جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیرینه ترین آرزوهای انسان بی مرگی و دستیابی به زندگی جاویدان است. انسان این آرزوی درونی را بر قهرمانان اسطوره های خود فرافکن می نماید. قهرمانان در اسطوره ها و افسانه های ملل به طرق گوناگون عمر ابدی را تجربه می کنند،‏ درحالی که مرگ جزء سرنوشت تمام آدمیان است. به همین سبب قهرمانان در باور انسان،‏ پس از مرگی نمادین از نو زاده می شوند. «یونگ» زندگی تمام قهرمانان را خورشیدوار می داند و اسطوره بازگشت همیشگی قهرمان را با تقاضای انسان برای دستیابی به آرامش آغازین یکی می داند.این جستار تحلیل سرنمونی زندگی سه تن از قهرمانان اسطوره های ایرانی است که به سه صورت مختلف مرگ و بازگشت را تجربه می کنند و آرزوی دیرینه انسان را تحقق می بخشند.

تصاویر کهن الگویی میراث ناخودآگاه فردی و جمعی انسان در طول تاریخ است که در ادبیات از طریق ذهن خلاق و حساس هنرمندان به فعلیت می رسد. این مقاله بر آن است که رمان جایی دیگر اثر گلی ترقی را بر مبنای نظریات یونگ بررسی کند.در این پژوهش، کهن الگوهای خود، آنیما و آنیموس، سفر، پیر خردمند، نقاب، سایه و سرانجام فرایند فردیت و تولد دوباره در داستان تحلیل می شود و مشخص می گردد که پیرنگ و نقش شخصیت های داستان بر پایه نظریات یونگ قابل بررسی است. «جایی دیگر» خود کهن الگوی دیگری است که ترقی داستان را با آن روایت می کند و کهن الگوی مهم رمان محسوب می شود، به این معنا که جای دیگری در روان انسان است که شخص باید طی فرایندی درونی از طریق تولد دوباره به آن دست یابد.

ترجمه ماشینی: مایکل پالمر شرح مفصلی از تئوری های دین فروید و یونگ ارائه می دهد و برای اولین بار آنها را در کنار یکدیگر قرار می دهد. در بخش اول متن، دکتر پالمر این ادعای فروید را تحلیل می کند که دین یک روان رنجوری وسواسی است - یک بیماری روانی که توسط سرکوب جنسی تحریک می شود. بخش دوم رد نظریه فروید توسط یونگ و ادعای خود او مبنی بر عدم وجود دین است که منجر به روان رنجوری می شود. فروید و یونگ در مورد دین برای خوانندگان عمومی و متخصص به طور یکسان مناسب است، زیرا فرض می کند هیچ دانش قبلی از نظریه های فروید یا یونگ وجود ندارد و یک متن آموزشی ارزشمند است.

نقاب در اصل و در کاربرد مفهومی و اصطلاحی، در دایره مفاهیم روان شناسی به کار می رود، اما در نوشته های یونگ تمایز معناداری یافته است که امروزه، هرگاه از آن سخن در میان باشد، به گونه ای با آراء و افکار یونگ، در پیوند است. از نظر او، نقاب به دو دسته قابل تقسیم بندی است، دسته اول، صورتکی است که انسان بر چهره اش می زند و خود را آن طور که نیست، نشان می دهد. دسته دوم، دربرگیرنده پندارها و خیالاتی غیر واقعی است که مانع از رشد و نمو خود حقیقی او می شود. یونگ با دقیق شدن در امور روانی و جان آسمانی انسان، مساله نقاب را به گونه نظریه ای می پرورد و پیش روی ما می گذارد. او یکی شدن با نقاب را در جلوگیری از رشد شخصیت و رسیدن به فردیت، بزرگ ترین زیان می داند و افراد را از یک سوشدن بر حذر می دارد. از سویی در ادبیات عرفانی ما از جمله در غزلیات شمس، مفاهیمی وجود دارد که ژرف ساخت آن، با الگویی که یونگ تعریف می کند، هم خوانی و هم پوشانی دارد. ما در این مقاله، رمزها و سمبل هایی را که مولانا در غزلیات برای بیان مفهوم نقاب به کار برده است، بررسی کرده و در عین حال از آوردن نمونه هایی از دیگر آثار عرفانی ناگزیر بوده ایم.

