جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در هر جامعه ای دین نقش اساسی در رفتارهای اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی دارد که معمولا باورداشت ها و عقاید مذهبی را در بر می گیرد. تمام این باورداشت ها به حفظ ثبات اجتماعیو تحکیم جامعه گرایش دارد.اماکن مقدس به عنوان پایگاه دین و دینمداری جلوه گاه باورداشت های مذهبی هستند . شناخت دین و نقش دین در ابعاد مختلف زندگی روز مره ی مردم ، همواره مورد توجه انسان شناسان و مردم شناسان بوده است . از تعاریف و تحلیل انسان شناسانچنین استنباطمی شود که انسان شناسان به دنبال شناخت رابطه دین با فراگردهای اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی جامعه هستند.اماکن مقدس که بقاع امام زاده ها و نیز مناظر طبیعیاز قبیل چشمه ها، چاه ها، درختانو .. را در بر می گیرد محور این مطالعه و پژوهش را شکل می دهد.اماکن مقدس در نزد اهالی تمام مناطق از اهمیت خاصی برخوردارند. در بیشتر مواقع که مردم دچار مشکلات و گرفتاری های روزمره زندگی شان می شوند به زیارتگاه هاو اماکن مقدس مورد نظرشان می روند و نذر و نیاز می کنند ، حاجت می طلبند ، دخیل می بندند ، امام زاده یا صاحب آن مکان را شفیع یا واسطه بی خود و معبودشان قرار می دهند تا زندگی شان سر و سامان بگیرد. در بیشتر نقاط شهری و روستایی شهرستان آبدانان امامزاده ها و مناظر طبیعی واقع شده اندکه به لحاظ اجتماعی ، فرهنگی و نیز اقتصادی ساکنان آن راتحت تأثیر قرار داده اند. با وجود این تاکنون تحلیل و پژوهشی در زمینه تحلیل مردم شناسی اماکن و نمادهای مقدس در شهرستان آبدانان صورت نگرفته است.زیارتگاه ها که محیط و فضای معنوی و روحانی آن ها نقش زیادی درتسکین و آرامش روحی و روانی انسان دارد و به عنوان پایگاه اجتماعی در جامعه نقش ایفا می کند. این پژوهش و تحلیل و گفتگو با خادمان ، مطلعان دینی و با استفاده از تکنیک های مصاحبه ، مشاهده و مشاهده مشارکتی گردآوری شده استوشیوه های حاجت خواهی متوسل شدن، دخیل بستن و .. نیز بررسی شده اند.مطالعه اسنادی و کتابخانه ای شیوه دیگری است که برای دستیابی تاریخ، اطلاعات و نسب امامزاده ، سال ورودشان به ایران ذکر شده است. به هر روی هرآنچه که در اماکن مقدس اتفاق می افتد مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.

