جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر حاضر ، موضوع سقط جنین به‌عنوان یک مسأله اجتماعی بحث‌انگیز در اکثر کشورهای جهان مطرح است. مساله سقط جنین و احکام مربوط به آن در فقه اسلامی از مسایل مهم به‌شمار می‌آید و با روند تکاملی و رو به رشد علوم جدید وارد حوزه علمی و مجامع پزشکی دنیا از جمله جمعیت‌شناسی نیز شده است. از آنجایی که دین نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری اخلاقی و سیاست‌های یک کشور در رابطه با سقط جنین ایفا می‌کند، هدف اصلی این مقاله تطبیق قوانین سقط جنین در کشورهای مسلمان است. برای رسیدن به هدف اصلی به بررسی معتبرترین متون اسلامی (یعنی قرآن و سنت) و همچنین دیگر عوامل (یعنی فتوای معاصر، عرفان و اصول اسلامی) با رویکرد تحلیلی و سیستماتیک نسبت‌به مسئله سقط جنین پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که مواضع نسبت به سقط جنین به‌طور چشمگیر متغیراست. بسیاری از علمای دینی مجوز سقط جنین به‌ویژه در مراحل خاصی از حاملگی را صادر می‌کنند. اما از طرف دیگر با رویکردی محافظه‌کارانه 18 کشور از 47 کشور مورد بررسی مجوز سقط جنین را تحت هیچ شرایطی و حتی جهت حفظ سلامت و زندگی فرد باردار صادر نمی‌کنند. بنابراین اسلام به‌شدت سقط جنین را مذموم دانسته و مجازات سنگینی برای مرتکبین آن قائل شده است.

سقط جنین بعنوان معضلی اخلاقی-اجتماعی ازجمله مسائلی است که میتوان گفت بشراز آغاز خلقت تاکنون با آن دست به گریبان بوده است. هرچند تاکنون تحقیقات متعددی درباره ی ابعادگوناگون سقط جنین صورت گرفته است ،اما انجام یک تحقیق مستقل درباره ی ابعاد اخلاقی-شرعی این مسئله میتواند نگاهی جدید بویژه بارویکرد دینی به این مسئله داشته باشد. بانگاهی به افزایش روزافزون وسرسام آورسقط جنینهای پنهانی وغیرقانونی و با توجه به تعارض آشکارانجام این عمل با آموزه های اخلاقی-اسلامی انجام چنین تحقیقی ، ضرورتی اجتماعی ورسالتی دینی به نظرمیرسد.آنچه را که از انجام این تحقیق مدنظر بود میتوان اینگونه بیان کرد:1-یافتن علل وانگیزه های سقط جنین بمنظورتلاش درجهت جلوگیری ازایجاداین علل زمینه ساز.2- طرح دیدگاههای فقها وعلمای اخلاق درباره ی انجام سقط جنین درهریک از مقاطع رشد جنین از زمان انعقاد نطفه تا تولد نوزاد. 3-بیان موارد مجاز سقط جنین از نظر قانونی ،شرعی واخلاقی. 4-بررسی آثار وضعی سقط جنین و عوارض فردی واجتماعی. 5-ارائه ی الگوها وراهکارهایی در جهت کاهش آمار روزافزون سقط جنین.6-ایجاد زمینه برای مطالعه وتحقیق بیشتر درآینده بمنظور مبارزه و پیشگیری از این پدیده ی غیراخلاقی وغیرانسانی.با پرداختن به مسئله ی سقط جنین ازدیدگاهی جدید وبررسی مبانی شرعی واخلاقی درباره منزلت وارزش انسان موفق به اثبات این مطالب شدیم:1-باتوجه به ارزش ذاتی حیات ،جنین اززمان انعقادنطفه انسان محسوب میشود.2-از دیدگاه شرعی-اخلاقی میتوان علل وانگیزه های اقدام به سقط جنین رابه دوگروه انگیزه های مادی وغیرمادی تقسیم کرد. 3-باتوجه به ادله ای همچون کرامت انسان نزدخدا،حرمت قتل نفس ،وجوب پرداخت دیه،ممنوعیت مادرازگرفتن دیه جنین وحفظ نسل،سقط جنین ازنظرشرعی واخلاقی ازلحظه ی انعقاد نطفه ممنوع است مگر درمواردخاص ودرشرایط خاص(مانندانجام سقط جنین قبل ازولوج روح درجنین درمواردتهدیدجان مادرباردار).واژه های کلیدی : سقط جنین ،انسان شناسی، اخلاق پزشکی، اخلاق اسلامی

