جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سعدی با 370 داستان خویش می کوشد عمده ترین مفاهیم اخلاقی مورد نظر خود را بیان نماید. از این میان 181 داستان در گلستان آمده است. در این مقاله، داستان های سعدی به لحاظ قالب داستانی، نوع بیان و حجم ابتدا طبقه بندی می شوند و معلوم می گردد که اغلب این داستان ها حکایت و به لحاظ حجم 70% داستان ها کوتاه و بیان 40% داستان ها طنزآمیز است. در حوزه عناصر داستانی شخصیت های گلستان (431 شخصیت) طبقه بندی و تحلیل می شوند. همچنین در بررسی راویان حکایت ها معلوم می شود که 22% شخصیت ها از نوع اول شخص و 78% سوم شخص هستند. از میان 181 داستان گلستان تنها 141 داستان کنش دار و 40 مورد دیگر فاقد کنش است. زمان و مکان 63 داستان گلستان، یعنی 35% داستان ها، مشخص است. توصیف عناصر داستانی در گلستان معلوم می سازد که سعدی به عنصر شخصیت بیش از سایر عناصر اهمیت می دهد. در این بررسی از میان عناصر مختلف داستانی تنها چهار عنصر شخصیت، راوی و زاویه دید، کنش، زمان و مکان بررسی می شود.

مقوله رویا به عنوان جزئی از زندگی روحی و معنوی آدمی، ذهن او را همواره به خود مشغول داشته است. این موضوع در شاهنامه نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با توجه به اهمیتی که رویاها در پیشبرد داستان های شاهنامه و اهداف متعالی تربیتی و دینی و اخلاقی فردوسی دارد، این پژوهش با رویکرد تحلیلی به طبقه بندی رویاهای شاهنامه از نظر ساختاری و محتوایی می پردازد و نقش آنها را در روند شکل گیری داستان ها مورد توجه قرار می دهد. ابتدا رویاها بر اساس نحوه القا به شخصیت ها، به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم، تقسیم می شود و سپس از نظر ساختاری در سه حوزه منشا، چهره و نتیجه خواب مورد بررسی قرار می گیرد. از نظر منشا رویا به ایرانی و انیرانی، در بخش چهره خواب، به صریح و کاملا نمادین و نیمه نمادین و در بخش نتیجه خواب به اثرهای روانی و رفتاری تقسیم می شوند.

ابوالحسن محمدبن اسماعیل لامعی گرگانی، از شعرای بنام اواسط قرن پنجم هجری است که در اشعارش تابع همان سبک و روش شاعران دوره اول غزنوی است و گاه بعضی از قصاید آنان را جواب گفته است. اشعار لامعى در وصف طبیعت و مدح بزرگان عصر خویش را بحقیقت می توان گلچینی از سه دیوان فرخی و عنصری و منوچهری دانست. تشبیهات گوناگون و اوصاف او از بیابان و اسب و رسوم و مظاهر مختلف طبیعت،خواننده را به یاد منوچهری می اندازد، اما جرات او در به کاربردن لغات مهجور عربی در برخی از قصاید از منوچهری نیز بیشتر است. او در مدح ابوالحسن علی بن محمد لامیه ای 56 بیتی سروده که تا حدی شبیه لامیه معلقه امروالقیس با 82 بیت است. ساختار کلى قصیده لامعی، همچون شاعر جاهلى با ایستادن بر اطلال و آثار خانه محبوب و گریستن شروع شده و پس از تغنی به یاد روزگاران خوش و گریستن بر رنج فراق و حسرت ایام وصال، قصد رحیل می کند و در نهایت، به مدح ممدوح می پردازد.از آنجا که معلقه امروالقیس دارای سه بخش اساسی است: توقف شاعر بر اطلال و آثار خانه محبوب و یاد ایام وصال و گریستن او، وصف ماجراهای عاشقانه خود مخصوصا در روز داره جلجل و وصف آنچه به هنگام آوارگی و بی خانمانی دیده است، نگارنده سعی دارد تا در این مقاله اشعار لامعی را از نظر ساختار و مضمون و تصویر با معلقه امروالقیس مقایسه نماید و وجوه تشابه و تفارق آنها را تبیین کند.