فالگیری پدیده ای است که در طول زمان همواره در زندگی انسان وجود داشته و به شیوه های گوناگون در جوامع مختلف رایج بوده و هست . اما امروزه در جامعه ما ارتکاب به فالگیری جرم و گناه محسوب می شود. در یک کلام موضع گیری ها به نحوی است که گویی فالگیری یک پدیده غیر انسانی است که به جامعه و روابط مردم تحمیل شده است . در حالی که با دیدگاهی انسان شناختی ، این پدیده مخرب به عنصری فرهنگی تبدیل می شود زیرا توسط همین انسان صاحب فرهنگ ساخته شده و در طول زمان متناسب با سبک زندگی مردم باز تولید شده است . حتی امروز با پیشرفت علم و تکنولوژی فالگیری به صورت امری روزمره در زندگی مردم حیات دارد . بنابراین لازم است بدون هر گونه پیش داوری و نگاه انتقادی و با در نظر گرفتن همه عوامل موجود در بستر فرهنگی- اجتماعی جامعه ، فالگیری را عمیقأ مطالعه کنیم تا از این طریق بتوان به منطق فرهنگی آن در حیطه زندگی روزمره پی ببریم . از این رو با نظریه ساختی – کارکردی وارد میدان شدیم و از توصیف ساخت های قابل مشاهده آغاز کردیم اما خلأ توجه به ساخت های درونی و پیامدهاشان که همان کارکرد فالگیری بود وجود داشت لذا از پژوهش کیفی و روش های مشاهده مشارکتی ، مصاحبه آزاد و عمیق و مصاحبه گروهی استفاده کردیم و موضوع را توسط افراد تحت مطالعه به چالش کشیدیم تا ضمن آشنایی با باورها و ارزش های افراد ، دیدگاه های آنها را نسبت به این پدیده بشناسیم . در نهایت اینکه فالگیری در جامعه ساخت – کارکردی مشخص دارد و ماهیتش به شکلی متناقض شکل می گیرد . مردم تحت تأثیر دیدگاه حاکم از آن دوری می کنند اما در واقعیت و عمق زندگی خود با انگیزه های مختلف به آن گرایش دارند . ساخت – کارکرد فالگیری نه تنها بر یکدیگر تأثیر می گذارند بلکه خود متأثر از ساخت کلی جامعه نیز هستند که تبعاتش در حیطه زندگی روزمره نمایان است . فالگیری چون همواره کارکردی در زندگی افراد داشته و نیازی را برطرف می کرده خود را با ساخت کلی تطبیق داده و تغییر کرده یا به عبارتی مدام در طول زمان متناسب با شرایط حاکم بر جامعه بازتولید شده است . لذا تغییر در یک عنصر منجر به تغییر سایر عناصر شده است و متعاقبأ ساخت- کارکرد فالگیری نیز متفاوت شده است .

در دنیای امروز، ارتباطات مخابراتی پدیده ای است صنعتی که به واسطه آن امر ارتباط بشر در جای جای دنیا انجام می پذیرد. تلفن همراه با ورود خویش به هر کشور در فرهنگ آن منطقه درهم آمیخته و باتوجه به نوع فعالیت آن اولین نیاز مردم محسوب شده است. منظور از این پژوهش نگرشی مردم شناختی به کاربرد پیامک‌ها در زندگی مردم است. پژوهش حاضر در پی شناخت، دسته بندی و تحلیل محتوای پیامک‌ها در مناسبت‌های مختلف مردم در ایام سال است که به وسیله‌ی تلفن همراه رد و بدل می شود، تا با شناسایی انواع و اقسام پیامک‌ها، اثرگذاری آن‌ها را در ایجاد یا جهت گیری افکار عمومی بررسی کند. این پژوهش مسیر خود را با استفاده از نظریات مکاتب کارکردگرایی، ساختارگرایی، نظریه تفسیرگرایی کلیفورد گیرتز و نظرات الوین تافلر طی کرده است. در این تحقیق به تحلیل کارکردهای پیامک و تلفن همراه، تاثیرات تلفن همراه و پیامک بر زندگی اجتماعی افراد و امور روزمرگی آن‌ها و در نهایت پیامک‌های مناسبتی در دسته‌های کلی با زیرمجموعه‌های کوچک طبقه بندی و تحلیل شده اند. نتیجه کلی پژوهش این است که پیامک‌ها ادبیات فولکلوریک هستند و بیان کننده ی اعتقادات و باورها، آیین و آداب و رسوم، دردها و مسائل زندگی روزمره مردم هستند و این رسانه مخاطبانی از هرگروه و سن و قشر را شامل می شود.در ارتباط پیامکی، ارتباطی غیررسمی برقرار است، اما در اعیاد و مناسبت‌های مذهبی به دلیل رعایت موازین مذهبی، اعتقادی و احترامی که مردم برای بزرگان دین و ائمه قائلند، زبان مورد استفاده در پیامک‌ها رسمی و معیار است ولی در مناسبت‌های دیگر پیامک‌های طنز مشاهده می شود.

