جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مسایل بحث برانگیز پیرامون مساله حجاب، چگونگی مواجهه حکومت با این امر است. به طور کلی از منظر فلسفه سیاسی، حکومت ها می توانند اتباعشان را ملزم به انجام یا ترک فعلی نمایند. دامنه الزامات یک حکومت نیز با قلمروی اختیارات آن برابر است. از منظر شارع مقدس نیز حاکم اسلامی از آنجا که ولایت بر مردم دارد می تواند بر مبنای قانون و شریعت اسلامی افراد جامعه را (چه بدان آن امر اعتقاد داشته باشند چه نداشته باشد) به عمل یا ترک آن الزام کند، چنانکه مستندات دینی شاهد درستی این مدعاست. همچنین از آنجا که مصالح جمعی اعمال فردی بر مصالح فردی رجحان دارد و نیز تامین سعادت اخروی افراد جامعه، غایت اساسی حکومت اسلامی است. حاکم اسلامی می تواند فرد را ملزم به انجام تکالیف عبادی نماید. رعایت حجاب نیز از آنجا که بر هر زن و مرد مسلمان واجب است، حاکم اسلامی می تواند اتباعش را بر آن الزام نماید و هر آنچه فلسفه حجاب اسلامی را تبیین می کند، در واقع توجیه عقلانی الزام حکومت اسلامی به حجاب به شمار می آید.

از فضایل اخلاقی مورد تاکید در اسلام «عفاف» است که در اصطلاح به نیروی درونی تعدیل کننده شهوات و غرایز انسان اطلاق می شود. توجه بسیار آیات و روایات نشان از اهمیت بی حد و حصر این مساله در اسلام دارد؛ چرا که بدون آن انسان در مسیر اعتدال قرار نگرفته و به سعادت حقیقی خود نایل نخواهد شد. گویش صحیح عفاف به فتح عین است و نباید آن را مترادف حجاب دانست؛ بلکه عفاف از ابعاد وسیعی برخوردار است که حجاب یکی از مصادیق آن می باشد و استعمال عفاف در معنای حجاب از قبیل استعمال لفظ کل در جزء آن است. همچنین عفاف صفت مشترک میان نوع انسان است لذا اختصاص به زمان و مکان خاصی ندارد و میان مرد و زن مشترک است. ابعاد عفاف نیز جنبه های مختلف زندگی بشر را در برگرفته و انسان هم در کردار، هم در گفتار و هم افکار دعوت به رعایت عفاف و خویشتن داری شده است. اهمیت این امر موجب گردیده که قسمت عظیمی از دستورات اخلاقی اسلام بدان اختصاص داشته باشد.

قرآن کریم تمایل به پوشیده بودن را از امور فطری و درونی انسان می داند که از آغاز خلقت آدم و حوا در نهاد انسان به ودیعه گذاشته شده است. خداوند در قرآن به پیامبر اسلام (ص) خطاب می کند که به مردان زنان باایمان فرمان دهد تا برای پاسداشت پاکی ها و فضایل و رسیدن به کمال، نگاه های خویش را از نامحرم فروکاهند و دامان (عورت) خویش را بپوشانند و به زنان باایمان فرمان دهد که اندام ها و زینت هایشان را در برابر نامحرمان آشکار نسازند و خود را با مقنعه ها و چادرهایشان بپوشانند و با حفظ حریم در برابر مردان نامحرم و پرهیز از هرگونه رفتار تحریک آمیز، سلامت جامعه را پاس داشته و خود را نیز از آزارها و مزاحمت های هوس رانان مصون و محفوظ دارند. روایات منقول از معصومان (ع) در تفسیر آیات حجاب و همچنین شان نزول این آیات نیز موید و مکمل همین معناست.

پوشش زن از احکام مشترک میان همه ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) است که هر کدام جداگانه اهمیت و جایگاه آن را مورد تاکید قرار داده اند؛ تنها تفاوت در حدود حجاب و گاه فلسفه آن می باشد. در آیین یهود، بر استفاده از پوشش سراسری برای اندام و پوشش سر تاکید شده است؛ البته در مورد دختران مجرد، موی سر به شرط سادگی می تواند مشخص باشد. به عبارت دیگر در یهودیت، رعایت حجاب متلازم با تاهل است؛ حال آن که در آیین مسیحیت، تجرد مقدس شمرده می شود، لذا رعایت پوشش کامل و پرهیز از آرایش و جلوه گری برای از بین بردن زمینه تحریک در جامعه، به صورت شدیدتری دنبال شده است؛ چرا که رهبانیت و ترک لذایذ دنیوی از اصول این دین بوده و فلسفه پوشش هم به همین امر برمی گردد. در اسلام رعایت حجاب به منظور حفظ پاکی و قداست زن و اجتماع مورد توجه خاص قرار گرفته و حدود آن با توجه به آیات و روایات، پوشاندن همه بدن به جز وجه و کفین معرفی شده است.

«حجاب» از مفاهیمی است که کثرت استعمال آن در مباحث مختلف، تبیین معنای دقیق آن را ایجاب می کند. این واژه در اصطلاح عرفان به معنای فاصله میان خالق و مخلوق است که سالک باید در رفع و ازاله آن به جد بکوشد تا به مقام لقاء اله نایل گردد. در علم فقه مراد از حجاب، پوشش خاص زنان است که همه بدن را به جز صورت و کف دو دست تا مچ شامل می شود. این واژه در آیات و روایات نیز به کار رفته، اما معنای لغوی آن (مانع و حایل) مراد بوده است. لذا استفاده از این لفظ در معنای پوشش زنان نسبتا جدید است. حجاب فقهی را نمی توان دقیقا مترادف واژه پوشش دانست؛ زیرا هر پوششی، حجاب نیست. همچنین عفاف به عنوان یک باید اخلاقی با حجاب به عنوان حکمی شرعی تفاوت هایی دارد. تبرج نیز در معنای آشکار نمودن زینت به قصد تحریک شهوت مردان، متضاد عفاف و از رذایل اخلاقی مورد نهی اسلام می باشد.