جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

یکی از آموزه‌های اساسی در مذهب تشیع آموزه مهدویت می‌باشد که با توجه به رسمی شدن مذهب تشیع در عصر صفوی تأثیر و تأثرات مختلفی را در جامعه شیعی عصر صفوی باعث گردیده است. بررسی مسائل مختلف درباره مهدویت مبنای پژوهش حاضر گردیده است تا مشخص کند طبقات مختلف جامعه اعمّ از پادشاهان، عالمان دینی و مردم در عصر صفویه چه نگرشی نسبت به مسأله مهدویت موجود در تشیع داشته‌اند.در این پژوهش پس از معرفی دوران صفویه، آموزه مهدویت در تشیع و مسائل مرتبط با آن مورد تحقیق قرار گرفته است. نگرش پادشاهان صفوی و استفاده آنها از مسأله مهدویت، نگرش عالمان شیعی مذهب و تحقیقات علمی آنها در زمینه مهدویت و در نهایت نگرش مردم جامعه عصر صفوی نسبت به آموزه مهدویت از مسائل اصلی مورد بررسی این تحقیق می‌باشد.پادشاهان صفوی در طول حکومت خود سعی می‌کردند با استفاده از مفهوم نیابت که سابقه زیادی در تشیع داشته است بخشی از مشروعیت خود را به این موضوع مرتبط کرده و در مقاطع مختلف ارتباط خود با امام عصر(عج) را به انواع مختلفی گوشزد می‌کنند. در این دوران علما نیز با گسترده‌تر کردن محدوده نیابت مسائلی همچون برپایی نماز جمعه، پرداخت خراج، اجرای حدود و... را جزء مسئولیت‌های اصلی فقیه قلمداد کرده و کتب مختلفی را نیز در این زمینه به نگارش درآوردند که مبنای تفکرات بعدی در بین عالمان و عقاید شیعیان گردید، از طرفی اکثریت مردم ایران نیز با پذیرش مذهب رسمی تشیع تأثیرات مختلفی را از نوع عقاید موجود در جامعه که توسط دو نهاد حکومت و مذهب ارائه می‌گشت پذیرا شدند

در تاریخ ایران پس از اسلام ظهور سلسله صفویه نقطه عطفی است مهم؛ زیرا که پس از قرنها ، ایران توانست با دستیابی مجدد به هویت ملی ،‌ به کشوری قدرتمند و مستقل در شرق اسلامی تبدیل شود. حکومتی که صفویان در اوایل قرن دهم هجری برپا کردند یک حکومت مذهبی و بر پایه تشیع بود. با تأسیس این حکومت مقطع جدیدی در تاریخ ایران گشوده شد .رفتار افراطی شاه اسماعیل و فرزندانش واکنش تند عثمانی ها و ازبکان را در شرق و غرب کشور به دنبال داشت و به تعامل سیاسی و نظامی آنان بر ضد دولت صفوی انجامید . گریختن بسیاری از علما و دانشمندان اهل سنت به کشورهای همسایه و ایجاد اختلاف بین دو گروه مهم اسلامی از آثار زیان بار سیاست مذهبی شاه اسماعیل و برخی از جانشینانش بود . این پژوهش بر روش مرسوم در حوزه مطالعات علوم انسانی و خاصه تحقیقات تاریخی اتکا دارد . یعنی با استفاده از شیوه کتابخانه ای و گرد آوری داده های نوشتاری و پالایش و سنجش آن با براهین منطقی کوشیده است تا به رهیافتی نوین در این زمینه دست یابد .نتیجه به دست آمده از تحقیق حاضر ، خاطر نشان می سازد که مناسبات فرهنگی و اجتماعی اهل تسنن و تشیع وابسته به سیاستهای اجرایی پادشاهان و چگونگی رفتار آنان در مقابل مذهبی خاص می باشد زمانی که تعصبی خاص نسبت به مذهبی مد نظر نباشد، همگان در صلح و آرامش و مسالمت آمیز زندگی خواهند کرد . در غیر این صورت تعاملات آنان نیز دستخوش دگر گونی خواهد شد و تعاملات اجتماعی و فرهنگی آنان به پایین ترین حد خود تنزل خواهد کرد . در زمان صفویان نیز این تعاملات به هم خورد،وشیعه و سنی در مقابل یکدیگر قرار گرفتند.

