جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"مبانی" به معنای اصول و اساس هر چیزی است. در علوم نیز به اصول، بنیان ها و اجزای اصلی تشکیل دهنده هر علم گویند، که آن علم بدون آن ناقص خواهد بود. این مبانی از آن جهت که در هر علم متعددند، عموما درباره علوم به صورت جمع آن کاربرد دارد، مثل "مبانی تفسیر" یا "مبانی علم الحدیث و ...؛ "فقه الحدیث نیز دارای اصول و مبانی متعددی است که "فهم حدیث بدون آن شکل نمی گیرد. این مبانی، همان "پیش دانسته ها" – و نه پیش فرض ها- یی است که غالبا ریشه در سایر علوم دارد. "فقه الحدیث دارای سه دسته مبانی است : "مبانی مشترک" فهم متن، که برای فهم هر متنی از جمله حدیث لازم و موثر است؛ مبانی اختصاصی متون وحیانی "از جمله حدیث صحیح یا "سنت مقطوعه"؛ و "مبانی اعتقادی" فهم حدیث. این مبانی می تواند با "مبانی شخصیه" متفاوت باشد.

این تحقیق در پی پاسخ به این سوال است که الگوی توسعه سیاسی از منظر امام خمینی چیست؟ فرضیه نوشتار این است که حضرت امام (ره)، در پی بیان الگوی توسعه سیاسی متعالیه در برابر الگوی توسعه سیاسی متدانیه (دنیاگرا) غربی است. از منظر ایشان هدف غایی توسعه سیاسی، صرفا اصالت لذت و دنیاگرایی نیست، بلکه هدف اصلی توسعه با هدف زندگی انسان که تحقق مکتب توحید است گره خورده. الگوی غربی به دنبال ایجاد توسعه سیاسی دنیاگرا با حذف سنت، مذهب و تحقق توسعه انسان محور و نفی خدا محوری با ویژگی های سکولار است. اما امام خمینی (ره) به دنبال تحقق توسعه سیاسی متعالی، با محوریت خدا در نظام سیاسی است و در صدر اهداف توسعه سیاسی، تحقق مکتب الوهیت و ایده توحید را مطرح می کند.

این مقاله ابتدا بستر تاریخی تجدد را در مغرب زمین و سپس مبانی فکری روشن فکری سکولار ایران را بررسی و اثبات می کند که این نحله، پدیده ای استعماری بوده و بدین منظور، استراتژی های گوناگونی از جمله پروتستانیزم اسلامی یا اسلام اصلاحی را اجرا کرده است.گفتمان روشن فکری که کانون توجه این مقاله است، روشن فکری مولود انقلاب اسلامی ایران که ما آن را روشن فکری اسلامی می نامیم نیست، بلکه گفتمانی غرب گرا و دین گریز است که با تابش پرفروغ اسلام در عصر حاضر، به گونه ای خودخوانده، از عنوان «روشن فکری دینی» سود جست تا بتواند توجه جوانان تشنه زلال اندیشه دینی را به خود جلب کند.مهم ترین بحث در این مقاله، رویکرد گفتمان مزبور در مواجهه با انقلاب اسلامی است و این که برای استحاله تفکر ناب اسلامی، سیاست کهنه اسلام اصلاحی را در پیش گرفته است.

ارتباطات میان فردی، از جمله گسترده‌ترین و اجتناب ناپذیرترین ارتباطات انسانی است و در این بین، آنچه از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار بوده و مورد تحقیق قرار گرفته است؛ عناصر پایداری ارتباطات میان فردی است که با توجه به آموزه‌های اصیل اسلامی، در قرآن و روایات بررسی شده است. روش تحقیق ما در این نوشتار، توصیفی تحلیلی بوده و از بین حجم گسترده روایات معصومین : پیرامون نحوه ارتباطات انسانی، عناصر پایداری ارتباط تحت مبنا و اصول پایداری ارتباط، بیان شده است. مبانی ارتباطی مانند فرآگرد بودن ارتباط، عملکردی بودن، نظام وارگی و هدفمندی و... و مبانی انسان‌شناسی مانند دلبستگی انسان، وابستگی ذاتی انسان، کرامت انسانی، ظرفیت‌های انسانی و ... از جمله مبانی پایداری ارتباط میان فردی در این تحقیق بیان شده است.بر اساس مبانی ذکرشده، اصول پایداری ارتباط بیان شد و تحت این اصول، عناصر پایداری ارتباط مانند گزینش دوست، آزمایش دوست، ادای حقوق متقابل، اهل حلم و صبر، کنترل کلام، رعایت انصاف، سودمند و مفید بودن، حفظ و رعایت حریم، محبت قلبی، اعلام محبت، درک محبت، اهل احسان بودن، حسن خلق، گذشت از لغزش‌ها، پوشاندن عیب، عذرتراشی و پذیرفتن عذر، حسن ظن، از دل آیات و روایات، استخراج شده است. این مبانی، اصول و عناصر پایداری، همه نتیجه نوع دیدگاه اصیل انسان الهی به جهان و انسان بوده و با دیدگاه انسان مادی، به جهت تفاوت در نگرش ها، متفاوت بوده است. تفاوت در جهان بینی انسان الهی و مادی؛ تفاوت در هدف، انگیزه، نیت و نوعو محور ارتباطات انسانی را به دنبال دارد و پایداری یا ناپایداری ارتباط میان فردی را موجب می‌شود.

