جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار سعی گردیده مسئله ی توبه و اعتراف به گناه با دیدگاهی تطبیقی بررسی گردد و نظرات دو دین پرطرفدار جهان ادیان یعنی اسلام ومسیحیت، مورد واکاوی قرار گیرد. با توجه به اینکه سخن گفتن از توبه، با خود مقوله ی گناه و آمرزش را در پی خواهد داشت، لذا بحث بر حول سه محور اصلی گناه، توبه و اعتراف به گناه و غفران و آمرزش از دیدگاه دو دین اسلام و مسیحیت که سه فصل این نوشتار را تشکیل می دهد، گردش خواهد داشت. در فصل اول به نقل داستان حضرت آدم (ع) و اخراج وی از بهشت، با توجه به متن قرآن و کتاب مقدس پرداخته شده و مسئله ی مورثی بودن گناه حضرت آدم (ع) هسته ی اصلی این فصل را تشکیل می دهد. یک مسیحی با غسل تعمید از اثرات گناه مورثی رها می شود و توبه نیز راه کاری است برای گناهانی که بعد غسل تعمید انجام می شود. توبه و اعتراف به گناه در کلیسا و نزد کشیش انجام می شود و به آمرزش گناهان می پردازد و از آن جایی که کشیش در جایگاه خداوند می نشیند، از نظر اسلام این امر مردود می باشد. فصل دوم از مراسم اعتراف به گناه در مسیحیت و قدرت گناه بخشی کشیش و دلایل آن از یک طرف و نقد آن با توجه به مستندات مسیحیان و اسلام، سخن می گوید. ولایت و خطاناپذیری پاپ و دلایل آن و چگونگی مراسم اعتراف گیری در کلیسا، از جمله موارد مهم این فصل است که به تصویر کشیده می شود. هر فرد توبه کننده ای چشم امید به آمرزش الهی و نجات از گناه دارد. بن مایه اصلی نجات و سعادت در مسیحیت مسئله ایست به نام فیض که سرمنشا آن ماجرای تصلیب حضرت عیسی (ع) و کفاره شدن وی به جای گناهان بشریت است. فصل سوم به واکاوی این امر تکیه دارد و نظر قرآن در مورد رابطه ی ایمان و عمل که ارتباط مستقیم با مسئله ی فیض دارد، در لباس نقد، ایفای نقش می کند.

چکیدهقریب 47 آیه قرآن در باره حضرت آدم علیه السلام است که 19 آیه آن در خصوص زندگی آدم و دستورات خداوند به او در بهشت می باشد که در میان آن آیات وَعَصى‏آدَمُرَبَّهُفَغَوى‏ ، وَلاتَقْرَباهذِهِالشَّجَرَهَفَتَکُونامِنَالظَّالِمِینَ‏ ، و چند آیه دیگر است که شبهه عصیان آدم علیه السلام را تقویت می کند در میان متکلمان شیعه اثنا عشری که قائل به عصمت انبیاء قبل و بعد از نبوتشان هستند تنها ظاهر کلام شیخ مفید در کتاب اوائل المقالات است که گناه صغیره مستخفه را قبل از نبوت برای انبیاء علیهم السلام جایز می داندالبته شیخ، ما را با مراجعه به کتاب نکت الاعتقادیه از ظاهر کلامش انصراف داده چون ایشان در آنجا گناه صغیره قبل از نبوت را منافات با غرض شارع که اعتماد و وثوق به پیامبران است می داند در نتیجه شیخ هم مانند سائر علماء و متکلمان قائل به عصمت انبیاء قبل و بعد از نبوت می باشد با این بیان علماء شیعه آیات را حمل بر غیر گناه کرده اند عده قلیلی از آنها قائل شدند که آدم علیه السلام با خوردن از درخت و ترک نهی خداوند مرتکب فعل مکروه شده است اما غالب علمای شیعه فعل آدم را حمل بر غیر مکروه کرده اندبسیاری از آنها نهی آدم از درخت را مستحب دانسته اند و خوردن از درخت را ترک امر مستحب بیان کرده اند و کثیری دیگر آن را حمل بر ترک اولی کردند در نهایت عده ای در خصوص فعل آدم آدم علیه السلام قائل به ترک امر ارشادی شدند و نظرات قبلی را ناصواب دانسته اند گروه آخر علت را این گونه بیان کرده اند اولا فعلی که آدم علیه السلام انجام داد در بهشت برزخی بود و در بهشت تکلیفی وجود نداردثانیا خداوند تکلیف را بعد از هبوط آدم علیه السلام ایجاد کرده است کما اینکه آیه 38 بقره به آن اشاره دارد در نتیجه با این بیان چه بهشت را برزخی معنی کنیم وچه دنیایی تکلیف بعد از هبوط ازبهشت لازم شده است و فعل مکروه ، مستحب، و ترک اولی در جایی است که تکلیف وجود داشته باشداما امر و نهی ارشادی(نصیحتی)تکلیف آور نیست مثل امر و نهی طبیب به بیمار است

