جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجائی که ایمان بر پایه و ارکان تولی و تبری پی‌ریزی شده،لذا تبری یک مبناءزیر بنائی می باشد، واز اهمیت خاصی در نزد مسلمانان بخصوص متکلمان و مفسران برخوردار می‌باشد بنابراین در این رساله سعی شدهبه جایگاه تبری از دیدگاه مفسران و متکلمان با استفاده از کتب تفسیری و کلامیدر چهار محور اساسی بحث شود: در محور اول به معنای لغوی و اصطلاحی تبری از دیدگاه مفسران و متکلمان پرداخته شده است و همچنین به اقسام تبری پرداخته شده ومفهوم صحیح تبری از مفهوم غلط و انحرافی آن تمایز داده شده است و در تمایز بین تبری ممدوح از مذموم به دو طریق مفهوم کلی و مصداقی سخن گفته شده استو در مورد ذاتی و عرضی بحث شده ودر محور دوم در مورد اینکه آیا تبری احساس مثبت است یا منفی و به بررسی وجوه اشتراک و افتراق آن دو (تبری و خشونت) بحث کرده‌ایم. و در محور سوم به بررسی مفاهیم هم خانواده تبری ( لایحب و لعن و عذاب و....) از دیدگاه مفسران و متکلمان بطور مفصل پرداخته شده استو در محور آخر به آثار فردی و اجتماعی تبری و شیوه‌های تبری چه از لحاظ نظری و چه لحاظ عملی پرداخته شده و فلسفه و علت آن مورد بررسی واقع شده است.

حق و مشتقاتش 287 باردر قرآن کریم به کار رفته اند ، حق در لغت به معنای ثبوت و مطابقت با واقع می باشد و علوم مختلف ، متناسب با موضوعاتشان معانی مختلفی از آن ارائه داده اند، مثلا در عرفان، حق به خداوند اطلاق می شودودر فلسفه ،گاهی به معنی صادق و زمانی به معنی امر واقعی به کار می رود . بر اساس این پایان نامه در قرآن کریم حق به 7معنا به کار رفته است که عبارتند از : حق در برابر باطل با مصادیق (خداوند ،قرآن،اسلام ،توحید و غیره)، ثابت و محقق ،راست ودرست ، شایسته و سزاوار ،نصیب، دَین و ارتکاب . در منطبق ساختن آیات با این معانی از تفاسیر معتبر شیعه و سنیو همچنین کتب وجوه قرآن بهره گرفته و اختلاف نظرها را با مراجعه به تفاسیر معتبر نمایان ساخته ایم و با توجه به اقتضای سیاق، وجه برتر را مشخص نمو ده ایم .

واژه عدل به معنای متعددی از : جمله واقعیت عینی ، ادراک متقابل واقع اختیار ، طلب و ... به کار رفته است . حق ئر اصلاح فقه بهمعنای قدرت یک فرد مطابق با قانون بر فرد دیگر است و در اصلاح حقوقی به معنای سلطه ارادی ، مصلحت وامتیاز ... میباشد . شهروند به کسی گفته میشود که تحت الحمایه حکومتی باشد و قوانین آنرا به رسمیت بشناسد .ومفهوم حقوق شهروندی حقوق عالی انسان مانند حق آزادی بیان و اندیشه تکریم شهروندان ، امنیت و عدالت شهروندان است که فراتر از حق خوراک ، پوشاک و مسکن می باشد . مهمترین خاستگاه حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی قران ونهج البلاغه است . در قران نهی از ظلم تکریم انسانها ، توجه به نیازهای مادی و معنوی امنیت وعدالت را مهمترین حقوق انسانها بیان شده است .از ویژگی های حقوق شهروندی جهان شمولی ، ذاتی و فطری بودن است . که بزرگترین حقها ، حق والی بر مردم و حق مردم بر والی است .امام علی هدف خود را از قبول حکومت برچیدن ظلم ، انجام اصلاحات و ایجاد عدالت وامنیت و اجرای حدود الهی میداند . مفهوم عدالت از دیدگاه امام مهم بودن هر فرد نسبت به حقی که به طور مشروع دارد ، می باشد . امام در خطبه چهل در پاسخ به شعار لا حکم الا الله از سوی خوارج چنین پاسخ میدهد . مردم به زمامدار نیاز دارند خواه نیکوکار باشد یا تبهکار . مراد امام در این خطبه بیان اهمیت نظم و امنیت در جامعه است از دید امام مهمترین حقوق فردی حق حیات و حق آزادی است که در همه جوامع پذیرفته شده است .و قوام هر یک از طبقات اجتماع بسته دبه قوام طبقه دیگر است . بنابراین رعایت حقوق اجتماعی افراد یک جامعه نیز حائز اهمیت است . در اندیشه و سیره امام علی مهمترین حقوق مردم بر حاکمان را ایجاد دعدالت و امنیت میداند و اعمال عدالت را بهترین روش یرای جلب اعتماد مردم و حفظ صیانت از حمایتهای مردمی توصیه می فرماید . یکی از مهمترین اسناد تاریخی در مفهوم و سیاست گذاری عدالت وامنیت فرمان امام علی به مالک اشتر فرماندار مصر می باشد این سند به تنهایی تمام جوانب اصل وحدت گرایی و آزادمنشی ، اصل حقوق و سیاسی و اصل اقتصادی و مدیریت و سازمانی را به طور شیوا و جالبی خلاصه میکند .