در این مقاله با نیم نگاهى به تاریخ و سیر پیشرفت علم و دانش هاى تجربى این گونه نتیجه گیرى مى شود که با توجه به این نکته مهم که رشد علم و تکنولوژى در غرب مبتنى بر حذف دین بوده است. در طول تاریخ خود همواره داراى اثرات مخربى بوده است و در نقطه مقابل آن به جامعه درخشان و پیشرفته مسلمانان در دورانى که اروپا غرق در بدبختى و سیاهى بوده اشاره مى شود و علل آن پیشرفت علمى سودمند را، داشتن پشتوانه اى نظیر دین اسلام مى داند. مقاله با طرح آیاتى از قرآن مجید نشان مى دهد که این کتاب آسمانى چگونه به صورتى دقیق حقایق مسلم علمى را بیان کرده آن هم در عصرى که مردم کوچکترین آگاهى و اطلاعاتى از این حقایق نداشتند و این خود دلیل محکمى بر الاهى بودن نگارش این کتاب مى باشد. امروزه نیز که به واسطه کشفیات فیزیک مدرن و متلاشى شدن بنیان تئورى ورافیزیک کلاسیک و جاى گیرى اصل عدم قطعیت در مقابل دانشمندانى که ادعا داشتند با یافتن علت و قانون علمى، هر پدیده اى را مى توانند توضیح بدهند، بیش از پیش نقش قدرت علمى نهفته در دین، اسلام و قرآن آشکار مى گردد. دین همواره راهى میانى را ارایه داده است: نه رویکرد علمى مدرن را رد و محکوم مى کند و نه مجبور مى شود که براى آن مقام الوهیت و یزدانى قایل شود.

افزایش جمعیت نتیجه ازدواج و کنترل جمعیت نیز مقابله با طبیعت و امر فطری محسوب می شود این مطلب ضرورت تحقیق را در این زمینه روشن می سازد و به همین دلیل ما موضوع کنترل جمعیت از دیدگاه فقه اهل بیت (ع) را برگزیده و در چهار فصل بررسی نموده ایم. فصل نخست: در این فصل کلیات و تعاریف از قبیل معناو مفهوم کنترل جمعیت، تحدید نسل، مسأله عزل و سیاست جمعیتی، تفاوت بین کنترل جمعیت و تنظیم خانواده، تاریخچه کنترل جمعیت، اندیشه های جمعیتی و...بررسی شده است. فصل دوم: ادله موافقین از قبیل کریمه، نسائکم حرث لکم...، جواز عزل در سنت (که در این دلیل روایات عزل را دسته بندی شده) قاعده اصاله الاباحه، عائله سنگین و نفی عسر و حرج، عمل معصوم (ع) و مسأله نیاز به آب و...در این فصل مورد کنکاش قرار گرفته است. فصل سوم: در این فصل دلائل مخالفین از قبیل مناقشه در جواز عزل (در این مناقشه شش اشکال شده)، نفی سبیل کافرین بر مسلمین، منافی بودن کنترل جمعیت با اعتقاد به رازقیت خدا (در این بخش از آیات و روایات فراوان بهره گرفته ایم)، بررسی فرض ضرورت کنترل جمعیت. چگونه کنترل جمعیت موجب خسارت و زیان است، مطلوبیت کثرت جمعیت در نصوص دینی و بالاخره در پایان این فصل با استفاده از تفاسیر قرآن کریم مغایر نبودن کنترل جمعیت با نظام آفرینش خدا مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: در این فصل راههای اختیاری کنترل جمعیت از قبیل عزل، دارو، ابزار، سقط جنین، مورد نقد و نظر قرار گرفت. و به راههای غیر اختیاری کنترل جمعیت نیز اشاره و نظریات مذاهب اربعه اهل سنت درباره سقط جنین بررسی شد. و در پایان این فصل ضررهای ناشی از سیاست کنترل جمعیت اشاره ای شد. و نیز در نهایت با توجه به مقدماتی که گفته آمد نتایجی را با نام "استنتاج و جمع بندی" اخذ، و آن را بر شمردیم.