این رساله در هفت فصل به مباحثی از گناه پرداخته شده است که فصل اول آن اختصاص دارد به تعریف گناه و حقیقت آن، و اثبات این مبنا که گناه یعنی درگیری با نظام هدایتی الهی.فصل دوم، به ارکان گناه اشاره دارد و به بررسی سه رکن در گناه یعنی ((علم)) و ((اراده)) و ((عمل)) پرداخته شده است.در فصل سوم، گناه به دو تقسیم طولی و عرضی تقسیم گردید،در تقسیم طولیگفته شد ایا گناه دارای حقیقتی متواطی است یا مقولبه تشکیک است.و در تقسیم عرضی گناه ازدید اعتقادای و اخلاقی و فقهی و سیاسی به این مسئله نگاه شد.فصل بعدی به آثار گناه می پردازد و آثار دنیوی و اخروی آن را مورد گفتگو قرار می دهد و در آثار دنیوی به اثر گناه بر فرد و اجتماع و اثر آن بر طبیعت و حوادث طبیعی و بهم خوردن نظم آن اشاره دارد.بحث از عصمت انبیا و شبه ارتکاب گناه پیامبران موضوع فصل پنجم است. که در این فصل به تنزیه انبیا (ع) و نیز بحث گناه نخستین که مربوط به آدم و حوا است پرداخته شده و شبهاتی که پیرامون عدم عصمت انبیا مطرح است جواب داده شده است. نجات از گناه و از تبعات، آن و راههای نجاتی مانند توبه و اسغفار و شفاعت و.. از مباحث فصل ششم می باشد.و در فصل هفتن نگاهی بسیار مختصر و تطبیقی به گناه و تئوری نجات در سایر ادیان، آمده و در پایان کلید واژه هایی آورده شده است که به شرح و توضیح معانی لغوی و اصطلاحی واژه های گناه می پردازد.

مسأله پژوهش حاضر در واقع ((بررسی مفهوم سعادت و شقاوت از دیدگاه دین مبین اسلام است)). روش استفاده در این پژوهش توصیفی تحلیلی و از نوع مطالعه ی کتابخانه ای بوده که پس از گردآوری اطلاعات از طریق منابع دست اول و استنتاج نظری به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته است. در خصوص یافته های این پژوهش باید گفت سعادت انسان در گرو رستگاری و ظفر است و عوامل موثر بر آن همانا ایمان به خدا معاد ، ولایت ، تزکیه نفس و ... است و نقطه مقابل آن شقاوت است که توأم با خسران و عقوبت و عوامل موثر بر آن ، کفر ، انحراف ، گناه و ... می باشد که منجر به عدم پذیرش الهی است. در خاتمه جهتبهره مندی از رضای حق و نیل به سعادت حقیقی راهکارهایی با تمسک به قرآن مجید و روایات مستنددر قالب پیشنهاد به والدین ، مربیان و دست اندرکاران محترم تعلیم و تربیت ارائه گردیده است.کلید واژه ها : فوز ، فلاح ، یمن ، خسران و عقوبت