چکیدهعدل میانه و وسط قرارگرفتن ورعایت اعتدال بین دوطرف افراط وتفریط درهمه‏ى اموراست،وبه اعتبارى نهادن هرچیزىدرجاىخودش است. عدالت ازبنیادی‌ترین مفاهیم دراندیشه اسلامی واجرای عدالت ازوظایف همه انبیاءالهی است. دراین بین افرادی ازعدالت سرپیچی کرده یاازآن منحرف شده‌اند. دلایل این انحراف درخلال آیات قرآن کریم به طورپراکنده ذکرشده است.باتوجه به آیات قرآن،دودسته عوامل فردی واجتماعی انحراف از عدالت و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفته است.ازجمله عوامل فردی انحراف ازعدالت می توان به گرایش‌ها ودشمنی‌های افراطی،رشوه وپارتی،گواهی وشهادت دروغ ،نفاقگری، کم‌فروشی،ترک امربه معروف ونهی ازمنکر،اعتمادبه ستمکاران،ربا،خودبینی وخودستایی،آمیختگی حق باباطل وسرپیچی از فرمان حاکم اشاره نمود.موانع اجتماعی عدالت نیزهمچون بدعت‌گذاری توسط مسئولان،محقق نکردن حکم درباره خود،نداشتن جدیت وتلاش، نشناختن ورعایت نکردن حقوق یکدیگر ، عدم احساس مسئولیت وتعهد ودردمندی دربرابرستم، خودداری مردم ازگفتن حرف حق ومشورت باحاکمان،قاطعیت نداشتن رهبردراجرای عدالت وازجمله اهداف منحرفان ازعدالت اجتماعی، حب دنیا، غرور و حفظ موقعیت است.انحراف ازعدالت نیزپیامدهایی دارد؛ازجمله : گمراه یوحرکت درمسیرباطل،مبغوض خداواقع شدن،نابودی برکتها،سلطه ستمگران واشرار، ازدست دادن یاری الهی و از بین رفتن امنیت. کلید واژه: عدالت، عدالت اجتماعی، ظلم، قرآن، انحراف از عدالت، حق، قسط، پیامدها.

