جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این کتاب عناوین زیر مورد مطالعه قرار خواهند گرفت: اجمالی از زندگی دکارت، عصر دکارت، موقعیت فلسفه دکارت، رساله تاملات، خلاصه تاملات ششگانه.

کتاب حاضر به طور مختصر و منظم و در عین حال دقیق و عمیق اندیشه های بنیادین فلاسفه جدید از دکارت تا کانت را تحلیل می کند. مولف سعی کرده است که با سبکب ساده و روان و شیوا در هر فصل, فلسفه یکی از فلاسغفه جدید ار مورد نقد و بررسی قرار دهد. کتاب مشتمل بر یک مقدمه و هفت فصل است. مولف در هر فصلی علاوه بر ارائه تحلیل کلی اندیشه فیلسوف مورد مبحث، متنی از آثار برجسته و مشهور وی را به صورت گزیده آورده و آنگاه در پایان هر فصل منابع و پرسش هایی را برای فهم ه چه بیتشتر مطالب و تحقیق هر چه بیشتر خوانندگان ارائه کرده است.

کتاب حاضر با نگاهی تحلیلی به آرا و تفکرات دکارت گردآوری و تألیف شده است. دکارت اولین متفکری است که این ایده را مطرح کرد که می‌توان تمام دگرگونی‌های فیزیکی را به کمک چند قانون بنیادی فهمید و این ایده پر دامنه را در مورد انواع و اقسام پدیده‌های فیزیکی؛ از ستاره‌شناسی گرفته تا کالبدشکافی، به کار گرفت. دکارت تمام عمر خود کاتولیک بود چون معتقد بود علم جدید با تعالیم اصلی کلیسا، مطابقت و سازگاری دارد. این کتاب مشتمل بر یازده بخش است. بخش اول کتاب، گزارشی از اوضاع زمانه دکارت می‌دهد. در بخش دوم نویسنده به سفرهای مهم دکارت اشاره می‌کند. در سومین بخش از کتاب مؤلف درباره قواعدی که در فلسفه دکارت موجود است بحث می‌کند. این قواعد شامل مبنا، روش کلی و جزئیات مهم می‌شوند. جهان موضوع بخش چهارم کتاب است که درباره ماده در حال حرکت، کیهان‌شناسی، نور، فیزیولوژی و فیزیک و متافیزیک توضیحاتی به خواننده ارائه می‌کند. در بخش پنجم نویسنده به معضلات شک از منظر دکارت می‌پردازد. موضوع بخش ششم کتاب کوگیتو است؛ که شامل تعابیر کوگیتو، نقد مشهوری بر کوگیتو و قیود و شروط می‌شود. در بخش هفتم کتاب درباره خلقت جهان توسط خداوند بحث می‌کند و در بخش هشتم از ماده می‌گوید. در بخش نهم کتاب درباره حیوانات و ماشین‌ها صحبت می‌کند و به عناصری مثل ماهیت ذهن، دو جنبه اندیشه، روایت درون نگرانه، تحلیل علی ذهن، دکارت و حیوانات و... اشاره دارد. در بخش ده کتاب، نویسنده درباره زیستن در جهانی مکانیکی توضیح می‌دهد و در بخش آخر کتاب، به شهوات جسم توجه می‌کند.

این کتاب پاسخ "دکارت" به پرسش‌ها و اعتراضات کسانی است در خصوص اثر اوبا عنوان "تاملات در فلسفه‌ی اولی" گفتنی است این اثر منشا مباحثات فلسفی و کلامی گسترده‌ای در همان عصر و بعد از آن شد. از این رو، دکارت، تمام اعتراضات مطرح شده به این کتاب را در مجموعه‌ای بزرگ گردآوری کرد و به آن‌ها پاسخ گفت و آن را "اعتراضات و پاسخ‌ها" نامید. این کتاب نه تنها جامع‌ترین و بزرگ‌ترین اثر فلسفی دکارت و بیانگر مهم‌ترین آرا و اندیشه‌های اوست، بلکه آینه‌ روشنگر نظریات فلسفی و کلامی فیلسوفان و متکلمین عصر وی است، مترجم فارسی کوشیده است ضمن ترجمه‌ای از این اثر کلاسیک فلسفی و پراهمیت قرن هفدهم، با شرح و توضیحات فراوان خود، مقصود مباحث کتاب را روشن‌تر و ابهامات و پیچیدگی‌های متن را برطرف سازد. رنه دکارت ازبزرگ‌ترین فیلسوفان تاریخ فلسفه تاریخ فلسفه غرب است که به درستی پدر فلسفه جدید لقب گرفته است.آرا وافکاری وی، تا به امروز، تاثیری بسیار عمیق در فیلسوفان بعد از خود به جا گذاشته است و کتاب مختصر اما بنیادین وی به نام تاملات در فلسفه اولی منشا مباحثات فلسفی وکلامی گسترده‌ای در همان عصر وبعد از آن شد. دکارت، تمام اعتراضات مطرح شده به این کتاب را در مجموعه‌ای بزرگ گردآوری کرد وبه آن‌ها پاسخ گفت وآن را اعتراضات وپاسخها نامید.