این پروژه که با عنوان «رابطه‏ی گناه و نزول بلایا از دیدگاه قرآن و روایات» مورد بررسی قرار گرفته، در پی آن است با روش توصیفی- تحلیلی با تکیه بر منابع اسنادی- کتابخانه‏ای به این سوال پاسخ دهد که از دیدگاه قرآن و روایات بین ارتکاب گناه و نزول بلا چه رابطه‏ای وجود دارد؟ بر همین اساس نگارنده پس از مفهوم شناسی دوواژه‏ی «گناه و بلا»، گناهانی که سبب نزول بلای خاص می‏شود را بیان کرده است؛ بدین‏صورت که ابتدا بلایا را به دو بخش بلایای فردی و اجتماعی تقسیم و ذیل هر بلا، انواع گناهانی که سبب بروز آن بلا می‏شود را آورده است؛ به عنوان نمونه در مورد بلای فردی بیماری، گناهانی چون انحرافات جنسی (زنا، لواط، خودارضائی)، موسیقی، حسد، شراب‏خواری و... به عنوان مواردی که در پیدایش این بلا نقش مهمی دارند، بیان گردیده است. در پایان به راه‌های رهایی از گناهان پرداخته و از مواردی چون یاد مرگ، پرهیز از هم‏نشین بد، محیط خانواده، خداترسى، ایمان به معاد، آگاهی از کرامت انسانی، یاد خدا و... به عنوان راه‏های رهایی از گناهان نام برده است. با مطالعه این بحث و با نگاه عمیق، درمی‏یابید که گناهان در نزول بلا نقش بسزائی دارند.

شبهاتی که با استناد به آیات قرآن کریم، بر عصمت انبیا وارد شده است، مسأله اصلی پژوهش حاضر است که با روش کتاب‌خانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که تعارض آیات با عصمت انبیا تعارضی ظاهری است و در واقع، آیات قرآن سازگاری کامل با عصمت انبیا دارد. منظور از عصمت، مصونیت از هرگونه لغزش و خطا می‌باشد. جمهور اهل سنت، ارتکاب گناه قبل از نبوت را برای پیامبر ممکن می‌دانند؛ البته برخی از ایشان، بعضی از گناهان کبیره را حتی قبل از بعثت نیز ممتنع دانسته‌اند. آن‌ها همچنین بعد از نبوت نیز فقط ارتکاب کبائر را ممتنع می‌دانند، هرچند باز هم برخی از اهل سنت، ارتکاب گناه را به‌صورت مطلق برای شخص نبی، ممتنع دانسته‌اند. اما شیعیان، صدور گناه را در همه حالات و صور برای نبی ممتنع می‌دانند. از سوی دیگر، سهو و نسیان نبی هم از سوی اهل سنت ممکن تلقی می‌شود ولی شیعیان در بخش تلقی وحی، تبلیغ وحی و حفظ آن، سهو و نسیان نبی را ممتنع دانسته، و در بخش تطبیق احکام، اختلاف دارند. در خصوص پیامبر اسلام( یازده آیه از قرآن مورد توجه قرار گرفته و اصطلاحات به‌کار رفته در آن‌ها مانند ذنب، توبه، نسیان، عفو، خوف و خشیت، حرمت، القای شیطان و ضلالت، شبهه عدم عصمت پیامبر را به وجود آورده است. اما بررسی تک‌تک این آیات نشان می‌دهد که مفاهیم ظاهری این آیات، قابل تأویل بوده و سازگار با عصمت است. شبهه شرک در مورد حضرت ابراهیم(، شبهه قتل نفس درباره حضرت موسی(، شبهه عصیان حضرت آدم(، و اراده بر گناه در مورد حضرت یوسف(، از مهم‌ترین شبهاتی است که درباره سایر انبیای اولواالعزم و غیر اولواالعزم وارد شده است، اما مفسران و متکلمان اسلامی و خصوصاً شیعیان، به آن‌ها پاسخ گفته و این شبهات را مردود دانسته‌اند.

