جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده در میان عالمان اسلامی تأکید ابوحامد محمد غزالی بر خودکاوی و خودشناسی در شناخت عوامل و موانع تحقّق فعلِ اخلاقی، برجستگی ویژه‌ای دارد. نظر غزالی دربارۀ این‌که چرا معرفت اخلاقیِ انسان لزوماً به عمل اخلاقی متناسب با آن نمی‌انجامد به رأی ارسطو نزدیک است که علاوه بر وجود معرفت‌‌، غلبه بر ضعف اراده را نیز در این‌جا لازم می‌دانست. غزالی مراحل شش‌گانه‌ای برای شکل‌گیری عمل اخلاقی معرفی می‌کند که برای طی کردن آن لازم است تا افزون بر فراهم آوردن عوامل تحقق فعل اخلاقی‌‌، موانع پیشِ پا نیز برداشته شوند. از سخنان غزالی در احیاء علوم‌الدین به پنج مانع می‌توان دست یافت. با تحلیل سخن غزالی دربارۀ هر کدام از این موانع - به‌ویژه شیطان - و نظریۀ او دربارۀ خواطر نیک و بد در درون انسان‌‌، می‌توان احتمال بسیار داد که او منشأ تمام آنها را درونی می‌داند‌‌، نه وجود عاملی مستقل و خارج از انسان که به نحوی به درون او راه پیدا می‌کند. پذیرش چنین رأیی تأثیرات مهمی در تلقی‌‌، شناخت و معرفی عوامل و موانع اخلاقی و نیز در تربیت اخلاقی انسان دارد‌‌ و می‌تواند به صورت رأیی فراگیر‌‌، حتی تا بیرون از مرزهای یک دین و مذهب خاص‌‌، مطرح شود.

* إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَیَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِیدٍ*؛ و اگر بخواهد شما را می ب رد و خلقی نو [ بر سر کار] می آورد.(فاطر/16) آن چه پیش روست پژوهشی است درباره ی « راه های مهار شیطان از دیدگاه قرآن و سنت»می باشد. که به بررسی راه کارهایی که روایات و قرآن برای مبارزه و مهار شیطان ذکر کرده اند، پرداخته می شود . اهداف تحقیق شناخت ماهیت شیطان، بررسی توان و عملکرد شیطان برای وسوسه انسان، بررسی دام ها و گام های شیطان، شناخت سرمایه ها و توانایی های ما انسان ها برای نبرد با شیطان، ارائه راه کارهای اصولی در مبارزه با شیطان می باشد . در این تحقیق علاوه برکتبی که در رابطه با شیطان نوشته شده از کتب تفسیری و روایی و اخلاقی استفاده شده است. کتاب محجه البیضاء و شیطان کیست؟ کجاست؟ چه می کند؟ و مصاف بی پایان با شیطان می باشد. روش انجام کار بنیادی و کتابخانه ای و توصیفی می باشد. در این تحقیق ابتدا نگاهی گذرا به حقیقت شیطان شده است. طبق آیات و روایات و نظر برگزیده در این تحقیق شیطان از جن است نه از ملائکه و ماهیت او از آتش است. اما دشمنی ابلیس با آدم، تکبر ابلیس از سجده کردن برآدم و ابای وی از این کار و رانده شدن او از درگاه حق و ملعون گشتن اوست . دایره ی احاطه ی شیطان تنها در عالم خلق و جهان و دنیاست. مهارت های شیطان در اغوای انسان، زینت گری و صحنه پردازی بدی ها و نیکو جلوه دادن آن هاست و دیگر آن که امکانات دنیا را آرایش می دهد تا انسان ها به دنیا وابسته شده و دیگر نتوانند از آن دل بکنند. القای وسوسه های زشت از دیگر مهارت های شیطان است که در فکر و ذهن انسان ها خطور می کند. اما شیطان تمام مهارت ها و نیرو های خود را جهت اغوای انسان به صورت گام به گام انجام می دهد و انسان ها را یک دفعه به ورطه هلاکت نمی کشاند بلکه