عدالت از جمله مفاهیمی است که اهمیت و بزرگی آن بر همه افراد بشر نمایان است. انسان از زمانی که خود را شناخته به ضرورت حضور ارزشمند عدالت، برای تعالی خود و اجتماعش پی برده است. مسأله عدالت در میان ادیان الهی و اندیشمندان اسلامی نیز از مباحث مهمّ و دغدغه‌های اصلی بوده است؛ و در این میان، امام علی (ع) در بین حاکمان تاریخ بیشترین اهتمام را نسبت به عدالت داشته است. خصلت رفع ظلم و ستم و برپایی عدالت با اندیشه‌ی امام (ع) پیوندی ناگسستنی دارد. ایشان حتی در ساده‌ترین و کوچک‌ترین کارها نیز مسأله‌ی عدالت را در نظر داشته و منافع نزدیکان خویش را به دلیل حفظ عدالت نادیده می‌انگاشت. مطالعه در کتاب ارزشمند نهج‌البلاغه گویای این مطلب است که امام (ع) در جنبه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و هم‌چنین اصول اعتقادی (توحید، نبوت، معاد) اصل عدالت را مدّ نظر داشته و به آن توجه ویژه کرده‌است. در قرآن نیز آن‌جا که مبنای عدالت، توحید است بیان می‌دارد که یگانگی خداوند به عدالت ختم می‌شود و آن‌جا که مبنا نبوّت است، اثبات می‌کند که هدف از آن اجرای عدالت است و بالاخره در آن‌جا که مبنا معاد است، ذکر می‌کند که خلقت آدمی، عبث و بیهوده نیست زنده کردن او در جهان دیگر و حسابرسی به اعمالش عین عدالت است. نوشتار حاضر به بررسی مبانی اعتقادی عدالت در نهج‌البلاغه که شامل اصول توحید، نبوّت و معاد است پرداخته، سپس شواهد قرآنی آن را تعیین نموده‌است. لازم به ذکر است که کلام حضرت در باب توحید، نبوّت و معاد در قالب خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها بسیار گسترده بوده و نگارنده تنها، سخنانی را که مرتبط با عدالت است، بررسی نموده‌است.

امروزه یکی از مهم ترین چالش های حال حاضر بشری، مسئله ارتباط او با محیط زیست است. محیط زیست به تمام مکان هایی اطلاق می شود که انسان روزانه با آن ارتباط دارد؛ امّا در اصطلاح عام، طبیعت و موجودات آن را شامل می گردد. هدف از این تحقیق، تبیین تربیت زیست محیطی بر اساس فلسفه تعلیم و تربیت و آموزه های دینی- اسلامی در سه حوزه هستی شناختی، انسان شناختی و ارزش شناختی است. بحث از فلسفه محیط زیست در نگرش مادی و الهی، نتایج دوگانه ای در پی خواهد داشت، حال آن‌که فلسفه اسلامی و نیز دیدگاه‌های فلسفی غرب که مبتنی بر خداباوری است، تربیت زیست محیطی را مطلوب می‌دانند، چرا که بشر جهت نیل به کمال دنیوی و اخروی خود، تنها با بهره-گیری صحیح و مناسب از نعمت های جهان طبیعت، می‌تواند به این مقصود دست یابد. بنابراین، ضرورت ایجاب می‌کند تا در جهت تربیت افرادی مسئول نسبت به محیط زیست، به تبیین قاعده و قانون مندی هایی اقدام کرد و اگر این عمل با تکیه بر فلسفه و دین به عنوان دو منبع معتبر انجام گیرد، نتایج قابل اعتماد خواهد بود.از نظر روش شناسی، در این پژوهش جهت تبیین فلسفی و دینی تربیت زیست محیطی با شیوه ای توصیفی-تحلیلی به استنباط اهداف، مبانی و اصول فلسفی و دینی اقدام گردیده است. در نهایت با تطبیق این موارد، به بررسی نسبت تربیت زیست محیطی در نگاه فلسفه و آموزه های دینی با بیان وجوه اشتراک و افتراق این دو دیدگاه پرداخته شده است. در بررسی یافته‌های این پژوهش که در سه رویکرد هستی شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی گرد آوری شده است، چه از نقطه نظر فلسفی و چه بر اساس دین مبین اسلام، محیط زیست در ارتباط با انسان دارای ارزش و اهمیت فراوانی است و بر این اساس، تربیت زیست محیطی با اتکا به نظرات فلسفی و دینی مشترک، موثرتر واقع خواهد شد.