این پژوهش در مورد سنت امداد در قرآن است و در آن، سنت امداد از جنبه های مختلف مورد پژوهش قرار می گیرد.سنت امداد یکی از سنت های فراگیر الهی است که شامل تمام موجودات می شود و جهان هستی به وسیله ی همین امداد و لطف الهی جریان می یابد انسان نیز به طور خاص از این امداد الهی بهره مند است. البته این امداد ابتدایی است که باید در وجود هر موجودی قرار داده شود تا وجودش تثبیت شده و قادر به ادامه ی هستی باشد. اما یک دسته از امدادهای الهی است که مقید بوده و شامل تمام موجودات (جانداران) می شود و موجودات بسته به اعمالی که انجام می دهند مورد لطف و امداد الهی واقع می شوند.امداد مقید به مراتب نسبت به انسانها شدید تر و مهم تر است. یک دسته از امدادهای الهی فقط مخصوص اهل حق و مومنان می شود و شرایطی برای جلب آنها وجود دارد که از آن جمله می توان به ایمان و عمل صالح ، تقوی ، توکل ، استغاثه و دعا به درگاه خداوند ، استغفار و طلب آمرزش ، یاری دین خدا ، جهاد ، صبر و شکیبایی ، استقامت ، مخلَص بودن ، انفاق کردن و صدقه دادن و تسبیح کردن خداوند متعال اشاره کرد.در مقابل ، هر کس که این شرایط را نداشته باشد و بر عکس آنچه را که خداوند متعال از آن نهی کرده ، انجام دهد، از امداد های الهی محروم خواهد شد از جمله ی این عوامل محرومیت می توان به ظلم کردن و پیروی از هوای نفس ، میل کردن و اعتماد به ظالمان ، اجتناب و استکبار از قبول حق ، استهزای آیات الهی و مغرور شدن ، گناه و عصیان ، بازیچه قرار دادن دین ، خوشگذرانی و مترف شدن ، شرک و کفر و گمراهی ، نفاق و مورد لعن خدا واقع شدن اشاره کرد.

حمایت از اخلاق و ارزش ها یکی از اصولی است که راه را بر ورود حقوق کیفری هموار می نماید ، اما این اصل یا به عبارتی الزام قانونی اخلاقیات همیشه و به یک درجه مورد حمایت قانون گذاران قرار نگرفته است. صرف نظر از دیدگاهی که اصولا حوزه اخلاق و ارزش ها را داخل در حریم خصوصی افراد دانسته و حقوق کیفری را منحصر به موارد ضروری و حد اقلی می گرداند، گرایشی نیز به حمایت از اخلاق توسط دولتها و قانون گذاران به چشم می خورد، اما در هنگام رویارویی بااخلاق عمدتا دو مسئله به بروز اختلافات نظری منجر می شود.اولین مسئله نحوه تفسیر اصول اخلاقی و ارزش ها است.چهمبنا و ملاک و قاعده ای، رفتار ها و صفات خوب(حسن) و بد(قبیح) را به ما می شناساند؟ به منظور پاسخ به این سوال نظریه های متنوعی توسط فلاسفه و دانشمندان ارایه شده است ، که در دو گروه عمده «نسبیت اخلاقی» ،و «اصول ثابت اخلاقی» قابل احصا می باشند. نسبیت اخلاقی از دو جهت به دامنه اختلافات می افزاید. یکی به جهت ناهمگونی نظریات در این گروه است، که هر فلسفه و مشرب فکریسعی در مطرح نمودن معیار خود داشته است، و جهت دیگر اینکه در یک نظریه واحد نیز هیچ گاه به اصول ثابت اخلاقینمی توان دست یافت ، محدود کردن اخلاق به طبایع یا غرایض یا عواطف بشری موجب گستردگی اخلاق به تعداد انسان ها خواهد شد. در حالیکه اصول ثابت اخلاقیبا اثبات ارتباط منطقیبین عقل سلیم و نهاد و سرشت انسانی از تزلزل نظری و تشتت آراء مبرا می گردد.آنگاه نه به تعداد افراد ، بلکه برای تمامی افراد ارزش های اخلاقی یکسان و ثابتی خواهیم داشت. بنابر این نادیده انگاشتننقش حسن و قبح در جرم انگاری به بهانه ابهام اوامر اخلاقی ، پذیرفتنی نخواهد بود. دومین مسئله، دایره شمول کیفر بر حوزه اخلاق است،آیا نقض هر قاعده اخلاقی یا به عبارتی همه رفتارهای اخلاقی مبنایی برای جرم انگاری است؟ این مطلبی است که هم در مغرب زمین وهم در مباحث اسلامی مطرح گردیده است.حد اکثر گرایان هر چند صرف نقض قاعده اخلاقی را فارغ از هر فایده دیگری موجب دخالت کیفر دانسته اند اما آن را محدود به قبایح شدید و نه هر قبحی می کنند. دیدگاه میانه مولفه مفید بودن الزامات را نیز در نظر میگیرد.تفسیر سطحی از«التعزیر لکل عمل محرم» شائبه حمایت حد اکثری را دامن می زند، اما مداقه بر موضوع، عدم وحدت تجریم و تحریم را بر ما روشن می کند و حریم جرم را محدود به قبایح با درجه قبح زیاد همراه با اثرات مفسده انگیز فردی و اجتماعی می گرداند.