بررسی پیوند آیات یک سوره و دید ساختاری به سوره ها، نگرشی جدید است که هر چند به طور جزئی در تفاسیر متقدم وجود داشته، ولی در تفاسیر متاخر بیشتر مورد توجه است. در این پژوهش، ساختار سوره انسان، چگونگی پیوند آیات آن و دسته بندی آیات درون سوره، نشان داده شده است. ابتدا با نگاه به ساختار سوره در تفاسیر مختلف، دیدگاه های ارائه شده با تکیه بر نگرش های متفاوت در تقسیم بندی آیات بررسی و نقد شده اند. سپس، با توجه به دید پیوستگی (ارتباط لفظی، اسلوبی و بلاغی) و محتوایی، آیات سوره به چهار دسته (سیاق) تقسیم و ارتباط معنایی تبیین و بدین سان، ساختار هماهنگ و منسجم سوره، نشان داده شده است.

کشف المحجوب هجویری از آثار تعلیمی صوفیه و متعلق به دوره نخستین نثر فارسی است. اهمیت این کتاب در این است که اطلاعات فراوانی از تصوف و موضوعات مربوط به آن در اختیار خواننده قرار می دهد. نثر این کتاب در قسمتهای مختلف متفاوت است و با موضوع سخن ارتباط مستقیمی دارد، با وجود تنوع موضوعات و گوناگونی نثر در کشف المحجوب، این کتاب ساختاری منسجم و یکپارچه دارد. در این مقاله به ساختار کلی این کتاب و شیوه ویژه نویسنده آن در تبیین و گسترش اندیشه ها و مضامین محوری پرداخته شده است.

در این مقاله مختصر سعی شده که به دلالت های اصطلاح اعجاز قرآن کریم در مسیر تاریخ تطور این دلالتها در مولفات قدما و معاصرین پرداخته شود. با مطالعه و تحقیق در کتب زبان و ادبیات عرب و کتابهای زبان شناسی معاصر خصوصا در موضوعات علوم قرآنی، دلالتهای واژه های مشابه آن مثل (آیه)، (برهان) و (سلطان) بررسی می شود. همچنین بدو اصطلاح (اعجاز) و (معجزه)- که از قرن چهارم هجری تا امروز به عنوان اصطلاحاتی مشهور می باشند- و نیز به وجوه اعجاز القرآن (نظم القرآن)، (مشکل القرآن) و (تاویل القرآن) و ... پرداخته شده است.پژوهشگران نیز تمام این دلالتها را در اصطلاح اعجاز القرآن به کار می گیرند.

منتقدانی که با مارسل پروست هم عصر بوده اند غالبا بر این ادعا پافشاری کرده اند که «در جستجوی زمان از دست رفته» فاقد ساختاری منسجم است. مقاله حاضر که نخستین اثر شگفت انگیز این نویسنده را دقیقا مورد بررسی قرار می دهد، می کوشد تا جنبه های بدیع ساختاری رمان را آشکار سازد. وجود مهم ترین درونمایه های داستان، حضور شخصیت هایی که در آغاز معرفی می شوند و سپس در بخش های بعدی اثر ظاهر می گردند و نیز ساختار کومبره که همان ویژگی های ساختاری کل اثر را در بردارد، به خوبی نشان می دهد که نظم و انسجامی دقیق بر رمان مارسل پروست حاکم است و عدم درک این ساختار به دلیل نوآوری های نویسنده در این مقوله بوده است.

