جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان :

معارج الفهم فی شرح النظم

نویسنده:

حسن بن یوسف علامه حلی؛ محققان: عبدالعلی صاحبی، عین الله یداللهی، محمد زارعی افین، محمد قائمی

نوع منبع :

کتاب , نقد دیدگاه و آثار(دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات) , شرح اثر

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF فهرست معرفی کتاب

وضعیت نشر :

مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة,

کلیدواژه‌های اصلی :

اصول دین , عقاید شیعه امامیه , 13. علم کلام , تجرید الاعتقاد: خواجه نصیر , توحید صدوق , تفسیر کبیر : فلسفی و کلامی: فخر رازی , کتب کلام شیعه , کشف المراد: علامه حلی , الغیبة: نعمانی , شفاء: ابن سینا , اشارات و تنبیهات: ابن سینا , شرح اشارات: خواجه نصیر الدین طوسی , بحار الانوار: علامه مجلسی , 01- کافی : شیخ کلینی , وافی , تفسیر مجمع البیان (اجتهادى‌) , شرح تجرید فاضل قوشچی

کلیدواژه‌های فرعی :

01. خداشناسی (کلام) , 17. فرق کلامی , اثبات خدا , امام شناسی , پیامبر شناسی , صفات الهی , معاد شناسی(کلام اسلامی ذیل فرجام شناسی) , امامت , حدوث عالم Ḥudūt̲h̲ al-ʿĀlam , معاد(کلام) , نبوت , وجوب نظر , آیات امامت امام علی (ع) , احادیث امامت امام علی(ع) , عدل الهی , امامت امام علی(ع) , نص رسول الله (ص) بر امامت حضرت علی (ع) , براهین خداشناسی , دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات , اثبات امامت امام علی (ع) , برهان حدوث ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه حلی

چکیده :

علامه حسن بن یوسف حلی كتاب «معارج الفهم فى شرح النظم» را در علم كلام نوشته است. اين كتاب در واقع شرح «نظم البراهين فى اصول الدين» از خود مؤلف است كه در قرن هشتم به زبان عربى نوشته شده است. علامه در اين كتاب قبل از ورود در مباحث اصول دين دو باب مبسوطا در مسئله نظر و حدوث باز نموده است. ايشان اول نظر را به «هو ترتيب امور ذهنيه يتوصل بها» إلى اخر تعريف مى‌ كند. علامه سپس دليل فقهى را مفيد علم دانسته و اين قول كه دليل نقلى متوقف بر ظنيّات عشر مى‌ باشد را باطل مى‌ داند. ايشان طرق استدلال را به طريق قياس، استقرا و تمثيل مى‌ داند. وى در مبحث قياس وارد مسائل منطقى شده و انواع قياس را با توضيحات لازم بيان مى‌ نمايد. باب دوم، معارج الفهم فى شرح النظم، همان طور كه گفته شد، در مورد حدوث است. ايشان در اين باب براهين حدوث عالم را ذكر كرده و به شبهات مطرح شده، در اين زمينه پاسخ مى‌ دهد. وى اصول دين را از مسئله توحيد آغاز مى‌ كند و دو برهان براى وجود صانع ذكر مى‌ كند. برهان اولى كه ذكر مى‌ كند، برهان حدوث است به اين صورت كه مى‌ فرمايد عالم محدث است و هر محدثى نياز به محدث دارد. پس عالم نياز به محدث دارد. دوّمين برهان را نيز كه اوثق از برهان اول مى‌ داند علامه حلى احكام قدرت را بيان نموده و براهين اثبات قدرت خدا را متذكر مى‌ گردد، سپس رد پنج مذهبى كه باطل مى‌ داند، را ذكر مى‌ كند. وى بعد از طرح مباحثى در اين زمينه و بيان احكام علم وارد بحث از ارادۀ الهى گرديده، مى‌ فرمايد مسلمين اختلاف در معانى مريد دارند با اين كه ارادۀ الهى به آنها با توجه به وصف حق تعالى نفس خود را به مريد ثابت است. علامه حلّى در كلام الهى نيز به قول اشاعره و معتزله و حنابله در حدوث و قدم كلام اشاره مى‌ كند. وى در بحث از وجودى و غير وجودى بودن صفات الهى وجودى بودنشان را با توجه به اين كه در صورت وجودى نبودن حملشان بر معدوم جايز مى‌گرديد، ثابت مى‌ كند. پنجمين باب كتاب در مورد نبوت است. در باب امامت، علامّه نخست امامت را از طريق قاعده لطف لازم شمرده، امامت را به اين صورت تعريف مى‌ نمايد كه «الامامة رئاسة عامّة فى امور الدين و الدنيا شخص من الاشخاص»، بعد اعتراضات نسبت به امامت را آورده و ردشان مى‌ نمايد. آخرين باب كتاب، معارج الفهم فى شرح النظم علامۀ حلّى در مورد معاد است.

مشخصات اثر