بر پایه اندیشه های کارل گوستاو یونگ، روان شناس سوئیسی، «ناخودآگاه جمعی» میراثی است بازمانده از دوره های نخستین نیاکان بشر که در ذهن آنان وجود داشته است. در این ناخودآگاه جمعی، «تصاویر ازلی» و مفاهیم مشترک جهانی وجود دارند که یونگ آنها را «کهن الگو» می نامد. مهم ترین کهن الگوها از نظر او عبارتند از: سایه، نقاب، خود، آنیما، آنیموس، پیر خرد و تولد دوباره. آنیما شاید مهم ترین این کهن الگوها باشد که حضور آن را در بسیاری از آثار ادبی از جمله هفت پیکر نظامی که مجموعه ای از افسانه های عاشقانه و خیال انگیز است، می توان مشاهده کرد. در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر کهن الگوی آنیما در افسانه های هفت پیکر پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هفت پیکر بستر مناسبی برای تجلی کهن الگوی آنیما است که در رویاهای شیرین و کابوس های تلخ افسانه های آن به شیوه ای نمادین حضور دارد. می توان گفت که کاربرد ویژگی های زنانه در شعر نظامی، یکی از تاثیرات مهم آنیما در شعر او است. آنیما همان واقعیت ژرفی است که در موقعیت های گوناگون بر رفتار و حالات شاعر تاثیر می گذارد تا او را به پختگی و کمال برساند.

کارل گوستاو یونگ، روانشناس سوئیسی، پس از تحقیق در میان اقوام و ملل مختلف به این نتیجه رسید که در ساختار شخصیت انسان به جز خودآگاه و ناخودآگاه فردی، بخش دیگری وجود دارد که می توان آن را ناخودآگاه جمعی نام نهاد. وی معتقد بود که ناخودآگاه جمعی حاوی خاطرات و رفتار نژادی است که فرد آنها را از اجداد خود به ارث می برد و این تجربیات و خاطرات خود را به صورت کهن الگو یا آرکی تایپ در اسطوره ها و متون عرفانی و برخی رویاهای خاص نمایان می سازد.الهی نامه عطار، یکی از آثار برجسته ادب فارسی می باشد که ضمن بیان نکات مهم عرفانی به جنبه های مختلف تعلیم و تربیت توجه داشته است. از آنجایی که در میان آثار ادبی، متون عرفانی یکی از بهترین زمینه های ظهور صور ازلی است؛ عطار نیز مانند بسیاری از شاعران و نویسندگان در سرودن این اثر به طور ناخودآگاه از کهن الگوهای مختلف که از ناخودآگاه جمعی نشات می گیرد، تاثیر پذیرفته است. در مقاله حاضر به تحلیل آرکی تایپی سه حکایت عرفانی الهی نامه عطار پرداخته شده که در آن کهن الگوهایی از قبیل خود، آنیما، آنیموس، سایه، نقاب، سفر، پیر دانا، عبور از آب، عبور از آتش، تولد ثانوی و ماندالا را می توان یافت.

هدف پژوهش حاضر، بررسی دین از دیدگاه کارل‌گوستاو یونگ و آبراهام مزلو می‌باشد. این نوشتار به روش تحلیلی-توصیفی دیدگاه‌های این دو را پیرامون دین و اندیشه‌های دینی مورد مقایسه قرار می‌دهد. یونگ معتقد است که دین از نهاد ناخودآگاه بشر تراوش می‌کند و در حقیقت دین جزء اموری است که در روان ناخودآگاه بشر به طور فطری و طبیعی وجود دارد. در نتیجه این امر را به عنوان یک واقعیت باید درنظر گرفت که دین در نزد یونگ به عنوان امری است که بدون اینکه سینه به سینه نقل شود در همه‌جا و در همه زمان‌ها یافت می‌شود؛ بنابراین از نظر وی انسان‌ها ذاتاً خداجو هستند. مزلو معتقد است دین با سلسله مراتب نیازهای انسان شامل نیازهای زیستی، امنیتی، اجتماعی، احترام و خودشکوفایی ارتباط نزدیکی پیدا می کند و بدین ترتیب می‌توان آن را در انسان‌های خودشکوفا یافت. تجربۀ اوج، جایگاه والایی در زندگی انسان دارد و با معنویت ارتباط عمیقی دارد و دست‌یابی به آن درگرو تلاش خودِ انسان است. یونگ و مزلو، در این که دین امری فطری و جزء ذات و ماهیت هر انسانی است اشتراک نظر دارند. هم-چنین نظر آن دو در خاستگاه دین با هم افتراق دارند؛ یونگ معتقد است که دین از نهاد بشر تراوش می-کند؛ یعنی دین در روان ناخودآگاه بشر وجود دارد و مزلو نیز دین را یکی از عالی‌ترین نیازهای بشر می‌داند.