یکی از بزرگترین رخدادهایی که تاریخ آذربایجان را به شدت تحت تأثیر قرار داد، رسمیت یافتن تشیّع و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت دولت صفوی توسط شاه اسماعیل بود. چرا که پس از این رویداد، این منطقه قرنها شاهد تحولات مهم و حوادث شگرفی شد.به جرأت می توان گفت: دوره یصفویه تا انتهای قاجار، یکی از دوره های پر اهمیّت تاریخ تشیّع در ایران و به خصوص آذربایجان می باشد.به طور کلی در این دوره،با بهره گیری از نظریه ی گفتمان لاکلا و موفه، سه عامل مهم بر روند گسترش و تحوّل گفتمان تشیّع در آذربایجان موثر واقع شدند :1. اقدامات حاکمیت و سلاطین در قبال تشیّع 2. جنگ با دشمنان خارجی (عثمانی و تزاری روس) 3. عملکرد روحانیت شیعه در جنبش های سیاسی و اجتماعی. از این رو با مطالعه و بررسی جریانات و عوامل موثر بر روند گسترش تشیّع در دوره ی صفویه تا انتهای قاجار می توان گفت که گفتمان تشیّع سه وضعیت کلی را تجربه کرد: 1. دوره صفویه،دوره ی پیوند گفتمان تشیّع با گفتمان حاکمیت.2. دوره افشار و زند، دوره ی بی قراری و بحران گفتمان تشیّع و تعامل محدود با گفتمان حاکمیت. 3. دوره قاجار، دوره ی استقلال و هژمونیک شدن گفتمان تشیّع بر سایر گفتمانها از جمله حاکمیت.شایان ذکر است که در پژوهش حاضر،به دلیل گستردگی و پیچیدگی موضوع فقط توانستیم زوایای محدودی از آنرا مورد بررسی جامعه شناسی قرار دهیم.

این نوشتار در صدد تبیین جایگاه وقف در گفتمان فرهنگی پس از تشکیل دولت صفویه می‌باشد. بدین‌منظور ابتدا وضعیت موقوفات قبل از دوره صفویه بررسی می‌شود؛ سپس اهمیت وقف در حکومت صفویه و حکومت‌های پسین، از دو منظر نظارتِ دستگاه حکومتی در نگاهداری و اداره‌ی املاک وقفی و همچنین اهتمام پادشاهان در وقف املاک خود برای برخورداری از پاداش اخروی و تعهد آنان جهت رواج مذهب شیعه بدین طریق، مطالعه می‌گردد. همواره اوضاع فرهنگی اجتماعی جامعه‌ی ایرانی نقش تعیین‌کننده‌ای در نوع موقوفات داشته ‌است. حتی گاهی ناحیه‌ی جغرافیایی سبب نوع خاصی از وقف گردیده؛ وقف قنات‌ها در ناحیه‌ی کویری یزد حاکی از این مطلب است. همچنین اهمیت اقتصادی و اجتماعی موقوفات از جمله موقوفات آستانه مقدسه حضرت معصومه (ع) با استناد به اسناد مربوط به این آستانه نیز بررسی شده است.

این مقاله قصد دارد رویکرد جدیدی برای درکِ بهتر از یک متن دستنویس با عنوان کرونیکا که متنی منحصر به فرد و شیعی، متعلّق به آخرین گروه از مسلمانان اندلسی در تونس، با نام موریسکوها است، ارائه دهد. این اثر که به نوعی یک مقتلِ شگفت‌انگیزِ شیعی، به زبان اسپانیولی درباره امام حسین (ع) است، نشان دهنده حضور یک جامعه مسلمان شیعی در اسپانیای قرن 17م با عقبه‌ای از حضور تشیّع در اندلس بین قرون 8 تا 16م بوده است. از آنجا که موضوع مطالعه نویسنده، ارتباط میان اسپانیا و ایران صفوی در قرن 17م است، وی بر این باور است که با استفاده از این متن مهمّ شیعی، می‌توان دریافت که احتمالاً موریسکوها در تونس، برای خاندانِ سلطنتی اسپانیا، جاسوسی می‌کرده‌اند و چنانکه این احتمال به اثبات برسد، این امر، می‌تواند تأثیراتِ عمیقی بر درکِ ما از روابط بین اسپانیا و ایران شیعی در قرن 17م، بگذارد.

پذیرش مردمی ولایت فقیه یک روند تاریخی داشته است که بیشترین تلاش برای طرح اجتماعی آن از دوره مغول و همزمان با سقوط خلافت توسط علمای بزرگی همچون شهید اول، خواجه نصیر الدین طوسی، علامه حلی و ... برداشته شد. این عالمان شیعی، ابتدا با نفوذ در حکومت مغول و سپس، با شیعه کردن حاکم مغول، همچنین اعمال ولایت در حکومت های شیعی صفویه و دخالت مستقیم در جامعه، توانستند جامعه را با ولایت فقیه در عرض ولایت سیاست حکام آشنا سازند.این آشنایی آن گاه همگانی شد که در دوره قاجاریه با پیروزی اصولیون، ولایت سیاسی – مذهبی علما در عرض حکومتِ سیاسی شاهان قاجار تأسیس شد. ولایت فقیه در نهضت تنباکو و مشروطه فراگیر و صورت بین المللی به خود گرفت. انقلاب اسلامی نمونه کامل ولایتی بود که علمای سابق پایه های اجتماعی آن را استحکا بخشیده بودند.