مدلسازی سیاست جنایی از رویکردهای نوینی است که در دهه‌های اخیر در سیر تحول سیاست جنایی به دلیل ایجاد قابلیت توجه به عوامل و پدیده‌های گوناگون موضوع سیاست جنایی از ابعاد مختلف در ارتباط با یکدیگر و در یک نگرش سیستمی مورد نظر قرار گرفته است. با توجه به جایگاه ویژه سیاست جنایی اسلامی در جامعه کنونی، به نظر می‌رسد که با استفاده از روش‌شناسی‌های ترکیبی و مدلسازی، قابلیت‌های گوناگون این سیاست جنایی و جامعیت منحصر به فرد آن بهتر ارایه می‌گردد.همچنین این مدلسازی در صورتی می‌تواند با رویکردی بومی و دینی محقق گردد که قبل از پرداختن به آن، به مبانی دین‌شناختی، جامعه‌شناختی، روش‌شناختی و فلسفی مورد نظر توجه گردد. بنابراین بررسی مبانی مدلسازی سیاست جنایی اسلامی به لحاظ منطقی نسبت به مدلسازی آن اولویت دارد.مدلسازی سیاست جنایی سکولار با اهتمام اساتید فرانسوی، به خصوص دلماس مارتی، از رویکردهای دین‌شناختی، جامعه‌شناختی، روش‌شناختی و فلسفی اندیشه‌های سکولار به طور خودآگاه یا ناخودآگاه اشراب گردیده است. با توجه به آثار ترجمه‌ای که از مدلسازی‌های مذکور در جامعه‌ی دانشگاهی جا باز کرده‌اند، بررسی مبانی مدلسازی سیاست جنایی اسلامی با ارزیابی و نقد مبانی سکولار، زمینه‌ی رهایی از خلط مقولات این حوزه و شفاف‌سازی بسترهای مدلسازی سیاست جنایی بومی در جامعه را ایجاد می‌نماید.برخلاف رویکردهای سکولار در سیاست جنایی که با دیدگاه حداقلی به تعریف دین می‌پردازند، مبانی دین‌شناختی مدلسازی سیاست جنایی اسلامی، تعریفی حداکثری از دین با توجه به مولفه‌های متناسب با سیاست جنایی ارایه می‌نماید. از طرف دیگر با ارزیابی و نقد مبانی جامعه‌شناختی مدلسازی سیاست جنایی سکولار روشن می‌گردد که ضرورت دارد مفاهیم و مبانی جامعه‌شناختی مدلسازی سیاست جنایی اسلامی را در توسعه جامعه‌شناسی بومی و اسلامی جستجو نماییم.همچنین روش‌شناسی مدلسازی سیاست جنایی سکولار، علی‌رغم قابلیت‌های نوین آن در رویکرد سیستمی به سیاست جنایی، توان مدلسازی سیاست جنایی اسلامی را نداشته و در این راستا مبانی روش‌شناسی نظام‌محور الهی با تأکید بر حجیّت دینی و کارآمدی ارایه می‌گردد. در مجموع با توجه به رابطه‌ی علم و ارزش با رویکردی عمیق، و با لحاظ دیدگاه‌های فلسفه‌ی علمی متأخر، می‌توان به جهت‌داری سیاست جنایی با معیار نظام ارزشی الهی و مادی نظر داد.