از اشکالات رایج به فلسفه دکارت این است که صرفا به متافیزیک و معرفت‌شناسی می‌پردازد و فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی را نادیده می‌گیرد. چنین انتقاداتی حاکی از درک ناصحیح چارچوب فلسفهٔ این فیلسوف فرانسوی است. دکارت هدف فلسفه را رسیدن به حکمتی می‌داند که برای رسیدن به سعادت کافی باشد؛ این امر را می‌توان در نوشته‌های آخر او مانند مکاتبات با شاهزاده الیزابت، انفعالات نفس، و پیش‌گفتار ترجمه فرانسوی اصول فلسفه مشاهده کرد. استعاره معروف درخت فلسفه نیز از شواهدی است که می‌توان در دفاع از اهتمام ویژه دکارت به اخلاق از آن نام برد.

سهروردی و دکارت ضمن تعلق به دو فرهنگ فکری مختلف و اتخاذ مبانی فلسفی متفاوت بر نقش خودشناسی در معرفت تأکید دارند. در فلسفۀ دکارت من می‌اندیشم، پس هستم به‌عنوان پایۀ معرفت در نظر گرفته می‌شود که شناخت سایر مراتب وجود مانند خداوند و عالم خارج از دل آن استنتاج می‌شود. در فلسفۀ سهروردی نیز نفس انسانی نوری از انوار الهی است که در پرتو خودشناسی می‌تواند انوار مافوق خود، نورالانوار و اشیاء مادی را بشناسد. البته سهروردی و دکارت از دو منظر متفاوت به مسئلۀ نفس و خودشناسی توجه می‌کنند. سهروردی از منظر معرفت شهودی و دکارت از منظری عقلی-استدلالی به این مسئله می‌پردازد. اکنون با توجه به این مقدمه مسائل مهمی مطرح می‌شود: چه تفاوتی میان دیدگاه سهروردی و دکارت راجع به خودشناسی وجود دارد؟ نگاه متفاوت این دو فیلسوف به مسئلۀ خودشناسی چه تأثیری بر دیدگاه آنها راجع به سایر معارف دارد؟ این نوشتار با روشی توصیفی-تحلیلی درصدد است این نکته را تبیین کند که چگونه تلقی‌های متفاوت سهروردی و دکارت از نفس انسانی و مسئلۀ خودشناسی سبب می‌شود این دو فیلسوف نگاهی متفاوت به شیوۀ گذر از خودشناسی به شناخت غیر داشته باشند.

ما در این مقاله دو هدف را پیگیری می‏کنیم: شرح دقیقِ معرفت‏شناسیِ دکارت و شرحِ برخی پیش‎‏داوری‏های پنهان و مشکوک در معرفت‏شناسیِ او. منظور دکارت از فکر اموری هستند که ما از آن‏ها آگاهیِ بی‏واسطه داریم. تصور از نظر دکارت محتوایِ یک فکر است. مهم‏ترین تصور از نظر دکارت تصورات فطری هستند. تصورات فطری از نظر او تصوراتی هستند که اگر "منِ" اندیشنده به‌خوبی دربارۀ آن‏ها تأمل کند، هیچ شکی دربارۀ آن‏ها پیدا نمی‏کند. دکارت به دو نوع شناخت قائل بود: استنتاج و تجربه. استنتاج از نظر دکارت، زنجیره‏ای از استدلال‏هاست که همگی از شناخت ضروری برخوردار هستند. این زنجیره درنهایت از یقینی‏ترین امر که در فلسفۀ دکارت شهود است سرچشمه می‏گیرد. شهود به نظر او از تصورات فطری به دست می‏آید. حقیقت به نظر دکارت عبارت است از حکم کردن به تصوری است که وضوح و تمایز کامل دارد. در مقابل آن خطا عبارت است از حکم کردن به تصوری که وضوح و تمایز کامل ندارد. مهم‏ترین یقینی که به نظر دکارت شهودی است و بر هیچ پیش‏داوری‏ای استوار نیست، اصل کوگیتوست. اصل کوگیتویی که دکارت در کتاب تأملات بیان می‏کند چنین است: من می‏اندیشم، پس هستم. به نظر نگارندگان این مقاله اصل کوگیتو که به‌منزلۀ میوۀ معرفت‏شناسیِ دکارت است، حداقل بر چهار پیش‏داوریِ پنهان و مشکوک استوار است: حافظه، زبان، عقلانیتِ به دور از جنون و ناخودآگاهِ پنهان.