در این جستار، ضمن بیان عوامل پدید آورنده سبک، به تحلیل روش و سبک هنری، ساختار، و ویژگی ‌های زبانی آثار نویسنده معاصر، بیژن نجدی (1320- 1376)، می ‌پردازیم. نجدی با فرم و محتوای ارزشمند و آمیختن شعر و داستان مبدع سبک خاصی شده است و با مهارت از عهده ظرافت‌ های آن بر‌آمده است. استعداد کم ‌نظیری در ادبیات داستانی داشته است اما با مرگ زود‌هنگام فرصتی برای خلق آثاری بیشتر نیافت. تحقیق و بررسی در‌ آثار نجدی و مطالعه ویژگی ‌های زبانی، بلاغی، و شاعرانگی آثار او، که نوعی تشخص سبکی به آثار وی بخشیده است، شاید بتواند راهی برای خوانش بهتر و دقیق ‌تر آثار دیگر نویسندگان امروز ایران باشد؛ زیرا ناشناخته‌ ماندن نویسندگانی که از شیوه و سبکی نو در روایت داستان‌ هایشان بهره برده ‌اند مطالعات ادبی را محدود می ‌کند و علاقه ‌مندان را از توجه به ادبیات معاصر باز ‌می ‌دارد.در این مجال، سه اثر داستانی نجدی را با نام ‌های یوزپلنگانی که با من دویده‌ اند، دوباره از همان خیابان‌ ها، و داستان ‌های ناتمام بررسی می ‌کنیم. بیژن نجدی با به ‌کارگیری زبان شاعرانه و با دایره‌ ای گسترده و بسیار سنجیده و همچنین با رعایت توازن عناصر داستان به زبان شعر نزدیک شده است. از این ‌رو، داستان ‌هایش را می ‌توان داستان شاعرانه نامید. پیش از نجدی کسان دیگر در زمینه درآمیختن شعر و داستان تلاش کرده ‌اند، اما هیچ ‌یک نتوانستند موفقیت نجدی را به ‌دست آورند.نخست، به عوامل پدید آورنده سبک ادبی، چگونگی بیان در روایت داستان، و عوامل شاعرانگی و آشنایی ‌زدایی پرداخته می ‌شود و سپس می‌ کوشیم آن عوامل را در داستان‌ های نجدی بیابیم و با ذکر نمونه ‌هایی بازشناسیم. فرض در این نوشتار بهره‌ گیری نویسنده از اصول زبانی، بلاغی، و شاعرانگی است. سعی شده است با مطالعه دقیق آثار، تحلیل جزئیات آن، و تطبیق داستان ‌های نویسنده با اصول زبانی، بلاغی، و ساختاری این موضوع اثبات شود.

با توجه به اینکه جذابیت آثار هنری اغلب ناشی از کیفیت ساختاری آثار است و این ساختار اثر است که می تواند با نوع کارکرد خود چه زبانی و چه بیانی و زیباشناختی در میان دیگر آثار ادبی به برجستگی رسیده و به عنوان یک اثر ادبی در میان یک ملت مطرح شود؛ در این میان شعر نظامی به دلیل نوع کارکرد زبانی و بیانی و با در نظر گرفتن این مساله که بسیاری از زیباییها و جذابیت های آثار نظامی به شکل و فرم آنها مربوط می شود و شعر و نظم در کلام نظامی در همسویی کامل قرار دارند، ما را بر آن داشت تا شعر این شاعر بی بدیل ادب فارسی را از جنبه های مختلف زبانی، بیانی، و زیبا شناختی و آشنازدایی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم و نمونه هایی از موارد ساختارگرایی در اشعار نظامی (خسرو و شیرین و لیلی و مجنون) را بررسی کنیم، باشد که در معرفی این شاعر زبان دان و مسلط به امور زبانی، موثر و مفید واقع شود.در تحلیل حاضر، شعر نظامی از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است که به شرح زیر می باشد:الف) از لحاظ واژگانی (واژه گزینی، بازی با واژه، تناسب و تقابل واژگانی)ب) توان واژگانی (در سه مقوله جناس، سجع، تکرار و انواع آنها)ج) توازن نحوی (در دو محور همنشین سازی نقشی و جانشینی سازی نقشی)د) توازن آوایی (توازن واجی، هجایی و بالاتر)ر) برجسته سازی (در دو بخش قاعده کاهی (هنجارگریزی) و قاعده افزایی (وزن، قافیه و ردیف))

زمینه تحقیق ما دو متن با فاصله زمانی حدود هزار سال است؛ تاریخ بیهقی (قرن پنجم هجری قمری) و معصوم پنجم (قرن پانزدهم هجری قمری). گلشیری یکی از داستان نویسان معاصر در ایران است که به میراث ادبی فارسی توجه زیادی دارد و از آن در داستان هایش بهره می برد. هدف ما بررسی ساختهای نحوی در این دو متن است و نیز بررس تاثیر بیهقی بر گلشیری. این کار از دو جنبه می تواند مفید باشد: برای نویسندگانی که می خواهند از میراث ادبی پارسی در داستان هایشان استفاده کنند و برای محققان که می خواهند تحولات زبانی داستانهای پارسی را در طول تاریخ ادبیات پارسی مطالعه کنند.