افلوطین و علامه جعفری همچون بسیاری از متفکران، متناسب با مبانی فکری خود در باب ابعاد فلسفی زیبایی اظهار نظر داشتند. زیبایی از نظر افلوطین، یک حقیقت روحانی است، و علامه جعفری آن را یک صفت کمالی می‌داند. و هر دو معتقدند که منشأ زیبایی، جمیل مطلق است، و این حقیقت در تمام هستی جاری و ساری است. و قلمروی آن همانند قلمروی هستی است که دارای مراحل و انواع گوناگون می‌باشد. از نظر افلوطین و علامه جعفری، مُدرِک زیبایی، نفس و قوای آن است. و ادراک زیبایی‌های هر مرحله از مراحل زیبایی با قوایی که متناسب با آن مرحله می‌باشد. و همچنین زیبایی موضوع عشق است، و نفس در هنگام ادراک زیبایی متلذذ می‌شود، لکن این لذت از حیث دوام و انبساط در ادراک زیبایی، متفاوت به تفاوت مراحل زیبایی است. به اعتقاد افلوطین و علامه جعفری، بین زیبایی و اخلاق (خیر اخلاقی) ارتباط تنگاتنگی وجود دارد که مبتنی بر هستی‌شناسی می‌باشد، یعنی مبتنی بر تساوی خیر با وجود است. لکن افلوطین علاوه بر این، به ارتباط معرفتی قائل است. و همچنین هنر از نظر هر دو،برای تعالی حیات فردی و اجتماعی است، نه صرف لذت‌جوی شهوت حیوانی. نتیجه حاصل از این پژوهش، این است که این دو بزرگوار، علی رغم اختلاف مبنایی وروشی که در مسأله زیبایی داشتند، ولی نتیجه گیری واحد دارند و این است که حقیقت زیبایی نشان‌دهنده کمال هر موجودی است و دارای مراتب می‌باشد، و همه زیبایی‌ها رشحه‌ای و پرتوی از زیبایی حق تعالی است. حقیقت هر زیبایی در قرب به زیبایی مطلق است.

نظام جمهوری اسلامی به عنوان یکی از نظام‌های سیاسی روز دنیا که دارای یک رویکرد دینی می-باشد با تأکیدی که بر آمیختگی دین و سیاست دارد باید در برابر دیدگاه رایج مدرنیته مبنی بر جدایی دین از سیاست، سامانه و یک نظامی از اندیش? سیاسی مبتنی بر فطرت بشری ارائه داده و پاسخی برای تمام مسائل سیاسی و اجتماعی در امور داخلی و روابط بین الملل داشته و در پی تشکیل امت اسلامی، جهت اجرای احکام عملی اسلام و نیل به کمال مطلوب‌های انسان باشد. اما دست یافتن به این مهم جز با شناخت مبانی و زیرساخت‌هایی که قرآن کریم به عنوان منبع دین و کتاب هدایت بشری معرفی می‌کند امکان پذیر نیست. در این پایان‌نامه با بررسی آیات مربوط به حکومت حاکمان مطلوب قرآن کریم، که یک الگویی از حکومت مطلوب الهی و بایسته‌های امت اسلامی ارائه می‌دهد، مهم‌ترین مبانی سیاست (حکومت) مطلوب قرآن کریم مطرح می‌گردد. در فصل نخست، برخی از مفاهیم مربوط به نظام سیاسی تعریف و تبیین گردیده و رابطه دین با سیاست مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل دوم مسأل? محورهای سیاسی قرآن و مبانی جهان‌بینی سیاسی قرآن و نیز مصادیق سیاست مطلوب در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل سوم نیز که بخش اصلی پایان‌نامه می‌باشد مهم‌ترین مبانی سیاست مطلوب قرآن کریم در دو بخش سیاست داخلی و سیاست خارجی مطرح گردیده است.همچنین در این فصل جمع بندی نهایی و نتیجه گیری از مباحث مطرح در بخش‌های فوق صورت گرفته و نمایی کلی از مباحث سیاسی قرآن و جامع? مطلوب قرآن کریم را ارائه گردیده است. و در پایان پیشنهادهایی در خصوص موضوع و تحقیق حاضر ارائه شده است.

تفسیر موضوعی در پی کشف نظریه قرآن کریم درباره یک موضوع یا مسئله است. این روش تفسیری در صورتی میتواند به این مقصود برسد که بر مبانی صحیحی استوار باشد. مقصود از مبانی تفسیر موضوعی آن دسته از اصول هستیشناختی مطرح در باب قرآن است که در نحوه استخراج نظریه از آیات مؤثر میباشد.این مقاله با رویکرد تحلیلی و نظری و روش توصیفی و تحلیلی درصدد تبیین مبانی تفسیر موضوعی است. به جهت جایگاه بلند تفسیر المیزان میان تفاسیر و اهتمام آن به استخراج نظریه قرآن کریم، در این تبیین بر دیدگاه المیزان تأکید شده است. هدف مقاله نشان دادن ابتنای تفسیر موضوعی بر مبانی صحیح است تا زمینه تلاش هرچه بیشتر برای استخراج دیدگاه قرآن در مسائل مختلف فراهم شود. ادلّه و شواهد دلالت دارد که تفسیر موضوعی بر مبانی صحیحی استوار است. برخی از مبانی تفسیر امکان نظریه پردازی را و بعضی دیگر اعتبار، و پاره ای جواز شرعی آن را اثبات میکند.