جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جان رالز (۱۹۲۰-۲۰۰۲) را می‌توان یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین فیلسوفان سیاسی معاصر دانست. کوشش اصلی او متمرکز بر استخراج اصولی برای عدالت ناظر به نهادهای اصلی اجتماعی (ساختار بنیادین جامعه) است. او به این منظور چهارچوبی را مبتنی بر نظریه کلاسیک قرارداد اجتماعی طرح می‌کند که بر اساس آن اصول عدالت، حاصل توافق بی‌طرفانه اشخاص آزاد و برابر در موقعیتی برابر و منصفانه (موقعیت نخستین) است؛ اصول عدالت برآمده از این موقعیت منصفانه (اصل اول ‌(برابری در حقوق و آزادی‌های اساسی)، اصل دوم (مرکب از دو اصل برابری منصفانه فرصت‌ها و اصل تفاوت))، به عنوان عدالت به مثابه انصاف شناخته می‌شود. رالز در کتاب نظریه عدالت در سه بخش، شرح عناصر اساسی نظریه خود را به پیش می‌برد: در بخش نخست پس از توضیحی مقدمات پیرامون روش خاص خود در چهارچوب اصول عدالت و تمایز آن با بدیل‌های موجود (نفع‌گرایی و شهودگرایی)، به توصیف اصول عدالت پرداخته و سپس به روش استنتاج این اصول و اثبات برتری آن را نسبت به بدیل‌های موجود می‌پردازد. بخش دوم نظریه به نهادهای حاصل از عدالت به مثابه انصاف اختصاص دارد؛ رالز در این بخش توضیح می‌دهد که از میان نظامات سیاسی موجود دو نظام سوسیالسیم لیبرال و دموکراسی مالکیت‌محور، با الزامات دو اصل عدالت سازگار هستند؛ بخش سوم نظریه عدالت به اثبات پایداری جامعه بسامان (جامعه برآمده از عدالت به مثابه انصاف) اختصاص دارد. در این بخش رالز اثبات می‌کند که اولاً عدالت به مثابه انصاف با روانشناسی اخلاقی بشر سازگار است و ثانیاً اصول عدالت به مثابه انصاف بخشی ذاتی از خیر انسان است (استدلال مشهور به مساوقت). اما رالز در گردشی مشهور به لیبرالیسم سیاسی می‌کوشد برخی تناقضات نظریه عدالت را مرتفع ساخته و مشخصاً استدلال مساوقت را با اجماع همپوشان جایگزین سازد. هدف درس‌گفتارهای درس‌گفتارهای نظریه عدالت جان رالز با تدریس دکتر مصطفی زالی ، مواجهه‌ای مستقیم با عناصر اصلی نظریه عدالت جان رالز از طریق خوانش کتاب مختصر او، عدالت به مثابه انصاف: یک بازگویی است. این کتاب حاصل ویرایش جزوه درسی رالز برای تدریس نظریه عدالت در دانشگاه هاروارد است و می‌توان آن را بیانی موجز از مسائل اصل دو کتاب نظریه عدالت و لیبرالیسم سیاسی دانست. در ذیل خوانش این کتاب و در حاشیه شرح و بسط عناصر اصلی اندیشه او، به برخی از مفاهیم اساسی دیگر مانند مفهوم عقل عمومی اشاره شده و پاره‌ای از انتقادات وارد بر نظریه او و منازعات شکل‌گرفته ذیل نظریه همانند نظریه ایدال در برابر نظریه غیرایدال، ضرورت یا عدم ضرورت توجیه رئالیستی هنجارها و حدود مشروع مداخله دولت در اقتصاد به اجمال بیان می‌شود.