جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث پیرامون امام "علیه‌السلام" از مباحث بسیار مهم و ضروری در سلسله مباحث کلامی و اعتقادی است . امام "علیه‌السلام" در نزد شیعه حافظ شریعت و مفسر واقعی قرآن کریم و احکام اسلام است . لذا عقلا امام "علیه‌السلام" می‌بایستی فردی آگاه نسبت به اصول و فروع دین و احکام مسایل آن باشد. چرا که اگر امام "علیه‌السلام" آگاه به این مسایل نباشد، امامت وی لغو و بیهوده خواهد بود ولی اینکه امام "علیه‌السلام" از کلیه مسائل و علوم دیگر آگاه باشد، اعتقاد به آن عقلا واجب نیست . چرا که بدون این علم و آگاهی، امام "علیه‌السلام" می‌تواند آنگونه که شایسته است تمامی وظایف مربوط به امامت جامعه مسلمین را به انجام رساند. از طرف دیگر، با توجه به نظر حکما درباره علم و ادراک و مراتب قوه عقل در انسان بخصوص در انسان کامل، اینکه امام "علیه‌السلام" بعضی از امور غیبی را بداند و به آن‌ها آگاه باشد عقلا جایز است و امام می‌تواند به خواست و اراده الهی از بعضی از این امور آگاه و مطلع گردد. ولی اینکه عقلا واجب باشد امام "علیه‌السلام" این امور را بداند، دلیلی وجود ندارد. همچنین با دقت در اخبار و روایات متعدد و نیز بررسی تاریخی زندگی ائمه معصومین "علیه‌السلام" این نتیجه بدست می‌آید که علاوه بر جواز عقلی اطلاع و آگاهی از غیب برای امام "علیه‌السلام" این امر محقق گشته است و آنان به لطف الهی از این علم برخوردار گشته‌اند.

این رساله در پی آن استکه به این پرسشپاسخ گوید که آیا نوگرایان دینی (محمدحسین‌نایینی، عبدالکریم سروشو سیدمحمدخاتمی) در نظریه پردازی پیرامون تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد توفیقی داشته‌اند یا خیر؟ و برای پاسخ به این پرسشاین فرضیه مطرح شده استکه نوگرایان مذکور از آنجا که قبلا مسئله تقابل عقلانیتو شریعترا در اندیشه خود حل نکرده‌اند در نظریه پردازی خود پیرامون موضوع فوق دچار بن‌بستهستند.تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و تحقق آزادی در جامعه منوط استبه عقلانی شدن دولتو سیاست .شاخص‌های عقلانی شدن دولتو سیاستعبارتند از پیدایشو گسترشحوزه عمومی فعال و متکثری که به عنوان میدان نهادی تعاملاتگفتمانی و عرصه عقلانیتارتباطی جایگاه اصلی سیاستو تعیین اهدافو غایاتدولتبوده و مانع از اجبار و سلطه‌ی دولتبر فرد میشود و همچنین تقدس‌زدایی و خشونت‌زدایی و راززدایی از سیاست .مدل دین شناسانه مناسبحوزه عمومی و سازگار با دولتو سیاستعقلانی مدل دین شناسانه‌ی کثرگرا (در هر سه سطح درون دینی، بیرون دینی و بین الادیانی) استکه امکان گفت‌وگو و مفاهمه معطوفبه توافق میان زیر نظام‌های اعتقادی در درون یکدین، ادیان گوناگون و ادیان آراء و اندیشه‌های غیر دینی و حتی ضد دینی درباره امور عمومی را فراهم می‌آورد و تنها با اتخاذ چنین رویکرد دین شناسانه‌ای میتوان از حضور دین در حوزه عمومی سخن گفتبدون آنکه آن حوزه تخریبو مضمحل شود.هر سه نوگرای دینی مورد بحثدر این رساله در اندیشه سیاسی خودخواهان تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و در همان حال خواهان حضور دین در حوزه‌های عمومی بوده‌اند.دین‌شناسی نایینی شکل‌گرا و فقهی است .دین‌شناسی شکل‌گرا ضد تکثر و انحصارگرا بوده و در صورتورود به حوزه عمومی سیاست ، امور عمومی را از آن حوزه خارج ساخته و در نهایتبه تخریبو اضمحلال حوزه عمومی منجر شده و بنابر این عقلانی شدن دولتو سیاستتحتاین مدل ممتنع است .بنابر این فرضیه‌ی رساله دائر بر عدم توفیق نایینی در نظریه پردازی پیرامون تحدید حدود قدرتدولتتایید میشود.دین‌شناسی معرفت‌شناختی سروشکثرت‌گرا و سازگار با عقلانیتارتباطی و مقتضیاتو شاخص‌های عقلانی شدن دولتو سیاستبوده و در نتیجه تناقضی در اندیشه وی در بابتحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و حضور دین در حوزه‌ی عمومی وجود ندارد.مدل دین‌شناسانه خاتمی نیز انطباق و سازگاری قابل قبولی با دین‌شناسی معرفت‌شناختی سروشداشته و بنابر این میان اندیشه سیاسی وی در بابلزوم تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و ابتنای سیاستبر گفت‌وگو و مفاهمه و حضور دین در حوزه عمومی سازگاری وجود دارد.نتیجه آنکه تلفیق گفتمان سیاسی خاتمی و گفتمان دینی سروشمیتواند به پیدایشو گسترشحوزه عمومی فعال و متکثر بر مبنای عقلانیتارتباطی و عقلانی کردن دولتو سیاستو در نتیجه به جمع موفق دین و آزادی و تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد منجر شود.