در نهج البلاغه، لابلای سخنان دقیق و ظریف امام علی علیه السلام، به موارد بسیاری برمی‏خوریم که نشانگر لطف و یا قهر امام علی علیه السلام نسبت به اشخاص مختلف است. منظور از لطف، عطوفت و مهربانی و اقبال علی علیه السلام نسبت به اشخاص و منظور از قهر، غضب و خشم حضرت در قبال رفتار و عملکرد برخی از افراد می‏باشد. در این میان مسئله اصلی آن است که چه علل و عواملی موجب بروز رفتارهای گونه‌گون از حضرت شده است. این پژوهش با توجه به حجیّت قول، فعل و تقریر معصوم و از رهگذر بررسی مبانی لطف و قهر، موارد کاربست این مبانی، اهداف و اغراض، لطف ها و قهرها برای پاسخ بدین مسأله کوشیده است. بررسی گزارشهای نهج البلاغه، از گفتار و رفتار حضرت، نشان می دهد که لطف و قهر امام علی علیه السلام بر اساس حفظ حدود الهی و حقوق بندگان و مرزبانی در همه عرصه‏هاست. همچنین لطف و قهر امام بر مبنای صداقت و صراحت، عدالت ورزی و عدالت محوری، بصیرت، دلسوزی و شفقت، آینده نگری، تدبیر و عاقبت اندیشی بنیان نهاده شده است. حضرت، این مبانی را در شرایط و موقعیت های مختلف به کار بسته اند و در این راستا برای احقاق حق الله و حق الناس، انتباه و آگاهی مردم، آگاه نمودن مردمان از عواقب اعمال و آینده برخی مردم، إحیاء اسلام ناب محمدی6و جداسازی حق از باطل کوشیده‌اند. امام لطف و قهر خود را با اهداف مختلفی به لطف نسبت به دیگران و گاه قهر و تندی با ایشان اقدام کردند. از جمله؛ فرهنگ سازی، دفع شبهات و حق گریزی ها، شناسایی دوست و دشمن و بیداری مردمان إعمال نمود؛ تا به مردمان این پیام را برساند که دنیا وسیله و پلی برای رسیدن به آخرت است و در نهایت، حضرت سعی دارد با این ابزار (لطف و قهر) هریک از بندگان خدا اعم از مومنان، گمراهان، گمراه‌کنندگان، نادانان، گناه‌کاران را به رستگاری برساند.

درتوجه اسلام به قضاوت صحیح وعادلانه،دیدگاه های امام علی(ع)باتوجه به اینکه ایشان یگانه کسی بودکه باپیشینه طولانی دراسلام واحاطه بی همتابرمنابع احکام توانسته انددراین مدت حقانیت وعدالت رادرمسندقضاوت به منصه ظهوربرسانند،سهم بسزایی دارد.درتحقیق مذکوربه این سئوالات پاسخ داده شده است که آیاامام علی(ع)به عنوان یک حاکم وپیشوای بزرگ اسلامی درگفتاروکردارخویش مواضعی راابرازداشته که بتوان ازآنها به عنوان دیدگاه قضایی حضرت درزمان خودیادکرد؟آیادرمجازات هاواحکام صادره ازایشان توجهی به علل جرایم،زمینه های اجتمایی،روانی وزیستی موجدآن وپیشگیری از ارتکاب جرایم شده است یاخیر؟واینکه سیره وروش قضایی حضرت تاچه حدی درجهان امروزقابل اجراست؟مشاهده روزنه هایی ازدیدگاه حضرت علی(ع)درقضاوت هایشان وبطوراخص درگفتاروکردارایشان،مارابراین فرضیه استوارساخت که حضرت درتمام بینش هاوکنش های خود،جستجوگرعلل وفرایندهای ارتکاب جرم بوده اندودرامرپیشگیری ازجرایم واصلاح مجرمین واحقاق حق مظلوم ازاتخاذروش های حکیمانه دریغ نورزیدندودیدگاهشان براین اصل است که دادرس به حکم ضرورت قضایی براساس عدل وانصاف یایدازدلایل وشواهددیگری به غیرازراه های معروف دادرسی بهره گیرد،استواراست.ودیگرنکاتی که دراین تحقیق موردبررسی وتاییدقرارگرفته است.به امیدکه دیدگاه های مذکورموردتاسی وپذیرش جمهوری اسلامی ایران درتمامی مراحل قضایی قرارگیرد.تحقیق مذکور،یک تحقیق نظری بوده وشیوه آن نیزکتابخانه ای است وموضوعات این پایان نامه به اندازه توان وامکانات ازقران،نهج البلاغه ودیگرکتب حقوقی وفقهی حاوی احادیث وقضاوت های حضرت علی(ع)وکتب جرم شناسی درزمینه های مختلف آن استخراج و مدون شده است.