آداب و رسوم ایرانیان امروز ریشه در آداب و رسوم اجداد ما دارد . بسیاری از این آداب قبل از اسلام اجرا می شده و هنوز هم با وجود تغییرات خاصی که داشته اند به حیات خود ادامه داده اند و کارکردهای مختلفی در جامعه دارند . اگرچه بسیاری از این مراسم در زندگی مسلمانان وجود دارد ولی شکل اصیل تر آن در میان زرتشتیان دیده می شود . گروهی از این زرتشتیان که در عقاید و رسوم خود بسیار پایبند هستند در شهر تفت از توابع استان یزد زندگی می کنند . مسئله اصلی این رساله بررسی آداب و رسوم مختلف این گروه و کشف مسائل جدید در مورد آن از دید مردم شناسی می باشد و هدف آن دسته بندی رسوم از لحاظ مسرت بخشی ،دینی ،آیینی وعزاداری است . کار حاصله از دو روش کتابخانه ای و بررسی میدانی بدست آمده است ومحقق در محل تحقیق به صورت مشاهده و مصاحبه به جواب سوالات مطرح شده رسیده است یافته های تحقیق با توجه به منابع کتابخانه ای و توضیحات اساتید محترم تحلیل مردم شناختی شده است ونتیجه حاصله آنکه در بسیاری از رسوم ریشه های باقی مانده از زندگی کشاورزی وجود دارد و بسیاری از آنها به منظور تداوم جامعه کشاورز و سنت های بقای آن بوده است و آنچه کاملا مشخص است این که در جامعه ایرانی تمامی مراسم سفره ها وجشن های زرتشتیان مربوط به آیین های باروری ،برداشت محصول ، کشت مزارع ومیوه ها است و تمامی مراسم به خصوص سفره ها پشتوانه سنتی و اعتقادی در جهت تداوم کشت و باروری است.

پایان نامه حاضر به مقایسه فرهنگ و اعتقادات نگهداری از حیوانات اهلی در شمال و جنوب تهران و عوامل موثر بر این تغییرات از لحاظ اقتصادی، زیستی و روانی می‌پردازد. در گذر زمان مراحل رشد تطور اجتماعی باعث شده است، که انسان تحولات مختلفی را در زندگی خویش تجربه کند. تغییر در نحوه نگهداری و نگرش نسبت به حیوانات، نیز نمونه‌ای از این تحولات است. در این پژوهش، تحلیل مردم‌شناختی نگهداری حیوانات مدنظر می‌باشد، تا شاید بتوانیم با مقایسه‌ای بین نقش و اهمیت نگهداری از حیوانات در زندگی گذشتگان و نیز وضعیت حال حاضر، به رهیافتهای تازه‌ای در این خصوص رهنمون شویم. در این پژوهش، روش میدانی با ابزارهایی از قبیل دوربین عکاسی، دوربین فیلمبرداری، ضبط صوت و مصاحبه استفاده شده است. در طرح این پژوهش، فرهنگ و اعتقادات نگهداری از حیوانات اهلی در شمال و جنوب تهران مورد مقایسه قرار گرفته است. در این مقایسه دو رویکرد اساسی مورد توجه قرار گرفته شده است، یکی فرهنگ و اعتقادات نگهداری از حیوانات در گذشته، که به خوبی پاسخگوی نیازها و کارکردهای فرهنگی زمان خود بوده و دیگری فرهنگ نگهداری حیوانات در جامعه امروز با نگاهی به تحولات سریع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ورواج فرهنگ نگهداری از حیوانات خانگی به کشور به عنوان الگوی برتر یا عدم هم خوانی این فرهنگ با آموزه‌های فرهنگ ایرانی اسلامی، که باعث عدم جوابگویی درست به کارکردهای فرهنگی و دینی شده است. یافته‌های پژوهش نشانگر آن است که رابطه میان انسان و حیوان و آگاهی از فرهنگ و اعتقادات نگهداری حیوانات، که ریشه در نسل‌های گذشته دارد کهبدون توجه و اعتنا نسبت به این فرهنگ، توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در هر جامعه‌ای موثر نخواهد بود و بدون شک توسعه‌ای در اهدافش موفق است که شرایط اقتصادی، اعتقادی و روانی مردم را در نظر بگیرد.