تبیین پیوند جوهری میان فلسفه نظری و اخلاق کانت از یکسو و اندیشه های سیاسی وی از سوی دیگر، موجب شد که در آغاز این رساله، طرحی از فلسفه نظری و فلسفه اخلاق کانت ارائه شود. سپس به ابعاد گوناگون اندیشه های سیاسی کانت در باب فلسفه تاریخ ، رابطه اخلاق و سیاست، روشنگری، آزادی، برابری و استقلال، بنیادهای فلسفی جامعه مدنی ، قانون اساسی ، نیروهای سه گانه ، دمکراسی نمایندگی و نظام جمهوری ، شورش ، نافرمانی و انقلاب ، نظریه دارایی ، جایگاه زنان، صلح پایدار، نهاد دین و نهاد سیاست، و سرانجام نقش فیلسوفان در برابر قدرت سیاسی ، تبیین ، تحلیل و نقادی شده است.

از آنجائیکه در جهانی پر از شور و بلوا و آمیخته با نگرانی و اضطراب زندگی می‌کنیم زندگی که اضطراب آن ناشی از جنگها و کشتارها و از برخوردهای قدرتهای استکبای که در همه حال حاصل نابودی و تباهی گروهی از مستضعفان می‌باشد، اشاره‌ای مختصر به موضوع قراردادها، مشروعیت قراردادهای بین‌المللی، حکمیت و موارد کاربرد آن شده است . چون شگفتی در این است که دولتهای قلدر چنین وانمود می‌کنند که کوشش و تلاششان در این جنگ‌افروزی و فتنه‌گریها حفظ صلح و امنیت جهان است و اظهار می‌دارند که برای استقرار صلح ناگزیر در برخی از مناطق زمین نیرو پیاده کنند جنگ بین‌المللی اول و دوم بر اثر مطامع و خودبینی اینگونه از قدرتمندان بزرگ جهان پدید آمد، جنگی بود که آتش آن تر و خشک را سوزاند و میلیونها بشر را نابود کرد، جنگی که علاوه بر فقر و مرض و گرسنگی مشکلاتی صخت و اندوههای جانکاه از خود برجای گذاشت . با بررسی موارد فوق روشن می‌شود که دعوی دولتهای بزرگ و مقتدر در تلاش به اصطلاح برقراری امنیت جهانی سخنی جز گزاف نمی‌تواند باشد. در پایان بخش صلح، معاهدات زمان حضرت رسول (ص) اشاره بیان شده و علل پذیرش صلح از جانب جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی اشاره بیان شده است لازم به توضیح است نظرات فقهی تعدادی از علماء شیعه و سنی در باب صلح نیز جمع‌آوری و سرآغاز بحث می‌باشد. و اما بحث جهاد که با توجه به گستره مطالبی که در این موضوع وجود دارد بیشتر متن این پایان‌نامه را به خود اختصاص داده است . شمشیر حضرت علی (ع) و پیروان مکتب او که بر مبنای خداشناسی و انسان‌شناسی حرکت کرده‌اند