چکیده:حق از جمله واژگانی است که در حوزه‌های گوناگونی مطرح می‌شود و در بحث از آن، می‌توان مسائل مختلفی را مورد نظر قرار داد. از آنجا که انسان به اقتضای حکمت خداوند موجودی بالفطره حقگراست و باید با گرایش ذاتی به عدالت، راه خویش را به سوی حق از میان راه های باطل بیابد، از این رو همواره رویدادهای پیرامون خویش را به حق و باطل تقسیم کرده، آنها را مطابق جهان بینی خود تفسیر نموده است زیرا حق، کمالی است که هر انسان سالمی به سوی آن گرایش دارد و از نقیض آن یعنی باطل می گریزد. آنچه در این مسیر ضروری می نماید، شناخت حق و باطل است، زیرا درگیری میان حق و باطل خواه درحوزه حیات فردی و خواه در حوزه حیات اجتماعی انسان، از همان آغاز موجودیت او برقرار بوده است از این رو لازم است معیارهایی در اختیار او گذاشته شود تا به کمک آنها بتواند به راحتی حق را بشناسد و باطل حق نما را نیز تمیز دهد. با مراجعه به خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی علیه السلام در مجموعه نفیس نهج البلاغه به خوبی می توان دریافت که حق و باطل به عنوان دو مبحث کلیدی در این مجموعه مطرح گردیده و به شرح و بسط شاخصه ها و سایر نکات ضروری درباره آن ها پرداخته شده است. به عبارت دیگر حق از اساسی ترین و کاربردی ترین مفاهیم نهج البلاغه و از واژگان بسیطی است که گسترده ترین مصادیق را دارد و موضوعات کلیدی بسیاری در خصوص آن مطرح گردیده است به طوری که شناخت جامع ویژگی ها، ابعاد و مصادیق حق و همچنین شناخت و خصائص باطل و موانع حق بر اساس مستندات موجود در مجموعه شریف نهج البلاغه، کمک فراوانی در برخورد با مصادیق حق و باطل به منظور تشخیص جایگاه سقیم از صحیح خواهد داشت. این نوشتار معیار های شناخت حق و باطل را براساس تعاریف عرضه شده در گفتارهای امام علی علیه السلام و آن هم در مجموعه گرانسنگ نهج البلاغه بیان می نماید و نتیجه می گیرد که اصلی ترین مبانی و معیار های شناخت حق از باطل، «قرآن»، «اهل بیت علیهم السلام»، «فطرت» و «عقلانیت» است که با تمسک به آن ها می توان رهیافتی صحیح و البته دقیق از مکاتب مختلف بشری به دست آورد.کلید واژه:امام علی(علیه السلام)، حق، باطل، فتنه، فطرت

همه هستی بر حق بنا شده و در هیچ گوشه آن انحراف و سستی دیده نمی‌شود «ما خلق‌الله‌السّموات والارض و ما بینهما إلاّ باالحق» و همه چیز مظهر و جلو‌ای از حق او است «إنّ فی خلق‌السّموات والارض واختلاف‌اللّیل والنّهار...لآیات لقوم یعقلون» اما این پدیده ناب هستی «حق» مثل بقیه امور این عالم دنیا از گزند حوادث مصون نمانده و باطل یعنی پوچی هر از چند گاهی چنان میدان گرفته که گویی حق وجود ندارد هر چه است باطل است و تبیین اهتمام ما در این پژوهش بر همین نکته است تا پرسش اساسی این موضوع مهم بیان گردد. پرسشهایی مانند: معیار شناخت حق و باطل و ویژگی‌های حق و باطل و از این جهت که در دنیای انسان همواره و یا اکثر مواقع، دولت باطل حاکم است درحالیکه آیات و روایات از ناپایداری باطل سخن می‌گویند. ولی باید گفت جولان باطل تنها در پوشش حق است، اگر حق از باطل گرفته شود، باطل نخواهد ماند.این مجموعه از پنج فصل گردآوری شده، فصل اول کلیات مسأله فصل دوم ویژگی‌های حق و باطل، همچون بقای حق و نابودی باطل، اصالت حق و تبعی بودن باطل و... فصل سوم به آثار حق و موانع حق و باطل، همچون رشد و سودمندی و منبع خیرات بودن حق و موانع پذیرش آن، جهل، غفلت، رفاه‌طلبی و...پرداخته شده، فصل چهارم مثالهای مطرح در قرآن در خصوص حق و باطل چون آیه17 سوره رعد «أنزل من‌السّماء ماءً فسالت أودیه بقدرها فاحتمل‌السّیل زبداً رابیاً...کذالک یضرب‌الله‌الحق والباطل...» و چند نمونه دیگر آن مطرح گشته است.در فصل پنجم مصادیق روشن حق و باطل، همچون وجود حق تعالی، کتب آسمانی، معجزه، و باطلها همچون وسوسه، ظلم، شرک و...پرداخته شده است و در پایان جمع‌بندی ذکر شده است.در این مجموعه اشاره گذرا به مسأله حق و باطل شده تا هر چه بیشتر رهروان حق با مظاهر زیبایی حق آشنا شوند و چهره زشت باطل را که خود را در لباس حق پنهان کرده است بشناسند و به دام آن گرفتار نشوند. به امید پیروزی حق بر باطل

