابوحنیفه و اعطای نذورات به آن را هم در برنامه های زیارتی خود گنجانید که در سال 1156 هجری موفق به اجرای آن شد. دومین مورد از نقش ایلات اهل سنت در تصمیم گیری های نادرشاه به هنگام شورش خوارزم در 1155 ق روی داد. پس از کشته شدن والی منصوب نادرشاه بر خوارزم،‌ و بروز اغتشاش و هرج و مرج در آن ایالت، سران اوزبک و خوارزمی اهل سنت از شاه خواستند ابوالغازی خان پسر ایلبارس، خان پیشین خوارزم را که به دستور نادر کشته شده بود، به عنوان والی جدید برگزیند.

در این مقاله به بررسی تغییرات ساخت اجتماعی بازار تهران به عنوان یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی ایران پرداخته می شود. منظور از ساخت اجتماعی ساخت هنجاری بوده و تغییرات نیز در یک بازه زمانی پنجاه سال بررسی شده است.محور این مطالعه هنجارهای اخلاقی مربوط به کسب وکار می باشند که ما در این مقاله از آنها تحت عنوان «هنجارهای اخلاق اقتصادی» نام می بریم. بررسی تغییرات هنجارهای اخلاق اقتصادی از آن جهت دارای اهمیت است که پایبندی به هنجارهای مذکور بروز هرگونه تخلف اقتصادی در بازار را محدود می ساخته است. لازم به ذکر است که این هنجارها از دستورات مذهبی نشات می گرفته اند.در این تحقیق تغییرات ساخت اجتماعی بازار تهران با استفاده از روش کیفی و مصاحبه عمیق با 27 نفر از کسانی که در بازار تهران در نقش های مختلف اقتصادی و غیراقتصادی فعالیت داشته اند بررسی و واکاوی شده است.یافته های این تحقیق نشان می دهد تغییراتی در ساخت اجتماعی بازار تهران پدید آمده و پایبندی به هنجارهای اخلاق اقتصادی در بازار تهران کاهش یافته است. به علاوه مصاحبه شوندگان پس از اشاره صریح به تنزل پایبندی به این هنجارها؛ به پیامدهای آن مانند رواج دروغگویی، دغل بازی و کلاهبرداری در بازار تهران اشاره کرده اند. همچنین بر اساس یافته های این تحقیق می توان ادعا نمود که کاهش پایبندی به هنجارهای اخلاق اقتصادی در بازار تهران تحت تاثیر، تغییر ارزش ها بوده و تغییر ارزش ها نیز از طریق مکانیسم تغییر بافت نیروی کار در بازار تهران بر پایبندی به هنجارهای اخلاق اقتصادی تاثیرگذار بوده است.

با روی کارآمدن ایلخانان در ایران، ایرانیان و دستگاه دیوانسالاری آنان دست اندرکار بازسازی سنت ها و روشهای گذشته شدند. سکه های دوره ایلخانی نشان دهنده تحولات سیاسی، اجتماعی و مذهبی است که با بررسی آنها می توان به برخی از تحولات آن دوره پی برد.این سکه ها، از سوی ایلخانانی چون غازان خان، اولجایتو و ابوسعید در میانه سالهای 1296 /696 و 1336 /737 ضرب شده اند. برخی از آنها، شاهکارهایی از خطوط منقور هستند که پیام سکه ای اسلامی دارند. مغولان دارای تسامح و تساهل مذهبی بودند و این امر در مورد سکه های آنان نیز آشکار است. اولین حاکمان مغول با اینکه دارای مذهب دیگری بودند، اما نقوش اسلامی در سکه های آنان وجود دارد. برای مثال، هولاکو مذهب بودایی داشت و همسرانش مسیحی بودند، اما در سکه هایش شعارهای اسلامی وجود دارد. از زمان تشکیل حکومت ایلخانان، با اینکه برخی از آنان اسلام آوردند و پیام های اسلامی در سکه ها وارد شد، اما نام و القاب ایغوری نیز بر سکه ها نقر می شد. از زمان سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) به خاطر تغییر مذهب وی از تسنن به تشیع، سکه ها دارای عبارات شیعی بخصوص علی ولی الله و نام دوازده امام شد. این عبارات، از سال 710 هجری در سکه ها رسمیت یافت و در نهایت، در دوره همین ایلخان نامهای خلفای راشدین برای اولین بار در سکه های مغولان نمایان شد. اطلاعات استخراج شده از روی سکه ها، نشان می دهد در ابتدا ایلخانان تعصبی نداشتند و برخی علامتهای مربوط به مسیحیان، یهودیان و اویغورها در سکه های آنان وجود داشت. همچنین از خطوط فارسی، عربی و اویغوری استفاده می کردند، اما در اواخر حکومت ایلخانان گرایشهای سیاسی و مذهبی باعث ظهور و حذف برخی از شعارهای مذهبی گردید.