چکیدهمسأله‌ی دین، همواره یکی از دغدغه های بشر بوده و هست. گستره وسیع ادبیات تولید شده در این باب در حوزه ها و رشته‌های مختلف علمی از جملهفلسفه، کلام، جامعه‌شناسی و روانشناسی، خود شاهدی بر این ادعاست. در روان‌شناسی دین، به عنوان یکی از رشته‌های علمی نسبتاً نوظهور، ریشه‌ها و مبانی درون فردی دین مورد بحث و بررسی قرار می گیرد که تاکنون بحث و جدل های درازدامنی را به دنبال داشته است. در این میان نظرات ویلیام جیمز، زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ از اهمیت قابل توجهی برخوردارند. پژوهش حاضر، نظر به آنکه یکی از رسالت‌های کلام جدید پرداختن به شبهات جدید و برون دینی است، ضمن مراجعه به منابع و مستندات متعدد و با روشی توصیفی و تحلیلی،به بررسی دیدگاه های این سه تن در باب باورهای دینی پرداخته است. بنا بر یافته های این پژوهش، دیدگاه ویلیام جیمز در تحلیل روانشناختی گزاره‌های دینی، عمدتاً مبتنی بر تفکرات پراگماتیستی اوست. او سعی می‌کند با توجه به پیامدهایی که باورهای دینی در زندگی شخصی افراد دارند، ارزش حقیقی دین را ارزیابی کند. از طرف دیگر، توجه فروید به ریشه های عمیق روانی دین منعطف است. او ترس انسان‌های اولیه از سختی‌های طبیعت و نیز ناکامی‌های جنسی وی را منشاء اصلی دین معرفی می کند. اما یونگ با تأکید بر ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر، بر این عقیده است که باورهای دینی ریشه در روان و سرشت بشر دارند. در واقع به باور او، یکی از کارکردهای ذاتی روان بشر، تمایلات دینی است. در مجموع باید گفت جیمز، فروید و یونگ به ترتیب نگرشی مادی و دنیوی به ادیان دارند و از جنبه‌ی مافوق طبیعی و سعادت‌بخش ادیان غافل شده‌اند. نتیجه‌ای که می‌توان از یافته‌های این پژوهش گرفت، این است که باورهای دینی به هیچ وجه ریشه در جهل و ترس انسان‌ها ندارند و در گذشته و نیز امروزه، دانشمندان خداباوری وجود داشته و دارند. همچنین ترس از امور طبیعی، امروز هم وجود دارد، بدون آنکه انسان‌ها به آن منبعی الهی بدهند. در باب جنبه‌ی روانی دین باید گفت، باورهای دینی اگر مبنایی مافوق طبیعی نداشته باشند، جنبه روانی آن‌ها هم معنادار نخواهد بود. در نهایت باید گفت صرف سودمند بودن گزاره‌های دینی و اعتقاد به آن، جنبه‌ی اخروی و سعادت بخش ادیان را توجیه نمی‌کند و لذا انسان‌ها باید در حیات دینی خود هم به جنبه‌ی شهودی دین و هم مافوق طبیعی آن، توجه کنند. واژگان کلیدی: دین، روانشناسی دین، زیگموندفروید، کارل‌گوستاو یونگ، ویلیام جیمز، پراگماتیسم

در این پژوهش منطق الطیر عطار و روانشناسی تحلیلی یونگ مورد مطالعه قرار گرفته است.هدف از انجام این تحقیق تطبیق و بررسی عرفان اسلامی با دیدگاه یونگ در سیر کمال شخصیت انسان است.بر اساس طبقه بندی روش های تحقیق این پژوهش در زمره روش کتابخانه ای قرار گرفته است که طی آن پژوهنده نخست به مطالعه دقیق و فیش برداری پیرامون هر دو موضوع پرداخته و سپس با تحلیل و بررسی مطالب جمع آوری شده شباهت ها و تفاوت ها مشخص و به آن ها اشاره گردیده است.این پژوهش در 6فصل تنظیم گردیده است که به شرح زیر است:فصل اول:کلیات (اعم از مقدمه،روش تحقیق،پیشینه و...فصل دوم:به تعاریف مفاهیم و موضوعات در هر دو حوزه اشاره گردیده است. فصل سوم:هشت گام روانشناختی فرآیند تفرد به همراه تحلیل عرفانی هرگام و بیان شباهت ها و تفاوت ها،به طور جداگانه بررسی گردیده است.فصل چهارم:به هفت وادی منطق الطیر از دیدگاه عرفانی ،اختصاص یافته است.