جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله‌ای که دنیای امروز با آن مواجه است، جهت‌گیری جوامع بشری به سوی عقلانیت سکولار است. سکولاریسم در ممالک اسلامی به دنبال تهی نمودن اسلام ناب از پشتوانه‌های فکری‌اش می‌باشد و در غرب سبب جدایی بسترهای اجتماعی از دین و اخلاق شده است که منجر به جدا شدن روح اجتماع از ارزش‌ها و تفکرات دینی و اخلاقی گردیده است. لذا سبب غوطه‌ور شدن تمدّن غرب در منجلاب فسادهای اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و ... شده است و این شروعی برای دچارشدن مدرنیسم به بحران هویت اخلاقی می‌باشد. این نوشتار که به روش تحلیلی-توصیفی بوده و شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه-ای می‌باشد لذا در پی دست‌یابی به مفهوم عقلانیت سکولار و بررسی تأثیرات آن بر دین و فقه می‌باشد. در این تحقیق عقل‌گرایی از منظر فقه شیعه بررسی شده و نیز به تبیین عقل-گرایی سکولار و تأثیرات مخرب آن در عرفی شدن دین و فقه پرداخته شده است. عقل‌گرایی به معنای سکولار آن با حذف خدا و ماوراءالطبیعه باعث عرفی شدن دین یا فقه شده و در نهایت منجر به حذف دین از زندگی بشر یا محدود شدن آن به تکالیف فردی می-شود، در نتیجه مقدمات سقوط انسان را به ورطه نیهلیسم فراهم می‌سازد.

عرف در استقرار عدالت که فلسفه و هدف غایی همه مکاتب حقوقی است سهم مهمی دارد؛ به‌گونه­ای که اکثر نظام ­های حقوقی، آن را مهم­ترین منبع وضع قانون می­ دانند. در نظام حقوقی اسلام، شناسایی عرف به عنوان مبنای اعتبار احکام، محل تردید است؛ چرا که تنها منشأ اعتبار، اراده شارع است. با وجود این، شارع هیچ­گاه درصدد نفی مطلق ِعرف و قواعد آن نبوده و در مواردی بر اعتبار آن صحّه گذاشته است. در کتب فقهی و اصولی نیز از عرف و عادت کم و بیش سخن رفته است، اما بررسی آن­ها نشان می­ دهد که فقیهان، عرف را به عنوان منبع استنباط به رسمیت نمی­ شناسند و در تبیین حکم مسائل فقهی نیز صرفاً در مواردی کم­ شمار به آن استناد می­ کنند به­ گونه­ ای که از نظر فقیهان عرف تنها به­ عنوان ملاک در تمییز مفاهیم و تعیین مصادیق نقش دارد. بر اساس یافته ­های این تحقیق، عرفی که ریشه در قواعد فطری، ارزش­های اخلاقی و اصول عقلی دارد می­تواند به­عنوان ملاک و معیار در تشخیص عدالت سهیم باشد و لحاظ گردد.

کتاب "فقه النظرية عند الشهيد الصدر" اثر استاد "باقر بري" می باشد هدف از این تالیف این کتاب بررسی فقه نظریه های اسلامی از دیدگاه شهید صدر و روشی که وی در این جهت گیری فقهی بدان اصالت بخشیده و نیز تبیین فایده آن در خارج ساختن اندیشه های اسلامی از حالت جمود می باشد. فقه نظریات اسلامی، عنوان روش جدیدی از بررسی فقهی است که از مساله استنباط احکام از منابع آن عمیق تر است. زیرا از حالت پراکندگی در احکام و آیات و مفاهیم اسلامی می گذرد و به حالت ترکیب اندام وار که انسجام و پیوند دقیق بین اعضاء را منعکس می کند می رسد و به تعیین و کشف نظریات مذهبی اسلام در عرصه های زندگی و اجتماع منتهی می گردد. این کتاب مشتمل بر چهار فصل است. درفصل اول اصطلاح فقه نظریه تبیین می شود. فصل دوم اختصاص به روش موضوعی از دید شهید صدر دارد. دراین فصل نظریه سنت های تاریخی در قرآن کریم به عنوان نمونه ای از روش موضوعی شهید صدر در تفسیر قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است. درفصل سوم ضوابط روش موضوعی درفقه نظریات اسلامی بحث شده است، نهایتا" در فصل چهارم برخی نظریات اقتصادی شهید صدر به عنوان نمونه های تطبیقی فقه نظریات اسلامی پرداخته شده است، بر اساس یافته های تحقیق، به کارگیری روش موضوعی شهید صدر در استنطاق منابع اسلامی و کشف نظریات اسلامی امکان ارائه تصورات و راه حل ها و نظریه های اسلامی معاصر و اصیل و همپا با نیازها و متغییرات زمان را به اندیشه اسلامی می دهد و به حیات اجتماعی انسان مسلمان صبغه ربانی آن را عطا می بخشد.

کتاب الأسس العقلية تالیف عمار أبورغیف درباره علم اصول فقه به زبان عربی است كه در دو جزء تنظیم یافته است. جزء اول درباره تعریف علم اصول، موضوع آن، حجیت قطع، حجیت عقل و موافقت‌‌ها و برابری‌های عقل عملی در اصول فقه است. جزء دوم نیز مشتمل است بر: عقل عملی و جایگاه آن در زنجیره فكر قاضی، حسن و قبح و قاعده لطف، دیدگاه امامیه و معتزلی درباره وعده و "وعید" بررسی عقل از منظر دیگر و بررسی اشكال هیوم و دیدگاه "ایمانوئل كانت" در خصوص عقل، و سرانجام بررسی عقل كلامی در ادامه بحث عقل از دیدگاه‌های مختلف.

علم قواعد فقه همچون سایر علوم اسلامی در مسیر اجتهاد و استنباط احکام شرعی کاربرد عملی دارد. قواعد فقه، اصول بسیار کلی هستند که جزئیات بواسطه‌ی آنها کشف می‌گردد لذا یک فقیه و مجتهد در طریق علمی خود ناگزیر است که به این قوانین جامع و کلی رجوع نماید. علاوه بر مباحث فقهی و اجتهادی، علم قواعد فقه در حوزۀ علم حقوق نیز نفوذ ویژه‌ای داشته بطوریکه وضع اکثر قوانین حقوقی کاملاً تحت تأثیر این قواعد بوده است. با این توضیح در اهمیت علم قواعد فقه روشن می‌شود که قبل از ورود به مسائل این علم، برای شناخت بهتر و تسلط بیشتر بر مطالب آن لازم است پیرامون عوامل ظهور و پیدایش این قواعد و تاریخ شکل‌گیری آن در میان دو مذهب امامیه و اهل‌سنت بحث و گفتگو شود و تحقیقاتی در این زمینه صورت گیرد. لازم به ذکر است که فقها و دانشمندان شیعه قواعد فقهی را از روایات و کلام معصومین اصطیاد کرده و آنها را بر جزئیات منطبق می‌کنند و اهل‌سنت هم به دلیل قطع ارتباط با نص معصومبرای قاعده‌سازی ناچارند که به طرق غیرمعتبری همچون قیاس و استحسان و... روی آورند.