دین اساس آیین ها و باورهای نوع بشر را تشکیل می دهد و به همراه اعتقادات دینی از اجزاء جدایی ناپذیر هر فرهنگی می باشند،به شکلی که همواره در طول تاریخ زندگی انسانها با آنها همراه بوده و هیچ دوران و مکانی نبوده که دین در آن حضور نداشته باشد و به همین دلیل است که میتوان انسان امروز را به عنوان موجود دین ورز معرفی نمود.هدف این پژوهش بررسی مردم شناختی آیین ها و باورهایی است که در ارتباط با امامزادگان و بقاع متبرکه شهرستان سرپل ذهاب وجود دارد و سعی شد تا با یک دید مردم شناسانه این مقوله مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرد.روش پژوهش مطالعه ی اسنادی و کتابخانه ای و میدانی که از طریق مصاحبه می باشد.نتیجه کلی:امام زادگان وبقاع متبرکه ،و آیینها و مناسکی که در این اماکن برپا می شود از جمله میراث معنوی و فرهنگی در هرجامعه ای هستند که بر زندگی فردی واجتماعی مردم تاثیر بسزایی دارند ونیز در این زمینه کارکردهایی وجود دارد از جمله کارکردهای روانی ،اقتصادی،اجتماعی ،فرهنگی و... که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند.واژگان کلیدیاماکن مقدس، سرپل ذهاب ، کارکردهای اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی.

واکاوی اندیشه‌های اندیشمندان ایرانی یکی از مهم‌ترین وظایف دانشگا‌هیان و حوزویان است. در این مقاله به بررسی اندیشه‌های ابوریحان بیرونی در حوزه‌های پدیدارشناسی، روش‌شناسی و انسان‌شناسی پرداخته خواهد شد. ابوریحان دانشمندی با سبک و روش ویژه در علوم بود، به‌نحوی که هر عملی را با روش خاص آن علم دنبال می‌کرد. ایشان با ورود به دیار هندوستان توانست افق جدیدی در علوم انسانی بگشاید و مسئلۀ مردم‌شناسی و انسان‌شناسی را با سبک و شیوۀ امروزی دنبال کند. از نظر بیرونی برای رسیدن به هدف به لوازمی همچون دانش زبان، بازدید میدانی، مشاهدۀ مشارکتی، زندگی در بین مردمان مورد مطالعه و غیره نیاز است. البته در گفته‌ها و کتاب‌های وی چنین بیان نشده، اما شیوه و روش ایشان بر پایۀ همین لوازم و اندیشه‌ها به بار نشسته است. ابوریحان بیرونی از هرگونه پیشداوری و ارزشگذاری در انعکاس آرا، عقاید، دین و رسوم هندوان خودداری کرده و تنها به انعکاس آنچه خود آنها بیان می‌کردند، بسنده کرده و عقایدش را در تحقیق دخالت نداده است. حال این مقاله به بررسی ابعاد روش‌شناسی، پدیدارشناسی و انسان‌شناسی از دیدگاه ابوریحان اختصاص یافته است.