چکیده: سابقه و هدف: سقط به ختم حاملگی قبل از هفته بیستم، اطلاق می شود. سالانه حدود 80 هزار سقط در ایران انجام می‌پذیرد. بسیاری از مسائل اجتماعی مانند داشتن فرزند زیاد، عدم تقارن در جنسیت، بارداری های ناخواسته و یا نا مشروع بودن فرزند، زمینه مساعدی را برای سقط جنین فراهم نموده است. مکاتب مختلف دیدگاه ها و ایده های گوناگونی ارائه کرده اند. اسلام نیز به دلیل کرامتی که برای انسان در نظر گرفته، حتی برای مرحلۀ انعقاد نطفه و قبل از دمیده شدن روح، ارزش خاصی قائل است. این مطالعه به دیدگاه اسلام، مخصوصا از منظر فقه شیعه، به موضوع سقط جنین می پردازد. مواد و روش ها: در این مطالعه، فتاوی عمده فقها و علمای معاصر شیعه، نظر فقهی حضرت امام خمینی و حضرت آیه الله خامنه ای و همچنین دیدگاه نگارنده در خصوص سقط جنین انسان، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به احادیثی از پیامبر اسلام و آیات قرآن استناد شد. دیدگاه مکاتب مختلف اهل سنت، آیین یهودیت، آموزه های زرتشت و الهی دانان مسیحی نیز مد نظر قرار گرفت. ایده و آراء مکاتب غیر الهی مانند فمنیست ها، نگاه علمی متخصصین پزشکی و همچنین دلایل عقلی و عرفی، نیز از جمله مواردی بودند که در این تحقیق به آنها توجه گردید. یافته ها: قاطبه فقهای اسلام، سقط جنین را در هر مرحله از تکوّن، در صورتی که دلیل موجهی برای آن وجود نداشته باشد، حرام و غیر شرعی می دانند. براساس قاعده نفی عسر و حرج، حرمت سقط در شرایطی منتفی بوده و باید از ضرر بزرگتر جلوگیری کرد و اساس آن قاعدۀ تقدم اهمّ بر مهم است. با مزاحمت جنین در رحم، دلیل متقنی وجود ندارد تا بتوان با استناد به آن، حق حیات را از مادر سلب نمود. در مزاحمت حیات جنین با ادامۀ حیات مادر، سقط جنین برای مادر مجاز خواهد بود. با قاعدۀ نفی حرج حکم حرمت برداشته می شود و قاعده نفی حرج، بر همۀ احکام از جمله تقیّه حکومت دارد. نتیجه گیری: حرمت سقط جنین از دیدگاه اکثر فقها، یک مسئله مطلق نبوده و استثناء پذیر است. براساس قاعده نفی عسر و حرج، حکم حرمت سقط جنین برداشته می شود. مزاحمت جنین با حیات مادر نیز می تواند مجوزی برای سقط جنین باشد. توجه به آموزه های دینی و فقه شیعه، تبیین کننده راه درست خواهد بود.

یکی از مسائل مهم مطرح در فلسفه اخلاق، سقط‌جنین است. حکم به روا بودن یا نبودن سقط‌جنین از منظر اخلاقی، پیامدهای بسیار مهم و حساسی خواهد داشت؛ کشته شدن مادر یا جنین، به دنیا آمدن کودکان عقب‌مانده ذهنی و جسمی، بچه‌دار شدن بچه‌ها و بسیاری شرایط ناگوار ممکن است در نتیجه تصمیم ما درباره اخلاقی بودن یا نبودن سقط‌جنین روی دهد. به همین دلیل بررسی اخلاقی دقیق و موشکافانه سقط‌جنین لازم و بسیار ضروری است. یکی از نظریه‌های موجود در فلسفه اخلاق، اخلاق مراقبت است که عشق، همدلی، مراقبت و توجه به دیگران را اساس اخلاق قرار داده است. ما در این رساله می‌کوشیم ضمن معرفی این نظریه اخلاقی، نشان دهیم متفکران برجسته آن، چه موضعی در قبال سقط‌جنین اتخاذ می‌کنند. کرول گیلیگان، ویرجینیا هلد، نل نادینگز، انت بَیر و مایکل اسلوت، از متفکران برجسته این نظریه هستند. در این پایان نامه به جهت بررسی آثار این نویسندگان از روش تحلیلی- توصیفی و کتابخانه‌ای بهره برده‌ایم و با نشان دادن استدلال‌های له و علیه سقط‌جنین در نهایت به این مطلب دست یافتیم که آنها با این ایده که زن حق دارد برای بدن خود تصمیم بگیرد و مختار است که به بارداری خود ادامه یا پایان دهد، موافق هستند. پژوهش ما نشان داد این متفکران تصمیم‌گیری درباره ادامه یا پایان دادن به بارداری را بر عهده مادر می‌گذارند و معتقدند چه مادر به بارداری ادامه دهد و چه خیر، در صورتی که دلایل اخلاقی قانع کننده برای خود داشته باشد، عمل اخلاقی انجام داده است؛ در نتیجه اخلاق مراقبت سقط‌جنینی را که مادر با استدلال‌های اخلاقی قانع‌کننده به آن دست بزند، اخلاقی و روا می‌داند.

