جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

از میان همه خصوصیات و فضایل اعلای امیرالمومنین علی (ع)، شاید اعجاب آورترین آنها، عدالت ایشان را می توان بیان کرد که آن حضرت نه تنها در بیان و در بعد فردی، بلکه در عمل فردی و در جامعه و مسند حکومتی و مدیریتی نیز در هیچ شرایط و موقعیتی، از اعمال آن فرو نگذارده است. به این سبب، کنکاش در زوایای بیان نظری و سیره عملی آن بزرگوار در مساله عدالت برای جامعه ای که می خواهد پایه های حکومتی و مناسبات اجتماعی خود را بر مبنای دینی و دستورات الهی پایه گذاری کند، بسیار ضروری می نماید؛ چرا که آموزه های حکیمانه آن حضرت در این زمینه به همراه سیره عملی ایشان می تواند برای چنین جامعه ای الگوی عملی بسیار شایسته ای قرار گیرد. لذا در این مقاله تلاش شده است که به روش توصیفی - تحلیلی و تحلیل محتوا به این مساله پرداخته شود که برای این منظور بعد از بیان نظری این مساله در قران کریم و در دیدگاه پیامبر بزرگوار اسلام (ص)، ابعاد مختلف عدالت از منظر امیرالمومنین علی (ع) و در سیره آن حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تلاش شده است که حتی المقدور برای عملی شدن آن پیشنهادهایی ارائه شود.

بشر معاصر در آخر زمان نیست، اما به گونه ای رفتار می کند که گویی در آن است. آیا این رفتار بازتاب طبیعی سبک زندگی امروز بشر است؟ برخی از فیلسوفان و جامعه شناسان، دوره معاصر را دوره گذار از قرائت ها و روایت های کلان می نامند. بیشتر معتقدند همگان در برزخی به سر می بریم که آینده آن تاریک و گذشته اش برآمده از خطا و اشتباه است. بشر امروزی دیگر نه ادعای بندگی دارد و نه سمت خدایی را می پسندد. از گذشته بریده و به آینده بدبین است. لذا همه چیز را می پذیرد و هیچ چیز را بر نمی گزیند. بسیاری این دوره را عصر پسامدرن یا فراتجدد می نامند. اما نیاز به پیامبر معنوی در کدامین دوره بیشتر است؛ دوره ای که برخی از روی یأس و برخی از روی ترس آن را عهدی متفاوت با پیش می بینند، یا دوره ای که انسان خود را خدا نامید و از آسمان برید؟ به دیگر سخن، چه زمانی این بشر خاکی به پیامبران نیاز دارد؛ در عهد کودکی و بازی، عصر غرور و جوانی یا هنگام پیری و کوری؟ در مرحله دوم چگونه پیامبری او را متقاعد و قانع می سازد؟ این نوشتار با مفروض برشمردن مساله حیرانی بشر امروزی، به دنبال یافتن طرح پاسخی به پرسش های فوق است. اساس سخن در فرضیه «گفتمان پیامبری خاتمیت ندارد» نهفته است و اصل مهدویت از علایم حیات جاویدان این گفتمان به شمار می رود. گفتمان مهدویت نیز در چارچوب قوانین طبیعت ظهور می یابد.

تحولات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران در دوران قاجار جامعه به‌ شدت سنتی ایران را در ‌برابر امواج تمدن غربی قرار داد و در مجموع، شرایطی به وجود آورد که تا آن زمان برای جامعه ایران بی ‌سابقه بود. پژوهش حاضر در ‌پی پاسخ‌ گویی به این پرسش است که آیا شرایط ویژه اجتماعی و فرهنگی عهد قاجار تاثیری در شعر و نقاشی این دوران گذاشته است؟ و اگر پاسخ مثبت است، آیا تاثیر پدید آمده در این دو حوزه هنری مشابه بوده است یا خیر؟بدین‌ منظور نخست با بررسی شرایط اجتماعی و فرهنگی ‌عهد قاجار و پژوهش در شعر و نقاشی این دوران در می ‌یابیم که، در هر دو حوزه جریان ‌های چهارگانه متناظری وجود داشته که دو جریان از آنها کاملا جدید است. تمسک شاعران و نقاشان به شیوه ‌های گوناگون بیان هنری چیزی نیست جز آزمونی برای برون ‌رفت از بحران اجتماعی -‌ فرهنگی دوران قاجار.نتیجه ‌گیری مقاله آن است که شرایط اجتماعی مشترک تاثیری واحد در این دو هنر بر جای گذاشته؛ تاثیری که سرگذشت آنها را به گونه ‌ای دور از انتظار به یکدیگر شبیه ساخته است.

پرسش از هستی و کشف معنا و هدف زندگی، به یکی از پردغدغه ترین مسائل عصر حاضر تبدیل شده است. داستایفسکی، به عنوان یک مومن، در جستجوی معنای واقعی زندگی است. او، دو اصل ایمان به خدا و اخلاق را معنابخش زندگی و جهان می داند. از نظر او، همه آدمیان تعالی طلب اند؛ معتقد است که بدون تردید، پست ترین انسان ها نیز در جست و جوی خدا هستند و با تمام وجود می دانند که هرگونه اشتباه در این راه، به بی راهه می انجامد. بدون وجود خدا، هستی بشریت پوچ و بی معنا است؛ زیرا انسان همواره دو مسیر را در جلوی روی خود می بیند که باید یکی را انتخاب کند، اما می داند که به تنهایی نیز قادر به یافتن راه هدایت و سعادت نیست. لذا نیاز به هدایت الهی را در وجود خود احساس می کند. بنابراین فقط خداست که می تواند او را نجات دهد. اما اخلاق نیز به عنوان امری معنابخش به زندگی، مورد توصیه و سفارش داستایفسکی است. با عمل خود احساس رضایت می کند و این احساس آرامش را به زندگی و جهان و آدمیانی که در این عالم زندگی می کنند، انتقال می دهد؛ و لذا زندگی را بامعنا می بیند.

علمای اصول اهداف یا مقاصد تشریع را به مقاصد کلی و مقاصد جزیی تقسیم کرده اند. مقاصد کلی را هم در سه نوع ضروریات، حاجیات و تحسینیات آورده و ضروریات را منحصر در مقاصد خمسه دانسته اند، که عبارتند از حفظ دین، نفس، عقل، نسل و مال. نویسنده مقاله حاضر با ارایه مختصری از سیر تکامل تاریخی این نظریه، اشکالات و کاستی های نظریه مذکور را بررسی، و ضرورت الحاق مقاصد دیگری به مقاصد خمسه را تبیین کرده است. مهمترین اصلی که باید به این مقاصد افزوده شود «اصل عدالت» است که چون روحی در تمام کالبد شریعت جاری است. همچنین با توجه به این که بسیاری از احکام اسلام برای حفظ امنیت جامعه تشریع شده اند، اضافه کردن مقصد «حفظ جامعه» لازم است. بنابراین، باید حفظ جامعه و اقامه عدل را به مقاصد ضروری افزود. مقاصدی چون «حفظ آزادی» و «اخلاق مداری» نیز مقالاتی دیگر را می طلبد.