نوگرايى، سؤالات و پرسش‌هاى مختلفى را فراروى انسان دين‌دار قرار داد و مشكلات و شبهات بسيارى را براى دين و دين‌دارى به ارمغان آورد. اين پرسش‌ها و شبهات، موجب رشد و شكوفايى دين و انديشه دينى در عرصه‌هاى گوناگون و پديد آمدن شاخه‌هاى مختلف در حوزه دين شد. دين‌پژوهى در اين دوره پا به عرصه جديدى نهاد و علوم متنوعى را تحت پوشش خود قرار داد. اين علوم به عنوان دانش و معرفتى مستقل و مرتبط با دين نبودند، بلكه در پرتو تحولات بنيادين مدرنيته بود كه اين علوم با دين نسبتى پيدا كردند و در حوزه علوم دينى جاى گرفتند. البته پديد آمدن اين علوم، براى دين پيامدهايى ضمنى را نيز در پى داشت كه همواره دين و انديشه دينى را تهديد مى‌كند. در اين نوشتار، ابتدا علل و عواملى كه موجب پديد آمدن شاخه‌هاى مختلف دين‌شناسى گرديد، تحليل و بررسى خواهيم كرد، سپس به شناسايى و توضيح اين رشته‌ها خواهيم پرداخت.

از دغدغه‌های وجودشناختی انسان، علم به خود و تبیین عقلانی آن است. به همین سبب، در ادیان گوناگون، تبیین-های نظام‌مند بسیار متنوعی دربارۀ انسان وجود دارد. ادیان چین باستان و حکمای مربوط به آنها نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌ و در پی انسان‌شناسی بوده‌اند. پژوهش حاضر با بررسی تحلیلی آراء کنفوسیوس و منسیوس سعی کرده است بخشی از تاریخ تفکر چین باستان به‌ویژه انسان‌شناسی آن را روشن کند. از این‌میان، تبیین‌های این دو حکیم در باب مسائل وجودی آدمی به ویژه سرشت او بسیار قابل توجه‌ و مکمل یکدیگرند. کنفوسیوس پیوسته بر نیک بود فطرت آدمیتأکید کرده است، لکن این منسیوس بوده است که به تعالی و مفهوم سازی هرچه بیشتر آن همّت گمارده است. منسیوس در تکمیل تعالیم استاد خود بر وجود سرآغازهای چهارگانه در سرشت آدمی و نقش آن در حیات انسان متمرکز می شود. با وجود این، هردو حکیم ارتباط مطلوب انسان با کائنات و جامعه را مورد پردازش قرار داده و از این رهگذر برنامۀ کامل و منظمی را برای کمال حیات آدمی پی ریزی می کنند. هم‌چنین برای این منظور نقش تائو یا طریقه را که نزد اکثر متفکران جایگاه عمده ای راداراست و نیز تقدیر را که سرنوشت نوع انسانی را مشخص می کند، برجسته‌تر می‌کنند.منسیوس نیز در تأکید بر ضرورت نقش انسان در اجتماع و نیز شرح تقریباًروان‌شناختی و اخلاقی آراء کنفوسیوس، حاکم وحکومت نیک خواه را وارد صحنه می کند. با وجود این، هردو حکیم چینی اشاره ای اندک به عالم ماوراء داشته و بحث وبررسی کامل آن را برعهده ی متفکران دیگر مکاتب واگذارده اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع موجود کتابخانه‌ای انجام یافته است.

