جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

طریقه خاص شیخ احمد احسائی در تفسیر تکوینی از فهم احادیث و از دیگر سو منظر حدیث گرایانه شیخ و تکیه فراوان بر ایجاد یک منظومه ی فکری بر اساس روایات و نیز اصرار شیخ بر نقل و توضیح روایات مشکل الحدیث در کنار عدم اقبال به دقتهای رجالی و نقد احادیث زمینه را برای پیدایش نوعی گرایش خاص حدیثی عقیده محور ایجاد کرده است.بررسی مفاهیم و کلیات،شخصیت شناسی و منبع شناسی این مکتب،بیان اجمالی کلیه آثار مفقود و موجود شیخ احمد، مولفه های حدیثی این مکتب و ارتباط آن با سایر منابع، ابزارهای فقه الحدیث از نگاه شیخ احمد و جایگاه فهم فهوانی و نقش فواد در فهم به عنوان مهمترین نقطه تمایز مکتب شیخ با سایر مکاتب حدیثی توضیح داده شده است. نگاه شیخ به صعب و مستصعب بودن حدیث و وجود سطوح معنایی در جمع بین احادیث، نظام سازی کلامی مبتنی بر حدیث نیز از مولفه های دیگر مکتب حدیثی اوست. همچنین اصرار شیخ بر اتصال به سنت حدیثی شیعه از طریق اخذ اجازات و شرکت در دروس اساتید بزرگ حوزه تلاشی است که نمیتواند در تحلیل مکتب شیخ از نظر دور بماند. در فصل سوم آسیبهای این مکتب حدیثی مورد توجه قرار گرفته است.

عقل از منابع مهم احکام فقهى به شمار مى رود که علماى شیعه اعم از اصولى و اخبارى در حدود و ابعاد حجیت آن اختلاف نظر دارند. این مقاله چهار قول مهم درباره ابعاد حجیت عقل را تحلیل مى کند و سپس به این سوال مى پردازد که چرا با وجود حضور بسیار کم رنگ عقل در فقه و اصول, اخباریان به اصولیان خرده هاى فراوان گرفته و فقه آنان را به عقلانى بودن متهم ساخته اند؟ در ادامه دو جهت مهم به عنوان عامل هاى اصلى معرفى شده است.

مؤلف در مباحث کتاب حاضر، اسلام تاريخي را در برابر اسلام نبوي قرار داده و مقصودش از عقل ستيزي نه گريز از عقلانيت به آن معنا که اغلب در ميان اهل تصوف و عرفان ظهور کرده است و نه معارضه با اصل حديث، بلکه مبارزه دين آلود با عقل و عاقل و معقول و معارض دانستن عقل و دين و ضرورت جايگزيني مطلق ظاهر حديث بر جاي قرآن و برهان است. هدف مؤلف دفاع از عقلانيت ديني است در اين ميان معارضه با عقلانيت در اسلام تاريخي از نمادهاي مبارزه با عقلانيت ديني قلمداد مي‌شود.

هدایة الابرار الی‌ طریقة الائمه الاطهار: این‌ کتاب‌ که‌ دارای‌ یک‌ مقدمه‌، ۸ باب‌ و یک‌ خاتمه‌ است‌، به‌ بیان‌ موارد نزاع‌ بین‌ طرفداران‌ و مخالفان‌ اجتهاد و صحت‌ و حجیت‌ احادیث‌ موجود و علم‌ درایه‌ و اینکه‌ هر واقعه‌ای‌ نزد ائمه(ع) دارای‌ حکمی‌ معین‌ و دلیلی‌ قطعی‌ است‌ و بطلان‌ اجتهاد و تقلید و عمل‌ به‌ احتیاط و نیز غفلتهای‌ اصولیان‌ متأخر پرداخته‌ است‌. شیخ حر عاملی، کشمیری‌ و بغدادی‌ سهواً این‌ کتاب‌ را در اصول دین دانسته‌اند. مؤلف‌ نگارش آن‌ را در ربیع الثانی ۱۰۷۳ق‌ به‌ پایان‌ برده‌ است‌. نسخه‌های‌ این‌ کتاب‌ در کتابخانه‌های‌ ایران‌ و عراق موجود است‌.

با فرارسیدن عصر غیبت، شیعیان در منابع و روش استنباط احکام شرعی به دو دسته اخباری و اصولی تقسیم شدند اخباریان با انحصار منابع استنباط در احادیث امامان (ع) و مخالفت با روش اجتهاد خود را تعریف کردند در مقابل، اصولیان معتقد به منابع چهارگانه: قرآن، سنت، اجماع و عقل با روش اجتهاد هستند. مکتب اخباری به اصطلاح امروزی در قرن یازدهم هجری توسط ملامحمدامین استرآبادی احیا شد و حدود دو قرن به عنوان اندیشه مسلط بر جامعه شیعی مطرح بود؛ تا اینکه این اندیشه با پیروزی آیت الله وحید بهبهانی و شاگردانش رو به افول نهاد. با پیروزی اصولیان و قدرت یافتن اجتهاد و نیز اهمیت یافتن عقلانیت، زمینه ورود علما به سیاست فراهم شد که محصول آن با پیروزی انقلاب‌اسلامی جلوه یافت. وجود علمای اصولی با روش اخباری، ظاهرگرایی و سطحی نگری، تأکیدات مقام معظم رهبری بر ضرورت انقلابی ماندن حوزه‌های علمیه، کاهش استنادات به قرآن کریم در کنار سایر شواهد بر بازتولید اندیشه اخباری‌گری در عصر انقلاب‌اسلامی دلالت دارند. علاوه بر آن فعالیت جریان‌های متاثر از اخباری‌گری مانند مکتب تفکیک، انجمن حجتیه و تجدد ستیزان بازتولید این اندیشه را دوچندان کرده است. دال مرکزی گفتمان انقلاب‌اسلامی را «اسلام ناب محمدی» تشکیل می‌دهد که بر اساس آن سایر دال‌ها مفصل‌بندی شده‌اند. مهمترین مولفه اسلام ناب محمدی، رابطه دین و سیاست، ضرورت تشکیل حکومت اسلامی توسط فقیه جامع الشرایط و استکبارستیزی است. مهمترین پیامد سیاسی بازتولید اندیشه اخباری ترویج اندیشه جدایی دین از سیاست است که می‌تواند به تزلزل اندیشه تشکیل حکومت اسلامی، تضعیف جایگاه ولی فقیه و انحراف در اصل استکبارستیزی منجر شود.