در دوران مدرن در نتیجه‌ی تلاش‌های متفکران و فیلسوفان این دوره، انسان بیش از پیش در کانون توجه قرار گرفت و جایگاه مرکزی را در عالم اشغال کرد. در این دوران همه چیز از زاویه‌ی انسانی تعریف می‌شد. بر این اساس مفهوم حق هم در این دوران معنایی انسانی به خود گرفت. در این دوران حقوق کیهان محور یونان باستان و حقوق خدا محور قرون وسطی، که در نتیجه‌ی آن، نقش اراده‌ی انسانی در تعیین حقوق فردی و اجتماعی نادیده گرفته می‌شد و حق به مجموعه‌ای از ارزش‌های از پیش تعیین شده اطلاق می‌گردید و انسان همواره محکوم به رعایت این ارزش‌ها بود، کنار گذاشته شد. متفکران دوران جدید با ارج نهادن به مقام والای انسانی در تعیین سرنوشت خویش و تأکید بر توانایی‌های عقل انسان در شناسایی حق و حقوق، مفهوم حق را در رابطه‌ی تنگاتنگ آن با اختیار و اراده‌ی انسانی مطرح کردند. جان لاک فیلسوف قرن هفدهم و نظریه‌پرداز بزرگ حقوق طبیعی، انسان را دارای حقوقی می‌دانست که مستقل از کلیسا و نظام حکومتی معتبر بود و عقل و خرد انسانی کاشف این حقوق بود و لذا حقوق انسان، حقوق اعطایی از جانب کلیسا و حکومت نبود و تنها نقش حکومت، پاسداری از حقوق طبیعی افراد بود. در ادامه‌ی این مسیر فکری به فیلسوف اخلاق قرن هجدهم، ایمانوئل کانت می‌رسیم. کانت نیز مفهوم حق را در ارتباط با مقام و منزلت رفیع انسانی مطرح کرد و می‌توان گفت که بیشتر از جان لاک، به برجسته کردن جایگاه انسان در ارتباط با حقوق انسانی پرداخت. او مفهوم حق را در حوزه‌ی اخلاق مطرح کرد تا همواره انسان با التزام به قانون اخلاقی و خرد خود بنیاد، در ارتباط با دیگر انسان‌ها به گونه‌ای اخلاقی و از بُعد شرافت والای انسانی و غایت فی نفسه بودن انسان، هم در وجود شخص خویش و هم در وجود دیگران، با آنان رفتار کرده و حقوق انسانی را مراعات نماید و با حرکت در مسیر تکامل اخلاقی، هر چه بیشتر در راستای انسانیت گام برداشته و آزادی را تحقق بخشد.

اين نوشتار برآن است که راه هايي را به ما نشان دهد تا بتوانيم پيروان حق را بشناسيم. يکي از برجسته ترين آموزه هاي متعالي قرآن کريم ارائه راهکارهايي براي شناخت پيروان حق و جداسازي آن از باطل است. اگر بخواهيم به طور کامل درباره اين کتاب آسماني سخن بگوييم وقت زيادي را مي طلبد ولي به اختصار مي توان از اصل توحيد، (يکتاپرستي)، آيات محکم و متشابه، دستورهاي قرآني در حيطه هاي مختلف (احکام، اخلاق، قصص قرآني) استفاده کرد. از راه هاي ديگر براي تشخيص، واردشدن در حيطه اسلام است که يعني تسليم محض اوامر خدا در ايمان، عمل و ولايت، صراط مستقيم نيز بيانگر راه نجات انسانهاست که ميراث نبوت بر آن دلالت دارد که اهل بيت پيامبر در کنار قرآن به عنوان مفسر و متکلم قرآن داناترين افراد به سيره و سنت رسول خدا (ص) راهنمايي امت را بر دوش دارند و همچون پرچم و نشانه محور حق هستند.