تشبیه شده با شمشیری که چون چاقوی جراحی در دست طبیبی بصیر و ثقه قرار گرفته و جز معیشت حق در آن دیده نمی‌شود. این شمشیر در صدد از بین بردن جانی که جلوگاه عظمت الهی و شعاعی از اشعه ربانی در او باشد نیست . این جهاد شمشیری است که گلشن جهانهای آدمیان را که میهمان چند روزه خوان گسترده الهی هستند از خارهای زهرآگین پاک نموده آنان را آبیاری می‌نماید. در آئین اسلام کشیدن شمشیر و در معرض کشتن و کشته شدن، فقط و فقط برای اجرای قوانین نورانی الهی که تامین کننده سعادت دنیا و آخرت انسانهاست دیده شده و هر نوع زورگویی و سلطه طلبی و منفعت‌گرایی و لذت‌پرستی و خودکامگی که متاسفانه اغلب جنگها بر مبنای آنها شعله‌ور می‌شود، نفی و مردود شمرده شده است . در این بخش کلیاتی در مورد جهاد از دیدگاه لغت‌شناسان، اصطلاح انواع جهاد - جهاد از دیدگاه قرآن، فلسفه جهاد، شروط جهاد - دفاع و تعریف دفاع مشروع - غزوات حضرت رسول (ص) - وجوب جهاد - سیمای رزمندگان - مقام و فضیلت شهداء - احکام ایران - احکام جزیه - موارد ترک قتال - احکام غنیمت - احکام بغاه و در پایان نگاهی به جنگ تحمیلی و تاثیرات آن بر روناد حرکت انقلاب از منابع فقهی و روایی، تفسیری و تاریخ اسلام با توجه به موضوع پایان‌نامه که صلح و جهاد در اسلام بوده در حد وسع و توان مطلب جمع‌آوری شده است .

فارابی و توماس آکوییناس نمایندگان مهم فلسفه اسلامی و مسیحی هستند که مطالعه در اندیشه های فلسفی و سیاسی آنها میتواند به سنجش ما از امکان گفتگوی میان فلسفه اسلامی و فلسفه مسیحی یاری رساند. مطالعه عقلانیت سیاسی به معنای درک نوع نقش و جریان عقل در ارکان نظام سیاسی در این دو فیلسوف دینی شاهد تفاوت هایی در عقلانیت سیاسی آندو هستیم. اگر چه هردوفیلسوف ارسطو گرا و مشایی هستند و نقطه شروع ظریه عقل هردو از کتاب درباره نفس ارسطوست. در حالی که فارابی آرمان گرا، طرفدار نظام واحد و یکپارچه در مدینه فاضله است و با بهره گیری از اسلام و فلسفه افلاطون و نوافلاطونی به تشریح اوصاف جامعه مطلوب، طبقه بندی بهتر از جامعه و مضادات نظام مدینه فاضله میپردازد. آکوییناس همت اصلی خود را بر تدوین کلام مسیحی می گمارد و در اندک نوشته های سیاسی خود تاکید بر عقل را فرع بر ایمان و وحی اما مهم ارزیابی میکند.

اندیشیدن به شیوه فلسفی به سیاست ابداع متفکران یونان باستان است. فضای این زایش و پویش فلسفی و فکری پولیس است. پولیس دارای ویژگیهایی است که آن را به صورت واحد دینی، سیاسی، فرهنگی و فکری درمی آورد. در این سیستم که محدود به یک شهر و حوالی زارعی آن بود بین کلیت و تربیت (پایدیا) و پولیس و عدالت و همچنین بین پولیس و سعادت رابطه برقرار می شد و همین رابطه سرمنشا پیدایش فلسفه سیاسی است. علاوه بر اینها در پولیس مفاهیمی مانند برابری (ایسونومیا)، و برتری سخن (لوگوس) و ... نیز حضور دارد. در اندیشه افلاطون شاید بتوان کلیت فلسفه سیاسی وی را با عدالت و رابطه آن با پولیس توضیح داد و در دیدگاه ارسطو نیز پولیس را می توان در چشم انداز علل اربعه قرار داد و آرا وی را در این خصوص استخراج نمود. آرای فلاسفه مذکور در متن پولیس و با فرض آن به عنوان قالب اندیشگی و طرح اصلاحات بویژه در ند ارسطو صورت گرفته است. در جهان اسلام، فلاسفه مسلمان مکرر از مفهوم مدینه بهره گرفته اند که این اصطلاح ارتباطی با محیط انضمامی سیاسی آنها نداردو حاصل اقتباس از کلیت فلسفه یونان است. این عدم ارتباط با عالم خارج در فارابی به اخلاف وی(من جمله ابن باجه) رسید و از عللی بود که مانع تاثیر جدی فلسفه در تمدن اسلامی شد. فارابی علاوه بر اینها از شرح الاسم و حصر عقلی نیز در بررسی مدینه ها استفاده می کند که در فلسفه سینکرتیسنی وی با عناصری از اندیشه های ارسطویی، افلاطونی و نوافلاطونی ترکیب شده است.

مطالب مورد بحث و بررسی دراین رساله عبارت است از : - مقدمه و پیشگفتاری درباب ادله شیعه دراثبات حجیت سنت اهل بیت (علیهم‌السلام) - ادله شیعه از کتاب - آیه تطهیر و دلالت آن بر عصمت - شبهاتی دراطراف آیه تطهیر و پاسخ به شبهات - آیه اولی‌الامر- استدلال رازی برعصمت بوسیله آیه‌اولی‌الامر- شبهاتی دراطراف تعیین اولی‌الامر و پاسخ به شبهات - ادله شیعه از سنت - حدیث ثقلین - سند حدیث - دلالت حدیث ثقلین بر عصمت - مناقشات ابوزهره پیرامون حدیث ثقلین - سخنی چند پیرامون مناقشات - اهل بیت چه کسانی هستند ؟-دلایل عقلی و کیفیت دلالت آنها.

پژوهش حاضر در مورد مبانی فکری اندیشه و عملکرد سیاسی شیخ عبدالکریم زنجانی یکی از فیلسوفان و مراجع تقلید ناشناخته جهان اسلام می باشد که بیش از 70 جلد اثر در موضوعات فلسفهاسلامی، فقه سیاسی، کلام و اعتقادات ، اخلاق و سایر موضوعات اسلامی بر جای گذاشته است. زنجانی در زمره اندیشمندان اصلاح طلب در جهان اسلام به حساب می آید که خصومتهای مذهبی تحجد، تحجر و شیوع افکار انحرافی را مهمترین عوامل عقب ماندگی جهان اسلام می دانست. با توجه به معضلات اجتماعی جهان اسلام تولید علم بکنند. به نظر ایشان تشکیل حکومت اسلامی از ضروریترین نیازهای جهان اسلام است. حکومت بر اساس شایسته سالاری، عدالت محوری و حضور و مشارکت مردم در حکومت اسلامی بر مبنای مشورت و شوری و نظارت مردم بر عملکرد حاکمان اسلامی از شاخصه های حکومت اسلامی مد نظر وی می باشد.