جهانی شدن، با مفاهیمی چون فشردگی جهان، وابستگی بخش های گوناگون جهان، ادغام، هم گون سازی و گسترش تاثیرگذاری و تاثیرپذیری و ... همراه است. هم چنین آن را زمینه ساز شکل گیری سیاست فرابین الملل دانسته اند.باید گفت درباره آثار این پدیده، بر روی جنبه های گوناگون زندگی بشر، از جمله دین، بحث های فراوانی شده است. در این مقاله، مبحث مشترک تمامی ادیان، یعنی موعودگرایی را دریچه ورود به عرصه جهانی شدن قرار داده ایم. این موضوع که راه بردمحوری در حوزه دیپلماسی است، از وجوه گوناگون بررسی شده است.

استواری مبانی فقهی شیعه وامدار پویش ها و کوشش های بی وقفه مجتهدان و تلاشگران این عرصه است. بحث «شروط راوی» یکی از مباحث عمده و محوری در زمینه مقبول یا غیرمقبول بودن حدیث است. نوشتار حاضر در پی مطالعه و بررسی شرط «ایمان» یا «مذهب» است. نگارنده در این مقال نشان داده است که در اشتراط این شرط نسبتا نوپدید و به تعبیر صریح تر در پای بندی به این شرط حتی در میان متقدمان امامیه نیز اتفاق نظر وجود ندارد، دلیل این امر هم وجود شماری راوی با مذهبی غیر از «مذهب امامی» ‌در میان راویان شیعه است که اگرچه در خصوص توثیق آنها میان رجالیان اختلاف نظر است اما در عمل، بسیاری از فقها - که عمدتا حدیث شناسی و عالم به علوم حدیث بوده اند - با علم به این شرط، با استناد به روایات چنین افرادی حکم و فتوای خود را صادر نموده اند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقاله حاضر كه گوشه يی از يك تحقيق اجتماعی معاصـر اسـت، منحصـراً بـه رويكردهـای شاعران عصر مشروطيت به مساله دين می پردازد و نشان می دهد كه برخی از شاعران اين عصر آن چنان درگير مسايل سياسی می گردند كه مجالی برای پرداختن به مذهب نمی يابنـد و حتـی گاه با مظاهر آن مخالفت می كننـد. امـا گروهـی ديگـر، حـذف آن را از زنـدگی اجتمـاعی روا نمی دانند و در تمامی رويدادهای اجتماعی از عنصرهای مذهبی به مثابه معيار استفاده می كنند. عمده ترين مسأله يی كه در اين مقاله بر آن تكيه شده اين است كه به دليل رواج جريانهای روشنفكري و نفوذ بيگانگان و تهاجم فرهنگ دين ستيز غرب، حضـور مـذهب در جامعـه كـم رنگ می شود. اگر چه مشاهده می شود كه مراسم آيينی دست كم در زندگی فـردی مـردم، هـم چنان نقش ايفا می كند. به هر روی مسايل دينی بسياری در شعر اين دوران ثبت و بعضاً تحليل شده است. اما بـدان دليل كه پرداختن به تمامی آنها اين نوشته را از صورت مقاله بيرون می برد، به بيان چند مسأله و از جمله بی توجهی به دين، تفرقه، قرآن، مسجد، قانون خدا و... بسنده كرده ايم.

مقاله حاضر موضوع تعامل دین و سیاست را به مثابه یکی از مهم ترین مسایل دوران وزارت خواجه نظام الملک طوسی که گاه به تصریح و گاه تلویحا در سیاست باز تابیده است، بررسی می کند.بنابراین ابتدا به اختصار به مساله پیوند میان دین و سیاست را که پیش زمینه مبحث اصلی است، اشاره کرده، سپس نحوه شکل گیری سیاست مذهبی خواجه را با تاثیرپذیری از این زمینه ها در عصر غزنویان و اوایل دولت سلجوقی، نشان داده ایم.در بخش های بعدی کوشیده ایم گوشه یی از باورهای مذهبی خواجه را که متین بر عقاید مذهب شافعی و کلام اشعری استوار است و عمده ترین سازنده شخصیت وی به شمار می آید و بر تمامی شئونات زندگی و اندیشه های سیاسی اش اثر دارد، معرفی نماییم.در پی این مسایل با طرح دو روی داد مهم عصر خواجه، یعنی به کارگیری کارگزاران حکومت با معیارهای معین مذهبی و تاسیس مدارس نظامیه به منظور تقویت مذهب حاکم بر جامعه و تامین نیروهای مورد نیاز حکومت، این نوشته را به پایان می بریم.