چکیدهسرآغاز تحول در آموزش و پرورش رسمی، طراحی و تدوین نظام تعلیم و تربیت دینی متمایز از سایر مکاتب تربیتی بشری است. این مهم زمانی تحقق خواهد یافت که مولفه‌های آن یعنی مبانی، اصول، اهداف و روش‌ها از تحلیل روش‌مند منابع دینی بویژه منبع اصیل اسلام؛ قرآن کریم کشف و اخذ گردد.تعیین مولفه‌های تعلیم و تربیت از طریق تحلیل آموزه‌های قرآن کریم، علاوه بر امکان طراحی منسجم نظام آموزشی متناسب با فرهنگ اسلامی، و جلوگیری از التقاط، امکان ارزیابی از نظام تعلیم و تربیت موجود و سنجش مقدار کارایی و کارآمدی و هر گونه پیشنهاد و برنامه‌ریزی برای تغییر و بهسازی آن را مهیا می‌سازد.این تحلیل باید بتواند در گام اول با تعیین مشخصات مخاطب تربیت، یعنی انسان از طریق تفسیر ساختار وجودی او و روابطش با سایر عناصر هستی، مبانی و اصول تعلیم و تربیت دینی را ارائه دهد. بر این اساس، پس از تبیین کلیات و مفاهیم این پژوهش، مبانی تعلیم و تربیت دینی بر اساس ساختار وجودی انسان و جایگاه انسان در ساختار و روابط نظام هستی، تعیین گردید که عبارت بودند از: «وحدت ذاتی بشر»، «وجود تفاوت‌های فردی»، «اثرگذاری و اثرپذیری»، «خیرطلبی ذاتی»، «ذات یکپارچه خیر»، «ذوابعاد بودن»، «کرامت ذاتی و اکتسابی انسان»، «حقیقت غیرمتعین داشتن»، «شاکله‌های متفاوت اکتسابی»، «عالم بالفعل بودن»، «فقر ذاتی» و ... . بر اساس این مبانی، اصول تعلیم و تربیت نیز ارائه گردید.این تحلیل در گام دیگر باید با تحلیل افعال، مفاهیم و تمثیل‌های ناظر به تربیت و روش‌های تربیت در قرآن کریم، مولفه‌ها و روابط معنایی هر یک از آنها را معین ‌کند. تفسیر این مفاهیم، ضمن ارزیابی از ساختار و کفایت مفهوم برای کاربرد در پژوهش‌های تربیتی، تلقی قرآن کریم را از تربیت و چیستی آن ارائه می‌دهد. بر این اساس با مفهوم‌شناسی افعال ناظر به تغییر انسان و روش‌های تربیتی، برخی از مولفه‌های تعلیم و تربیت دینی نظیر «آگاهانه و ارادی بودن»، «عالمانه بودن»، «مستمر بودن»، «تعاملی بودن»، «ابتنای بر دانش و تفکر»، «محوریت مخاطب» و ... استخراج شد.در گام بعدی، با تحلیل آموزه‌های قرآنی ناظر به غایات و اهداف خلقت به صورت عام و انسان به نحو خاص و بررسی اهداف و غایات افعال تربیتی و ابزارهای هدایت بر اساس نص قرآن کریم، ضمن طبقه‌بندی این اهداف و تعیین روابط معنایی میان آنها، شبکه‌ای از اهداف و غایت را طراحی نماید و به این وسیله، تمایز تعلیم و تربیت دینی را از سایر نظام‌های تربیتی، معین سازد. در این مرحله، شبکه‌ای از اهداف با محوریت غایت «عمل احسن»، اهداف واسطه‌ای «ایمان» و «عمل صالح»، اهداف واسطه‌ای ابزاری «علم» و «تفکر» و اهداف جزئی در سه حیطه‌ی «شناخت، باور و عملکرد درونی و بیرونی» ارائه گردید.در فصل آخر، با توجه به مولفه‌های پیشین، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی رسمی، ارزیابی گردید که بر اساس آن، این برنامه در برخی از مبانی، با مولفه‌های قرآنی تربیت غیرهمسو و در مواردی تعارض دارد. اهداف آن از الگوی قرآن تبعیت نمی‌کند و از جامعیت لازم برخوردار نیست و در مواردی تفسیر غیرواقع از اهداف قرآنی ارائه شده است.مفهوم‌شناسی افعال و روش‌های تربیت در برنامه‌ی درسی نیز در وجوهی نظیر جامعیت، محل تأمل است. ضمن آن‌که در برخی موارد، فهمی متفاوت از واقع ارائه شده است.واژگان کلیدی: مبانی و اصول انسان‌شناسی، اهداف تربیت، روش‌های تربیت، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی.