جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم در علوم قرآنی بحث تفسیر آیات متشابه است در طول تاریخ مکتب‌ها و مشرب‌های گوناگون کلامی به این مهم پرداخته‌اند. معتزله، اشاعره و امامیه از آن جمله‌اند هرکدام از این مکتب‌ها با تکیه‌بر مبانی اعتقادی و کلامی خود به‌گونه‌ای آیات را تفسیر کرده‌اند که علی‌رغم تفاوت‌هایی که باهم دارند در برخی موارد دارای شباهت نیز هستند. مسئله اساسی که این تحقیق در پی آن است بررسی تطبیقی آراء تفسیری سید مرتضی در امالی با تفاسیر کشّاف، مفاتیح الغیب و المیزان در حیطه‌ی توحید است. نخست آیات مطرح‌شده در امالی به لحاظ سبک‌شناسی و گونه شناسی بررسی‌شده و با روش تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان، فضای گفتمانی حاکم بر میراث تفسیری وی در بغداد تحلیل گردیده سپس تفاوت‌ها و شباهت‌های آن با تفاسیر کشّاف، مفاتیح الغیب و المیزان در زمینه آیات مرتبط با توحید بررسی و تحلیل ‌شده همچنین میزان توجه هر یک از این تفاسیر به روش تفسیر قرآن به قرآن و استفاده از روایات و روش اجتهاد عقلی در طی تحقیق تبیین گردیده است. بررسی ها نشان می‌دهد که آراء تفسیری وی در امالی تحت عنوان «تأویل» بیان‌شده برای هر آیه معمولاً چند تأویل آورده و به‌جز موارد اندکی همه‌ی آن‌ها توسط وی پذیرفته ‌شده است. سبک وی در تفسیر آیات به این صورت است که از روش تفسیر قرآن به قرآن، استشهاد به اشعار و مثال‌های عرفی و روش اجتهاد عقلی فراوان استفاده کرده اما از احادیث پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و صحابه و خصوصاً اهل‌بیت کمتر بهره برده است. به لحاظ گونه شناسی مباحث أمالی شامل توحید، عدل، نبوت، معاد، جبر و اختیار، کیفیت خلقت، لغت، نحو، بلاغت، مباحث اخلاقی، تاریخی، نزول قرآن هست. به لحاظ تحلیل محتوا به مباحث کلامی خصوصاً توحید و مباحث ادبی بیشتر پرداخته ‌شده است و روش اجتهاد عقلی در تبیین آیات بیشتر به ‌کار رفته است. به لحاظ تحلیل گفتمان استفاده از واژه‌هایی مانند «تأویل» دارای ارزش تجربی، رابطه‌ای و بیانی، در برخی موارد عدم ذکر گوینده مطلب، دارای ارزش تجربی، استفاده از ضمایر «نا» و «کُم» دارای ارزش رابطه‌ای و بیان وجوه مختلف برای یک آیه و پذیرش همه‌ی آن‌ها به‌ جز موارد معدود دارای ارزش بیانی است. بینامتنیّت به‌صورت نقل ‌قول از متکلّمین، اهل لغت، نحویّون و محدّثین و غیره و بیناگفتمانیّت به‌صورت استفاده از روش اجتهاد عقلی معتزله و شعر و مثال‌های عرفی هست. بافت اجتماعی حاکم بر بغداد از نظر تنوّع فرق و مذاهب اسلامی و برخی اساتید معتزلی سید مرتضی در آراء تفسیری وی در أمالی اثرگذار بوده است. هرکدام از این تفاسیر به‌گونه‌ای با تکیه ‌بر مکتب فکری نویسنده خود از روش تفسیر قرآن به قرآن و اجتهاد عقلی بهره برده‌اند. مفاتیح الغیب و المیزان بیشتر صبغه‌ی فلسفی دارند. در این تفاسیر به‌ غیر از المیزان از روایات کمتر استفاده شده است. استفاده از مثال‌های عرفی و اشعار عرب در أمالی بسیار پررنگ است به‌گونه‌ای که مخاطب را قانع می‌کند که بدون تسلط کامل بر آن‌ها نمی‌شود قرآن را فهمید. در کشّاف و المیزان معمولاً نظر نهایی نویسنده درباره‌ی آیه مشخص می‌شود ولی در مفاتیح الغیب و مخصوصاً أمالی نظر نهایی مشخص نیست و برای آیه چند توجیه ذکر می‌شود.

دوره صادقین علیهماالسلام یکی از دوره‌های ویژه تاریخ اسلام می‌باشد، از ویژگی‌های مهم این دوره ترویج و رشد فرقه‌های گوناگون می‌باشد که از این لحاظ، عصر کنونی ما بی‌شباهت به آن دروه نیست، لذا هدف تحقیق حاضر این است که شیوه‌های مقابله با فرقه‌های مختلف را از سیره صادقین علیهماالسلام، به روش تحلیل محتوا به دست آورده تا الگوی مناسب برای مقابله با فرق مختلف در عصر کنونی باشد.فرقه‌های عصر امام باقر و امام صادق علیهما السلام، به فرقه‌های درون شیعی (کیسانیه،زیدیه وغلات) و فرقه‌های برون شیعی (جهمیه،خوارج، قدریه، مرجئه و معتزله ) تقسیم شده و روش‌های برخورد صادقین علیهماالسلام با فرق مذکور مورد دقت و واکاوی قرار گرفته است.بعد از مباحث کلی که در فصل اول آمده در فصل‌های بعدی روش‌های برخورد با فرق درون شیعی و فرق برون شیعی ذکر شده و به صورت کلی هر کدام به دو قسمت روش‌های ایجابی و روش‌های سلبی تقسیم شده‌اند، نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری ازشیوه‌های مواجهه با فرق درون شیعی و برون شیعی، مانند تبیین، امربه معروف و نهی از منکر، ارجاع به قرآن و سنت، رد و انکار، لعن و نفرین و... شبیه به هم هستند، هرچند برخی از شیوه‌های برخورد با فرقه‌ها، متفاوت می‌باشد، همچنین نشان می‌دهد که اخلاق مداری و انصاف، منطق و عقل گرایی سیره صادقین علیهماالسلام در برخورد با همه فرقه‌های زمان خود بوده است، که الگوی کاملی برای مقابله و مواجهه با فرقه‌های مختلف در زمان ما می‌باشد.

در رسالهحاضر هدف اصلی شناسایی گونه های متفاوت سکونتگاههای غیر رسمی در سطحشهرستان تهران ، با تاکید بر راهکارهای ساماندهی مبتنی بر توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی می باشد . بدین منظور چارچوب نظری مدلی ترکیبی از نظریات مکتب اقتصاد سیاسی فضا و نظریات ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاههای غیر رسمی بوده است. بدین منظور مطالعه میدانی در 2 بخش صورت گرفته است بخش اول مطالعه میدانی از سکونتگاههای غیر رسمی خجیر و کرشت از بخشداری مرکزی ، و سکونتگاههای مرتضی گرد ، رشید آباد ، دانگه ، باغ رضوان ، میان آبادو خورائین از بخشداری آفتاب و سکونتگاههای غیر رسمی تپه اکبری ، اسلام آباد شمالی و فرحزاد از شهر تهران،از این رو فرمی با عنوان شناسنامه محلات تدوین گردید و پس از تکمیل آنها در محلات ،با استخراج اطلاعات و شناخت مشخصه های اصلیو بررسی شباهت ها و تفاوت ها ، سکونتگاههای مورد مطالعه در 4 گونه اصلی دسته بندی شده اند. 1) روستا – شهرها2) روستای خارج از محدوده شهر3)بافت حاشیه ای و کاملا خودرو4) سکونتگاههای غیر رسمی درون شهری. در بخش دوم ، پس از انجام گونه شناسی ،بخشی از سکونتگاههای غیر رسمی واقع در بافت محله فرحزاد به عنواننمونه موردی از گونه روستاهای غیر رسمی درون شهری مورد مطالعه قرار گرفته است . روش به کار رفته ،پیمایش از طریق تکمیل پرسشنامه می باشد . جامعه آماری 590 خانوار و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 147 خانوار محاسبه گردیده است.در انتها برای تحلیل و استخراج داده های پرسشنامهنرم افزار SPSSمورد استفاده قرار گرفته است .در فصل آخر بعد از معرفی گونه ها و مشخصه های اصلی هرکدام که سوالات اصلی تحقیق بوده اند،راه حل های کلی ساماندهی در سه بخش ساماندهی اجتماعی ، ساماندهی اقتصادی و ساماندهی کالبدی (بر روی نقشه پیشنهادی ) ارائه گردیده است .

در فرهنگ و تمدن ایران اسلامی، تجلید به عنوان یکی از شاخه های مهم هنر کتاب آرایی و کتاب سازی، از موضوع های ثمربخش تاریخ تمدن عالم اسلام محسوب می شود که توانسته است با نفوذ معنوی خود حتی در تاریخ تمدن جهان تأثیر به سزایی بگــذارد. بی تردید آگاهی از چگونگی این تأثیر و نقش قابلیت های فکری و هنری ایرانیان بر هنر تجلید گستره ی وسیعی از جغرافیای جهان، از هنگام آغازین تحولات تا تعالی آن، بخش در خور توجهی از علل و عوامل شکوه و جلال معنوی و فرهنگی یکی از تمدن های بزرگ بشری را تبیین می کند. رشد و توسعه ی نگرش حاکمان، عالمان و هنرمندان ایران دوران اسلامی در سایه ی نقش و تأثیر فرهنگ ایرانی- اسلامی، سبب تحول گونه های متعدد و متنوع تجلید (از حیث مواد و مصالح مورد استفاده، فن ساخت و طرح و نقش) در حوزه ی تمدن ایران اسلامی گردیده است.در این رساله ضمن بررسی اجمالی جایگاه هنر تجلید در حوزه ی تمدن ایران اسلامی و نیز فن شناسی و تحولات ساختاری مواد و مصالح و نقش و طرح های مورد استفاده در آن، با بهره گیری از روش مشاهده و بررسی میدانی جلدهای شاخص دوره های مختلف و نیز آثار مکتوب قدیم و جدید، فنون و گونه های مختلف جلدسازی در تمدن ایران اسلامی به تفکیک دوره های تاریخی، شناسایی، طبقه بندی و تحلیل گردید.

عنوان این پایان نامه گونه شناسی اخبار تحریف شده مربوط به شش خلیفه نخست در منابع تاریخی مشهور اهل سنت است . سوال اصلی این رساله به این شرح می باشد: تحریف اخبار مربوط به شش خلیفه نخست پیامبر اکرم6 در منابع معروف اهل سنت به چه میزان و در قالب چه گونه هایی صورت گرفته است؟فرضیه: تحریف اخبار مربوط به شش خلیفه نخست پیامبراکرم در منابع معروف اهل سنت به میزان گسترده ای صورت گرفته و در قالب هایی چون تحریف در اسامی و حذف کردن سخنان، تبدیل سخنان ومبهم ساختن واقعه شکل گرفته است.با توجه به این که مورخین و محدثین اهل سنت در حوزه تاریخ اسلام به خصوص سیره نبوی مشهور هستند ودر غالب پژوهش های تاریخی به کتب آنها استناد می شود ما درصدد بررسی منابع معروف آنان هستیم و می خواهیم در این رساله با بررسی گزارشات آنها خیانت ها و پنهان کاری های این مورخین معروف را برملاء کنیم . از آن جائی که اصل در قبول گزارشات تاریخی وثاقت مولفین آنها و قرار نگرفتن در معرض اتهام به خیانت و فریبکاری است لذا در این پژوهش اثبات می شود که مورخین و محدثین بزرگ اهل سنت درصدد پنهان کاری و خیانت در گزارش های تاریخی هستند و حقیقت آنها را از ما مخفی کرده و ما را از اشراف کامل به واقعه تاریخی دور می کنند. به همین علت نمی توان گزارشات آنان را خصوصا در مسائل اختلافی و وقایع حساس تاریخی اخذ کنیم. و به این نتیجه می رسیم که اگر می خواهیم به گزارشات اطمینان پیدا کنیم و به وقایع تاریخی اشراف کامل داشته باشیم باید به منابعی تکیه کنیم که دور از هر گونه خطا و اتهام به خیانت و پنهان کاری باشد. درپایان ذکر این نکته لازم است که ما در این رساله به اخباری که توسط مورخین و محدثین اهل سنت تحریف شده اند می پردازیم لذا این پژوهش شامل تحریف چاپی یعنی تحریفی که از جانب ناشرین در چاپ کتب تاریخی اعمال می شود نمی گردد.

با اینکه سابقه علمی باستان شناسی در آذربایجان شرقی به سالهای 62-1960 توسط چارلز برنی بر می گردد ولی غیر از همین کاوش نمی توان فعالیت دیگری در این زمینه یادآور شد و با توجه به این امر بسیاری از دوره ها منجمله دوره آنن که یکی ازپیچیده ترین دوره هی موجود در باستان شناسی منطقه شمال غرب ایران بوده و مسایل بسیار مهم و اساسی را به همراه دارد بدرستی مورد بررسی قرار نگرفته اند. حفاری هایی که از سال 1378 در محوطه باستانی مسجد کبود تبریز آغاز شد باعث روشن شدن گذشته پیش از اسلام این شهر گردید که تا آن لحظه متاسفانه غیر از متون آشوری و ارمنی هیچگونه دلیل باستان شناختی در این باره موجود نبود و موجودیت آن را بدون توجه به واقعیت های تاریخ به زمن هارون الرشید نسبت می دادند. پنج فصل حفاری در این محوطه باعث کشف تعداد قابل توجهی تدفین مربوط به عصر آهن گردید که به لحاظ اعتقادی که در جوامع پیش از تاریخ در رابطه با دنیای مرگ موجود بوده این قبور حاوی ظروف و اشیایی بودند که برای تامین حیات واپسین به همراه متوفی گذاشته شده بود. با در نظر گرفتن اینکه سفال فراوانترین و متنوع ترین مصنوعاتی است که مطالعه دقیق آن می تواند راه گشای مسایل ارتباطی میان فرهنگها ی مختلف باشد لذا در این تحقیق سعی شده است که با طبقه بندی و گونه شناسی سفال های مکشوفه از قبور این محوطه باستانی اولا خود محوطه معرفی و جایگاه آن در عصر آهن معلوم گشته ثانیا ارتباط آن با مکان های هم عصر روشن گردد.

مساجد با هر نوع کاربریبه عنوان مقدس‌ترین مکان در دین اسلام پیوندی مستحکم با زندگی مردم داشته است ، گرچه کارکرد مساجد عبادت است اما مسلمانان فقط در مساجد عبادت نمی‌کنند ، قاعده‌ی کلی‌تر بر این امر استوار بوده است‌که یک بنا بتواند چند منظور را بطور همزمان برآورده سازد. چند منظوره بودن در معماری ترکیبی دوره‌ی تیموری به اوج خود می‌رسد. از ویژگی‌های معماری ترکیبی مساجد به عنوان قلب شهر، پیوند با بافت اطرافش می باشد وآنچه که دراین نوشتار در انواع مسجد با نام‌های متفاوت و کاربری‌های متنوع اهمیت پیدا می‌کند ، برقراری ارتباط میان مساجد با فضای باز شهری است . این پیوند ، گاه به گونه ایست که نمای مساجد بخشی از نمای فضای شهری محسوب شده و پیوندی عمیق با شهر برقرار می‌کند و بخشی از نمای شهر محسوب می-شود . در مساجد شرق امپراتوری تیموری و در شهر سمرقند به عنوان نماینده‌ی سبک امپراتوری تیموری ، پیوندی میان مساجد و فضای باز شهری وجود دارد و این فضای باز به صورت یک خیابان یا میدان تجلی پیدا کرده است . این فضای باز شهری از طریق بزرگترین ایوان مسجد ، فضای داخلی مسجد را به فضای شهری پیوند ‌داده است . اما در سبک مرکزی تیموری در خراسان رضویبا دارا بودن مساجد زیادی از این‌سبک و نماینده ای از سبک مرکزی که مورد این تحقیق است ، مساجدی با شش گونه ساختار فضایی شناسایی شده است که بر اساس ارتباط با فضای شهری ، این مساجد در سه گونه جای می‌گیرند . مساجدی که فضای باز آنها بصورت حیاطی درون مسجد است و از طریق ورودی های مسجد با فضای شهری مرتبط هستند و فضای باز مسجد به جای میدان شهری عمل می‌کند ، دوم مساجدی که فضای باز آنها با فضای باز بیرونی مرتبط و متصل است و مشابه نمونه‌های سبک امپراتوری هستند وسوم مساجدی که فضای باز ندارند و از بیرون نیز با فضای باز میدانی و خیابان شهری درارتباط نیستند .

علم قرائات مانند هر علم دیگر دارای منابعی است. منابع این علم، به لحاظ‌ها و معیارهای متعددی قابل ارائه و بررسی است. نظام‌مندی و تقسیم‌بندی دقیق این منابع به علل متعددی دشوار است. ارتباط علم قرائت با علوم بسیار است. رویکردهای مختلف دانشمندان در تألیف، وجود علوم پیش‌نیاز و آلی برای فراگیری قرائات، وجود نگارش‌ها در مسائل جزئی مربوط به علمی خاص، وجود مطالب قرائات در ضمن کتب مربوط به دانش‌های دیگر (تفسیر و علوم قرآنی)، و تألیفات بسیار زیاد در موضوع قرائات از جمله این علل است. نگارنده در این نوشتار بر آن است تا با بررسی منابع علم قرائات به صورت مختصر، به گونه‌شناسی و تقسیم‌بندی آنها بر اساس علوم مورد نیاز بپردازد که در قسمت اول کلیاتی درباره منبع‌شناسی علوم و فنون قرائات مطرح گردیده و ده گونه تقسیم بندی برای منابع قرائات بر اساس ده ملاک مختلف معرفی و پیشنهاد شده است. در پایان نیز به معرفی اهم منابع علم الرسم قرآن کریم پرداخته شده است. معرفی کتب مهم علم الرسم، بررسی اهم کتب منظوم در این موضوع و بررسی شیوه نگارش کتب علم الرسم از مباحث این قمست می‌باشد.

دانش وقف و ابتدا از تأثیرگذارترین دانش‌ها در زمینه علوم و فنون قرائات است. توجه به تدوین و تألیف در این‌باره از ابتدای قرن دوم به بعد کاملاً مشهود است. نویسندگان و دانشمندان اسلامی در حوزه‌های مختلف مانند علوم قرآن، قرائات، و تجوید از پرداختن و توجه به این دانش غافل نبوده‌اند. بیش از صد تألیف مستقل در این حوزه به ثبت رسیده است. توجه به گونه‌های مختلف تألیفات در این‌باره، زمینه استفاده بهتر برای دانش‌پژوهان را فراهم می‌نماید. نگارنده در این مقال بر آن است تا با بررسی منابع متعدد این علم، به گونه‌شناسی و رویکرد دانشمندان اسلامی در این حوزه بپردازد. در این‌باره چهار نوع تقسیم‌بندی منابع بر اساس اختصاص داشتن به حوزه وقف و ابتدا، مراحل تاریخی، کتب مشهور و کتب منظوم در این‌باره ارائه گردیده، سپس مورد بررسی واقع شده است.