اضطرار به معنی ناچاری و درماندگی؛ آن چنان وضعی است که انسان برای حفظ جان یا مال یا حق خود یا دیگری ناچار از ارتکاب جرم شود. وضع اضطراری گریزگاهی است که انسان ناچار از اختیار میان دو امر می-گردد؛ یا اطاعات از قانون‌گذار و یا آسیب رساندن به مال غیر و تجاوز به حق دیگران و سرانجام ارتکاب جرم. اضطرار در قتل از منظر اکثر فقها مجوزی برای قتل عمد نمی‌باشد. فقها به منظور اثبات این ادعای خود به قاعده‌ی «لاتقیه فی الدما»، استناد نموده‌اند. بر طبق این قاعده ریختن خون غیر جایز نیست، زیرا علت واجب شدن تقیه محفوظ بودن خون‌‌ها است. البته فقها از استثنائاتی سخن می‌گویند که در آن صورت اضطرار مجوزی برای قتل می‌گردد. در مقابل حقوق‌دانان با آن که ماده‌ی 152 قانون مجازات اسلامی به طور مطلق، اضطرار را مانع مجازات می‌داند، نظری مشابه فقها اتخاذ نموده‌اند البته با استدلال‌هایی متفاوت. بسیاری از حقوق‌دانان، اضطرار را مجوز قتل نمی‌دانند همان‌گونه که اکراه را مجوزی برای قتل نمی‌دانند. در این تحقیق تلاش بر این شده است که نظرات فقها و حقوق‌دانان را با دیدگاهی تطبیقی در خصوص قتل عمد اضطراری بیان کنیم تا در نهایت بدین نتیجه برسیم که اضطرار مجوزی برای قتل نیست چه از نظر فقها و چه از نظر حقوق‌دانان.

امروزه پزشکی نوین و ورود تکنولوژی های پیچیده و جدید در حوزه مسائل انسانی، دغدغه هایی را فراروی اندیشمندان علم اخلاق نهاده که کانون توجه آنها را بر مسایل اخلاق پزشکی معطوف کرده است. این اندیشمندان در تلاشند به موازات پیشرفت هایی که در حوزه پزشکی صورت می گیرد، مسائل اخلاقی و مهم تر از آن مبانی فلسفی اخلاق پزشکی از محوریت خاصی برخوردار گردد. در این بین نظام فلسفی حکمت متعالیه با ارائه ژرف ترین مبانی فلسفی که از منابع قرآنی و روایی بهره جسته است، به پردازش مسائل اخلاق پزشکی پرداخته است. در پرتو آموزه های فلسفی همچون اصل حرکت جوهری، قاعده جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس، مساله لبس بعد لبس، اخلاق پزشکی از سامانی فلسفی و عقلانی برخوردار خواهد شد. با ابتنای اخلاق پزشکی بر مبانی فلسفی حکمت متعالیه سوای بهره مندی این حوزه از بنیادهای ژرف فلسفی، به دو چالش عمده پزشکی نوین یعنی بحث «سقط جنین» و «اهدای عضو» پاسخی فلسفی داده می شود.

درباره سقط جنین از منظر اخلاقی سه دیدگاه لیبرالی، محافظه کارانه و اعتدالی مطرح شده است. بر اساس دیدگاه لیبرال، سقط جنین در هر زمانی از دوره بارداری و به هر دلیلی اخلاقا مجاز است. مری آنه وارن یکی از مدافعان این دیدگاه است. وارن استدلال سنتی بر مجاز نبودن سقط جنین را به دلیل عدم تکرار حد وسط عقیم می داند و معتقد است انسان در دو مقدمه استدلال به یک معنا به کار نرفته است؛ انسان در مقدمه اول به معنای زیست شناختی است و در مقدمه دوم به معنای انسان اجتماعی است که وارن آن را شخص می نامد. وارن پنج معیار برای تمایز میان انسان و شخص ارائه می دهد و معتقد است جنین انسان و حتی نوزاد تازه متولد شده فاقد ویژگی های شخص بودن اند. او تولد را ملاک کسب حقوق برابر اخلاقی دانسته و سایر معیارهای ارائه شده از جمله آگاهی، نخستین حرکت جنین در رحم مادر، احساس و زیست پذیری را رد می کند، گرچه در منابع انگلیسی تا حدودی به نقد و بررسی دیدگاه وارن پرداخته اند، ولی در منابع فارسی نه تنها به تولد به مثابه ملاک و معیار منزلت اخلاقی توجهی نشده، بلکه دیدگاه وارن نیز مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است. در این مقاله به بررسی و نقد دیدگاه وارن درباره تولد به عنوان ملاک برابری اخلاقی بودن سقط جنین پرداخته و مشخص خواهد شد که جنین از لحظه لقاح واجد حقوق اخلاقی می شود نه هنگام تولد.