با سیاستی خاص این عمل را قدم به قدم، بدون این که انسان متوجه شود انجام می دهد . شیطان برای گمراهی انسان از تجهیزاتی مثل: دنیا، زنان و نفس سرکش بهره می گیرد. در فصل بعد موقعیت های حساس در زمان هایی که شیطان بیشتر می تواند در انسان نفوذ کند بررسی می گردد که عبارت است از: عجب، حرص و حسد و کبر و یأس و ناامیدی و غضب و زمانی که انسان به نفس اماره ی خود اعتماد کند، شیطان بیشتر در انسان نفوذ می کند. اما ما نیز توانایی ها و سرمایه هایی برای مبارزه با شیطان داریم. سرمایه ها که همان وحی و عقل و فطرت و نفس لوامه و نیروی بینایی و شنوایی و ادراکی ماست و توانایی های ما این است که می توانیم موقعیت درونی و بیرونی خود را بشناسیم و دیگری مطالعه ی زندگی پیشینیان و عبرت گیری از آن ها که چگونه شیطان آن ها را هلاک ساخته است ، می باشد . و دیگری توبه است چرا که درگاه خداوند همیشه به روی انسان های گنهکار باز است . تجهیزاتی نیز برای مبارزه با شیطان با لطف خداوند در اختیار ما انسان هاست که عبارتند از: دعا، تواضع، محبت خدا و ذکر او و نماز و پناه بردن به اوست . اما سیاست های اصولی در مبارزه با شیطان که به وسیله ی آن ها راه کارهای مبارزه شناخته می شوند؛ نگهبانی از جان و واکنش مناسب و در خور و استعاذه و پایداری، برخورد خصمانه و انهدام می باشد . شیوه های مبارزه با شیطان:1-کاوش و بازنگری جان که این گام به معنای درون کاوی برای شناخت بیماری هاست و چون انسان محب نفس است این امر کار آسانی نیست. 2- لایه روبی و شست و شوی آلودگی ها که به وسیله توبه و صدقه و رعایت تقوای الهی امکان پذیر است. 3- درمان بیماری ها و ترمیم آن ها. 4- تصحیح اندیشه و فکر می باشد، تدبر در توحید و معاد و مرگ و نظام آفرینش راهی به سوی تصحیح اندیشه وفکر است تا بدین وسیله بتوان هر چه بهتر شیطان را مهار کرد . حاصل آن که تلاش شده در این تحقیق به وسیله آیات و روایات نشان داده شود که شیطان موجودی واقعی و دشمنی جدی است و ما به هر حال همه جا و همه وقت با او در گریبانیم. دشمن با برنامه و مهارت کار می کند و در کمین گاه و گلو گاه منتظر است که به ما ضربه بزند وما باید با سرمایه ها وتوانایی های خود او را شکست دهیم .

تحقیق حاضر در پنج فصل به بررسی شیوه سؤال و جواب در قرآن کریم پرداخته است: فصل اول، توحید: سؤال و جواب در باب رازقیت و مالکیت و محیی و ممیت بودن خداوند، در باب خواندن خدا به نام الله یا رحمن،...؛ فصل دوم، نبوت: سؤال و جواب خداوند با فرشتگان در باب خلقت آدم(ع)، داستان ذبح گاو بنی اسرائیل،...؛ فصل سوم، معاد: ذبح ابراهیم چهار پرنده را و احیای آنها بوسیله خدا، پرسش از هنگام وقوع قیامت و پاسخ بدان،...؛ فصل چهارم، احکام: سؤال و جواب پیرامون عادات ماهانه زنان، سؤال در باب شراب، قمار و انفاق، سؤال در باب ایتام، پرسش و پاسخ در باب هلالهای ماه،...؛ فصل پنجم، اخلاق: داستان حضرت سلیمان(ع) و بلقیس، در عهدبستن خدا با انسان به عدم پرستش شیطان و پرستش خداوند و اینکه فقط این صراط مستقیم است، درباره کسانی که به سوی خدا دعوت می کنند، در نهی از غیبت کردن و تشبیه آن به خوردن گوشت مرده برادر...