مرگ‌اندیشی یکی از فضائلی است که در روایات و متون اخلاقی مورد توجه بوده است.«تأثیر مرگ‌اندیشی بر حیات اخلاقی»که مورد توجه این پژوهش است تلاشی است تا از روزنه‌ی آیات و روایات و متون اخلاقی این تأیید را استنتاج کند و به نظر، شیوه‌ی مناسب برای استنتاج تبیین مفهوم حیات اخلاقی و یافتن موانع چنین حیاتی، آیات و روایات است و یافتن ارتباط و تأیید مرگ‌اندیشی بر این موانع است. این موانع عبارتند از:غفلت، اصرار بر گناه و به تأخیرانداختن توبه، تسلط من سفلی بر من علوی، سختی دل، ترس از مرگ، طول امل و دنیاپرستی است که سه مانع اخیر، یعنی ترس از مرگ، طول امل و دنیاپرستی در روایات و متون اخلاقی بیشتر به عنوان موانع حیات اخلاقی که مرگ‌اندیشی می‌تواند روی آنها تأثیر مستقیم داشته باشد مورد توجه بوده است. همچنین برای نشان دادن تأثیر و تأثر مرگ‌اندیشی و حیات اخلاقی با رویکرد عرفانی، حیات اخلاقی، همان عشق معنا ‌شده تا از این طریق تأثیر و تأثر مثبت مرگ‌اندیشی از تأثیر و تأثر منفی آن، شناخته شود. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، این است که مرگ، حقیقت وجودی، تمامیت و کمال انسان است که شناخت و اندیشه در آن، عاملی تأثیرگذار در زندگی انسان، به ویژه بعد اخلاقی و ارزشی آن است.

قلب همان روح و نفس انسانی است که بر اساس آثار نسبت داده شده در آیات قرآن شامل سه بعد ادراک، عواطف و عمل است. اندیشه و عقل در قرآن، ابزاری برای دستیابی به شناخت خدا، معارف و حقایق دینی، علوم و همچنین شناخت خود انسان برای وصول به قرب الهی می‌باشد. قلب ادراکات حصولی خود را به وسیله تعقل و تفقه و تدبر انجام می‌دهد. به دلیل رابطه نزدیک این دو ابزار، علاوه بر اینکه به لغزش‌های هر دو اشاره شده، لغزش‌هایی بین آن‌ها مشترک است. انواع لغزش‌های قلب با قرار دادن پوشش بر دیدگان آن، مانع از ادراک حقیقت در انسان می‌شود و همین مانع باعث ایجاد کفر، نفاق و نقض پیمان با خدا، اعراض از حق و ... می‌شود. انواع لغزش‌های اندیشه نیز سبب می‌شود که اندیشه انسان از مسیر کمال منحرف ‌شود. شرک، تعصب، هوای نفس، تقلید کورکورانه و ... با ایجاد حجاب بر قلب آدمی، قدرت عقل و درک و فهم آن را تضعیف می‌کند. در جهت شستشوی روح و اندیشه انسان، دین اسلام راهکارهایی کلی ارائه داده است. با ارزیابی یافته‌ها و مشورت با بزرگان و افزایش تجربه‌ها و ... اندیشه و خرد رشد یافته و نورانی می‌گردد. نگرش صحیح به دنیا سبب استفاده صحیح از مادیات در جهت ساختن سعادت اخروی می‌شود. با توجه داشتن به حضور دائمی خدا و با ذکر و یاد او و یاد مرگ و جهاد با نفس و پرورش تقوا، می‌توان بر حب دنیا و هوای نفس غلبه کرد و ریشه های غفلت زایل می‌شود و آتش حرص فرو می‌نشیند.